BlackRock, J.P. Morgan và Công ty: Đại doanh nghiệp tái thiết Ukraine

Bài viết của Raphael Schmeller 

Khi chiến tranh dần kết thúc, cuộc đua khai thác tài nguyên Ukraine bắt đầu

Tình đoàn kết với Ukraine vẫn được nhắc đến nhiều, nhưng khi một kết thúc tiềm năng của chiến tranh đang dần lộ diện, các đồng minh của Kiev bắt đầu tính toán lại những gì đã đầu tư trong ba năm qua. Tuyên bố từ Washington là một ví dụ điển hình: Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn Ukraine hoàn trả khoản viện trợ tài chính và quân sự mà nước này đã nhận được. Để làm được điều đó, ông đã đàm phán một thỏa thuận tài nguyên với Kiev.

Ban đầu, Trump yêu cầu Ukraine hoàn trả 500 tỷ USD, mặc dù theo Viện Kinh tế Thế giới Kiel (IfW), Mỹ mới chỉ viện trợ khoảng 120 tỷ USD. Trump đã gửi một bản hiệp ước đến Kiev, yêu cầu quyền kiểm soát gần như hoàn toàn đối với phần lớn tài nguyên khoáng sản phong phú của Ukraine – đặc biệt là khoáng sản quan trọng và đất hiếm, cùng với dầu mỏ, khí đốt, cảng biển và cơ sở hạ tầng. Ban đầu, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từ chối đề xuất này với tuyên bố: "Tôi không thể bán Ukraine". Tuy nhiên, vào thứ Tư vừa qua, hai bên đã đạt được thỏa thuận.

Theo thỏa thuận mới, Ukraine và Mỹ sẽ cùng nhau khai thác các tài nguyên khoáng sản như dầu mỏ, khí đốt, uranium, than đá, đất hiếm, cũng như các cảng biển và cơ sở hạ tầng liên quan. Washington đã từ bỏ yêu cầu hoàn trả 500 tỷ USD từ doanh thu khai thác, nhưng đổi lại, Kiev chỉ nhận được rất ít đảm bảo an ninh từ Mỹ.

Tư nhân hóa Ukraine: Cơ hội vàng cho các tập đoàn phương Tây

Theo nhà kinh tế Frédéric Mousseau từ Viện Oakland, Mỹ đã từ lâu liên kết viện trợ Ukraine với các cải cách kinh tế, bao gồm việc tư nhân hóa tài sản công và mở cửa thị trường đất nông nghiệp. Từ năm 2014, viện trợ phương Tây đi kèm với yêu cầu Ukraine thực hiện cải cách nhằm thu hút đầu tư nước ngoài. Đến năm 2020, Tổng thống Zelensky đã thông qua luật cho phép giao dịch đất nông nghiệp, đánh dấu một bước tiến lớn trong kế hoạch này.

Ukraine sở hữu nguồn tài nguyên phong phú với trữ lượng khoáng sản khổng lồ – 117 trong số 120 loại khoáng sản công nghiệp phổ biến nhất, bao gồm titan, niken, lithium và đất hiếm. Giá trị thị trường ước tính của các tài nguyên này lên tới 7,1 nghìn tỷ euro. Bên cạnh đó, Ukraine cũng có trữ lượng khí đốt lớn. Tuy nhiên, khoảng 20% tài nguyên này hiện nằm trong các vùng do Nga kiểm soát.

Trong bối cảnh này, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa ra một đề nghị bất ngờ: hợp tác với Mỹ để khai thác tài nguyên ở các vùng lãnh thổ Ukraine mà Nga đang chiếm đóng. "Chúng tôi sẵn sàng hợp tác với Mỹ trong việc khai thác tài nguyên tại đây", Putin tuyên bố.

