Bài viết của Müller, Mareike Koch, Moritz 

Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk trò chuyện sau cuộc họp báo chung sau cuộc gặp của họ, trong bối cảnh Nga tiếp tục tấn công Ukraina, tại Kyiv, ngày 10 tháng 5 năm 2025. (Ảnh: REUTERS/Gleb Garanich)

Phương Tây một lần nữa thể hiện sự đoàn kết trong cuộc chiến Ukraina. Tuy nhiên, Nga cho đến nay vẫn chưa đáp lại lời kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức. Điều này có thể là một chiến thuật đánh lạc hướng.

Sau một thời gian dài, Mỹ và châu Âu lại cùng nhau đứng về phía Ukraina. Với yêu cầu đình chiến kéo dài 30 ngày, phương Tây đang cùng nhau gia tăng áp lực lên Điện Kremlin sau nhiều tháng ngoại giao đầy biến động. Tối hậu thư từ các nước ủng hộ Ukraina yêu cầu lệnh ngừng bắn có hiệu lực ngay từ thứ Hai tới. Một cuối tuần đầy hy vọng về việc chấm dứt chiến tranh.

Tuy nhiên, việc điều đó có xảy ra hay không vẫn còn là điều đáng nghi ngờ. Trong một phát biểu vào đêm, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã lên tiếng tại Moscow, cho thấy mức độ quan trọng của vấn đề đối với Nga. Tuy vậy, ông không đưa ra phản hồi với đề xuất ngừng bắn mà thay vào đó kêu gọi đàm phán trực tiếp với Ukraina vào thứ Năm tuần sau tại Istanbul.

Nga có thực sự muốn đạt được thỏa thuận?

Vấn đề không chỉ nằm ở nội dung, mà còn ở tốc độ. Mức độ hiệu quả của lập trường thống nhất này sẽ được thể hiện rõ ngay trong ngày thứ Hai. Nếu Putin không đồng ý ngừng bắn, theo cảnh báo từ phương Tây, các biện pháp trừng phạt Nga sẽ được siết chặt hơn nữa.

Vào thứ Bảy, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã đến Kyiv để gặp Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky. Họ đã phối hợp qua điện thoại với Tổng thống Mỹ Donald Trump trước khi công bố kế hoạch cụ thể về lệnh ngừng bắn vô điều kiện trong 30 ngày.

Mỹ đơn phương không thể thuyết phục Nga

Điều kiện tiên quyết để tạo áp lực hiệu quả lên Điện Kremlin hiện tốt hơn bao giờ hết: chuyến đi đến Ukraina đã cho thấy một động lực ngoại giao mới và sự thay đổi trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Mỹ đứng ở hậu trường, nhưng phối hợp chặt chẽ với châu Âu.

Trước đó, chính quyền Mỹ đã không thể thuyết phục Kremlin đồng ý với kế hoạch hòa bình, dù đã đưa ra nhiều nhượng bộ. Giờ đây, châu Âu đảm nhận vai trò chính. Họ theo đuổi cùng một mục tiêu – chấm dứt bạo lực – nhưng bằng một cách tiếp cận khác. Thay vì nhượng bộ Moscow và buộc Ukraina từ bỏ các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, các đối tác châu Âu muốn tăng áp lực lên Moscow.

Ít nhất là hiện tại, họ có thể trông cậy vào sự ủng hộ từ Washington. Merz đã công bố một bức ảnh cho thấy cuộc điện đàm với Trump. Merz, Tusk, Macron, Zelensky và Starmer ngồi quanh bàn cà phê, với một chiếc điện thoại thông minh ở giữa.

Lệnh ngừng bắn là điều kiện không thể thương lượng đối với phương Tây

Phương Tây và Ukraina đều yêu cầu một lệnh ngừng bắn toàn diện làm bước đầu tiên để bắt đầu đàm phán hòa bình. Zelensky viết hôm Chủ Nhật rằng đây là “một dấu hiệu tích cực rằng người Nga cuối cùng cũng bắt đầu suy nghĩ về việc kết thúc chiến tranh” – điều mà thế giới đã chờ đợi từ lâu. “Và bước đầu tiên để thực sự kết thúc chiến tranh là ngừng bắn.”

Zelensky nhấn mạnh không có lý do gì để tiếp tục giết chóc thêm dù chỉ một ngày. “Chúng tôi kỳ vọng Nga xác nhận ngừng bắn – hoàn toàn, bền vững và đáng tin cậy – bắt đầu từ ngày mai, 12 tháng 5.” Khi đó Ukraina sẵn sàng gặp mặt.

Các thành viên của “liên minh sẵn sàng hành động” ủng hộ Zelensky. Merz cho biết hôm Chủ Nhật rằng việc Nga thể hiện sẵn sàng đối thoại là “chưa đủ”. “Chúng tôi kỳ vọng Moscow đồng ý ngừng bắn để tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán thực sự.”

