Bài viết của Sofia Dreisbach 

Tối hậu thư của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump dành cho Nga sẽ hết hiệu lực vào cuối tuần này. Theo kế hoạch ban đầu, Moscow có thời hạn đến đầu tháng 9 để đồng ý ngừng bắn với Ukraine. Tuy nhiên, tuần trước, ông Trump tuyên bố rằng việc chờ đợi không còn ý nghĩa. “Chúng tôi đơn giản là không thấy bất kỳ tiến triển nào cả.” Việc rút ngắn thời hạn được xem là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi quan điểm của ông Trump về chiến tranh Ukraine, cũng như sự thất vọng ngày càng tăng với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn là liệu Tổng thống Mỹ có sẵn sàng thực sự hành động chống lại Nga nếu không đạt được thỏa thuận – và ông đang cân nhắc sử dụng những công cụ nào để làm điều đó.

Nỗ lực ngoại giao cuối cùng

Người thân tín của ông Trump – đặc phái viên Steve Witkoff – dự kiến sẽ tới Moscow vào phút chót vào thứ Tư hoặc thứ Năm tuần này. Khi công bố chuyến đi, ông Trump nhấn mạnh: “Một thỏa thuận cần phải được đưa ra để chấm dứt tình trạng giết chóc. Nếu không, các lệnh trừng phạt sẽ được áp dụng.” Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận trong một câu nói ngắn rằng Nga dường như “khá giỏi trong việc lách trừng phạt”, và gọi họ là “những kẻ ranh mãnh”.

Trong thời gian gần đây, ông Trump nhiều lần phát biểu với nội dung tương tự: Không ai có thể chắc chắn liệu trừng phạt hay thuế quan có đủ hiệu quả hay không, và liệu chúng có thực sự gây tổn hại cho Moscow. Liệu đây có phải là “lối thoát” cho ông Trump – người từng tuyên bố nửa năm trước rằng mình sẽ đàm phán hòa bình trực tiếp với ông Putin như một “bậc thầy thương lượng”?

Theo tiết lộ từ Ngoại trưởng Marco Rubio, chuyến đi của Witkoff – điều mà ông Trump đặc biệt nhấn mạnh – dường như được thực hiện theo đề nghị từ phía Nga. Các cuộc đàm phán bí mật với Moscow tuần trước một lần nữa đổ vỡ.

Kyiv kỳ vọng vào "các quyết định mạnh mẽ"

Giới chuyên gia đều đồng thuận rằng để đạt được lệnh ngừng bắn, cần gia tăng viện trợ vũ khí cho Ukraine và áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế hiệu quả đối với Nga. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm thứ Hai cũng kêu gọi các đối tác phương Tây hành động cứng rắn hơn: Thế giới có đủ ảnh hưởng để chấm dứt cuộc chiến này.

Kyiv đặc biệt trông đợi vào các quyết định mạnh mẽ từ Mỹ và châu Âu liên quan đến trừng phạt thứ cấp – nhắm vào các quốc gia và tổ chức vẫn tiếp tục mua bán năng lượng và giao dịch ngân hàng với Nga. Dù ông Trump từng đề cập đến trừng phạt thứ cấp từ tháng 4, đến nay vẫn chưa có hành động cụ thể nào được thực hiện.

Tại Washington, chính quyền Mỹ không muốn bị coi là mềm yếu. Ngoại trưởng Rubio nhấn mạnh rằng Tổng thống Trump có “nhiều lựa chọn” để gây áp lực với Nga. Một nữ phát ngôn viên Bộ Ngoại giao khi được hỏi về cách khiến Moscow nghiêm túc hơn cũng đáp: “Tổng thống Trump đã chứng minh không ít lần rằng tốt hơn hết là nên nghiêm túc với ông ấy.”