Những ngành hưởng lợi từ tái thiết Ukraine

Theo một nghiên cứu của Quỹ Bertelsmann và Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna (wiiw), sáu lĩnh vực chính sẽ thu hút các nhà đầu tư phương Tây tại Ukraine:

1. Khoáng sản – Ukraine có nguồn tài nguyên dồi dào, từ titan, lithium, đất hiếm đến dầu khí.
2. Nông nghiệp – Đất đai màu mỡ ở miền đông Ukraine có chi phí sản xuất thấp, với mức lương trung bình trong ngành chỉ 400 USD/tháng.
3. Công nghiệp kim loại – Đây là một trong những ngành công nghiệp lâu đời và lớn nhất của Ukraine, với nhiều tiềm năng phục hồi sau chiến tranh.
4. Công nghệ thông tin (IT) – Ngành IT Ukraine đang phát triển nhanh chóng, với 290.000 lao động, gấp đôi so với năm 2017.
5. Năng lượng tái tạo – Ukraine là một mắt xích quan trọng trong an ninh năng lượng của châu Âu, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng sinh khối.
6. Xây dựng và hạ tầng – Khoảng 10% nhà ở của Ukraine đã bị phá hủy, cùng với thiệt hại lớn đối với đường sá, sân bay, nhà máy điện và cầu.

Các công ty như Bechtel (từng kiếm bộn tiền từ việc tái thiết Iraq sau chiến tranh năm 2003) đã sẵn sàng bước vào thị trường Ukraine. Các tập đoàn xây dựng như Heidelberg Materials, Holcim và Buzzi, cũng như các nhà sản xuất vật liệu như Kingspan, Rockwool và Saint-Gobain, cũng có thể hưởng lợi từ quá trình này.

BlackRock và J.P. Morgan: Những “ông lớn” kiểm soát nền kinh tế Ukraine

Chính phủ Ukraine đã trao cho BlackRock và J.P. Morgan một vai trò quan trọng trong việc điều hướng nền kinh tế của đất nước sau chiến tranh. Theo báo cáo của Financial Times, các tập đoàn năng lượng Mỹ như Exxon Mobil, Chevron và Halliburton đang đàm phán với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và chính quyền Kiev về việc tư nhân hóa ngành dầu khí Ukraine.

Theo Goldman Sachs, các công ty xây dựng và cơ sở hạ tầng sẽ là những người hưởng lợi lớn nhất từ việc tái thiết Ukraine. Các công ty thép như Arcelor Mittal và Outokumpu cũng có thể tận dụng nhu cầu ngày càng tăng từ thị trường này.

Liệu châu Âu có được lợi gì?

EU đã dành tổng cộng 132,3 tỷ euro viện trợ tài chính và quân sự cho Ukraine, đồng thời thiết lập quỹ hỗ trợ tái thiết EU-Ukraine với tổng giá trị 50 tỷ euro đến năm 2027, trong đó 33 tỷ là các khoản vay. Tuy nhiên, Mỹ lại không có ý định cung cấp viện trợ tài chính trực tiếp cho Ukraine mà chỉ duy trì xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) sang châu Âu và tiếp tục bán vũ khí.

Trong khi đó, kế hoạch tái vũ trang của EU cũng đang tiêu tốn hàng trăm tỷ euro. Chính phủ Đức, dưới thời Thủ tướng tương lai Friedrich Merz, dự kiến sẽ tạo ra một quỹ quốc phòng đặc biệt trị giá 200 tỷ euro. NATO cũng đang lên kế hoạch tăng cường chi tiêu quân sự.

Nhà kinh tế Frédéric Mousseau cảnh báo rằng viện trợ của châu Âu cho Ukraine có thể đi ngược lại lợi ích của chính họ, giống như trường hợp của tập đoàn chăn nuôi gia cầm Ukraine MHP. Do nhận được tài trợ từ EU, MHP đã mở rộng sản xuất và gây áp lực cạnh tranh lên các nông dân châu Âu.

Kết luận: Ai hưởng lợi từ Ukraine?

Dù Ukraine có thể mang lại cơ hội lợi nhuận khổng lồ cho các nhà đầu tư phương Tây, nhưng những người dân Ukraine vẫn là những người chịu thiệt thòi nhất. Trong khi Mỹ và Nga tranh giành tài nguyên, châu Âu đang gánh vác chi phí, còn người dân Ukraine phải đối mặt với bất bình đẳng và nghèo đói gia tăng.

Nói một cách đơn giản: Ukraine bị khai thác, châu Âu trả tiền, còn người Ukraine thì chịu đựng.

Blackrock, J.P. Morgan and Co.: The big business of rebuilding Ukraine