Macron cũng có quan điểm tương tự: “Không thể đàm phán khi súng vẫn nổ. Không thể đối thoại nếu dân thường bị ném bom. Cần có ngừng bắn ngay bây giờ để đàm phán bắt đầu.”

Putin muốn chia rẽ phương Tây

Trong khi đó, Kremlin lại muốn đạt được một giải pháp toàn diện cho chiến tranh trước khi dừng các cuộc tấn công. Các nhà quan sát chỉ trích Nga nhận định Putin chỉ muốn kéo dài các cuộc đàm phán để tiếp tục chiến đấu nhằm đạt được mục tiêu của mình. Moscow đã nhiều lần yêu cầu chủ quyền hoàn toàn với các vùng Kherson, Zaporizhzhia, Donetsk, Luhansk và bán đảo Crimea – dù chưa kiểm soát toàn bộ các khu vực này trên thực địa.

Hôm thứ Sáu, lãnh đạo Nga đã tổ chức diễu hành mừng kết thúc Thế chiến II tại Moscow. Nhân dịp này, Putin tuyên bố đơn phương ngừng bắn ba ngày, nhưng Ukraina không đồng ý. Ngược lại, Kiev báo cáo vẫn có nhiều vụ tấn công từ phía Nga. Ukraina trước đó đã kêu gọi đình chiến 30 ngày, nhưng Nga không đồng thuận. Người phát ngôn Kremlin Dmitry Peskov xác nhận lệnh ngừng bắn ba ngày “dĩ nhiên là đã kết thúc”.

Ngoài ra, Kremlin có thể tiếp tục chiến lược chia rẽ các đối tác phương Tây, theo Giáo sư Thomas Jäger (ĐH Cologne). “Chia rẽ giữa Mỹ và châu Âu là mục tiêu quan trọng nhất của Putin,” ông nói với Handelsblatt, “và vì vậy ông ta sớm yêu cầu đặc phái viên Mỹ Wittkoff dỡ bỏ trừng phạt – dù biết rõ rằng điều này sẽ gây chia rẽ phương Tây.” Do đó, các lệnh trừng phạt mới từ EU và Mỹ có thể cho thấy họ đã tìm lại được tiếng nói chung.

Cần phản ứng kép từ phương Tây

Jäger kêu gọi phương Tây có “phản ứng kép” trước việc Putin từ chối đề xuất ngừng bắn: “Hỗ trợ Ukraina là một chuyện. Tăng cái giá phải trả cho Nga là chuyện khác.” Ông đề xuất các biện pháp trừng phạt mới, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng và tài chính: “Ví dụ, có thể trừng phạt thêm nhiều tàu trong ‘hạm đội bóng tối’ của Nga để cản trở xuất khẩu dầu, và cô lập thêm các ngân hàng Nga khỏi hệ thống chuyển tiền quốc tế.”

Tuy nhiên, thông qua các lệnh trừng phạt mới là điều không dễ dàng: trong EU, Hungary thường xuyên chặn các biện pháp trừng phạt do chính phủ thân Nga. Nhưng áp lực lên Budapest là “rất lớn”, và Jäger vẫn tỏ ra lạc quan. Nếu Mỹ mở rộng các lệnh trừng phạt thứ cấp cùng lúc trong khuôn khổ “Đạo luật trừng phạt Nga”, điều đó sẽ là “một đòn giáng mạnh”.

Kỳ vọng vẫn còn, dù tác động ngắn hạn chưa rõ ràng

Các nhà quan sát chưa kỳ vọng vào tác động ngắn hạn với cục diện chiến trường, vì Nga vẫn được Trung Quốc và các nước khác hỗ trợ. Tuy nhiên, các biện pháp mới có thể thúc đẩy Mỹ và châu Âu tiếp tục xây dựng chính sách chung.

Ngoài ra, các đợt viện trợ vũ khí mới từ phương Tây có thể giúp Ukraina chiếm ưu thế. Trong tuyên bố cuối tuần, các nước châu Âu cho biết sẽ “tiếp tục mở rộng hỗ trợ cho Ukraina”.

Tuy nhiên, họ không nêu rõ loại vũ khí nào sẽ được gửi và liệu tên lửa hành trình Taurus – điều mà Ukraina đã mong đợi từ lâu – có được bao gồm hay không. Tại Kyiv, Merz phát biểu: “Những biện pháp chúng ta cùng thực hiện để kết thúc chiến tranh và đảm bảo hòa bình ở Ukraina không phải là điều nên công bố công khai.”

Ngay từ tháng 4, Merz từng nói với Handelsblatt rằng chính sách đối ngoại cần có sự kiềm chế và thận trọng trước công luận. Quan điểm này khác với cựu Thủ tướng Olaf Scholz, người từng công khai chi tiết về viện trợ vũ khí nhằm phản bác chỉ trích hỗ trợ quá ít cho Ukraina.

Ukraine war: Will the pressure of Europe and the US on Putin change the course of the war?