Đòn trừng phạt bằng thuế và viện trợ quân sự

Trong tối hậu thư, ông Trump đe dọa sẽ áp đặt thuế quan và trừng phạt thứ cấp nếu Nga không đồng ý ngừng bắn. Cụ thể, Mỹ sẽ áp thuế 100% đối với các quốc gia mua dầu, khí đốt và uranium của Nga. Bên cạnh đó, ông tuyên bố Washington sẽ cung cấp thêm “vũ khí hạng nhất” cho Ukraine, được tài trợ bởi NATO – một động thái được xem là nhằm xoa dịu phe bảo thủ theo chủ nghĩa biệt lập trong nội bộ Đảng Cộng hòa.

Tuy nhiên, câu hỏi vẫn là: Mỹ nên trừng phạt Nga như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất?

Thực tế, áp thuế cao với hàng hóa Nga nhập khẩu vào Mỹ có thể không mang lại nhiều tác động, vì khối lượng thương mại song phương đã giảm mạnh – từ 36 tỷ USD mỗi năm trước chiến tranh, nay chỉ còn chưa tới 10%. Mỹ hiện nhập khẩu nhiều hơn từ Nga, đặc biệt là phân bón trị giá hơn 1 tỷ USD – mặt hàng mà nông dân Mỹ đang rất cần.

Thay vào đó, các lệnh trừng phạt nhắm vào ngành năng lượng và các đối tác lớn của Nga như Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ được cho là sẽ gây tổn thất nặng nề hơn. Hôm Chủ nhật, ông Trump đe dọa sẽ tăng mạnh thuế với Ấn Độ – vượt cả mức 25% hiện tại – vì nước này mua dầu Nga với khối lượng lớn rồi bán lại với lợi nhuận cao. Ông cho rằng: “Ấn Độ chẳng quan tâm đến việc có bao nhiêu người Ukraine bị giết bởi cỗ máy chiến tranh của Nga.” Tuy nhiên, ông không đưa ra con số cụ thể cho mức thuế mới.

Cân nhắc lợi ích chiến lược

Cố vấn thân cận Stephen Miller lên tiếng bảo vệ lập trường của ông Trump. Ông gọi hành vi của Ấn Độ là “không thể chấp nhận được”, nhưng khẳng định quan hệ cá nhân giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vẫn “rất tốt đẹp”. Trong bối cảnh Mỹ đối mặt với thách thức từ Trung Quốc, Ấn Độ vẫn là đối tác chiến lược quan trọng ở châu Á.

Một cuộc đối đầu toàn diện với Nga không nằm trong lợi ích của Mỹ – điều này cũng áp dụng cho Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, hai đối tác thương mại và an ninh quan trọng. Ngoài ra, Washington lo ngại rằng các lệnh trừng phạt thứ cấp nghiêm ngặt đối với ngành năng lượng Nga có thể đẩy giá dầu toàn cầu tăng cao.

Sự lưỡng lự của ông Trump thể hiện rõ qua việc ông bác bỏ một dự luật lưỡng đảng tại Quốc hội – vốn đề xuất các lệnh trừng phạt khắt khe nhất từ trước đến nay với Nga và các đối tác thương mại chủ chốt. Dự luật quy định rằng nếu Nga từ chối đàm phán hòa bình hoặc vi phạm thỏa thuận, Tổng thống Mỹ phải áp mức thuế 500% với các nước mua bán dầu, khí đốt và uranium có nguồn gốc từ Nga.

Thượng viện lẽ ra đã muốn thông qua dự luật trước kỳ nghỉ hè dài ngày – nhưng đã trì hoãn, được cho là để “chừa đường” cho ông Trump. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, người từng đứng về phía Trump khi chỉ trích Tổng thống Ukraine Zelensky vào mùa xuân, cũng đã lên tiếng trấn an.

Ông Trump về cơ bản đã tiếp nhận lập luận rằng các nước mua dầu Nga cần bị trừng phạt. Dự luật này cung cấp thêm công cụ pháp lý cho ông, nhưng ông cũng có thể tự mình ra lệnh thực hiện thông qua sắc lệnh hành pháp.

Hiện tại, các cuộc đàm phán “đang diễn ra tốt đẹp” – theo lời một cố vấn. Tuy nhiên, ông Trump chỉ còn vài ngày trước khi tối hậu thư do chính ông đặt ra hết hiệu lực.

Welche Hebel hat Trump gegen Russland?