Bài viết của Annika Danielmeier

Tăng 2000% chỉ sau hai năm

Theo báo cáo mới nhất từ tổ chức nghiên cứu Carnegie Politika, kể từ khi phát động chiến tranh xâm lược Ukraine vào năm 2022, số ca nhiễm HIV trong hàng ngũ binh sĩ Nga đã tăng vọt 2000% – tương đương gấp 20 lần so với thời điểm trước chiến sự. Đặc biệt, giai đoạn từ cuối năm 2022 đến giữa 2024 ghi nhận mức tăng lên tới 40 lần – một con số kinh hoàng trong bối cảnh nhân lực quân sự Nga vốn đã kiệt quệ vì chiến tranh.

Sự lan rộng nhanh chóng của HIV đang khiến giới chuyên gia lo ngại về tác động lâu dài đến nhân khẩu học, năng lực quân sự và cả kinh tế Nga.

Chiến tranh – “mẹ đẻ” của dịch bệnh

Cuộc xâm lược Ukraine không chỉ gieo rắc bom đạn lên các thành phố như Mariupol, Bakhmut hay Kharkiv, mà còn để lại hậu quả âm ỉ ngay trong chính quân đội Nga. Báo cáo chỉ rõ: truyền máu thiếu an toàn, tái sử dụng kim tiêm trong bệnh viện dã chiến, quan hệ tình dục không an toàn và sử dụng ma túy trong điều kiện khắc nghiệt của mặt trận là những nguyên nhân chính khiến HIV lây lan chóng mặt.

Thêm vào đó, trong điều kiện chiến tranh, việc cung cấp thuốc điều trị kháng virus (ART) – loại thuốc phải uống suốt đời – trở nên đứt gãy. Ngay cả khi có thuốc, giá thành cao ngất cũng khiến nhiều địa phương tại Nga – vốn đã eo hẹp ngân sách – không thể đảm bảo điều trị cho người bệnh.

Kết quả là, lần đầu tiên sau nhiều năm, tỷ lệ người nhiễm HIV tại Nga được điều trị giảm xuống dưới 50%.

Nga chối bỏ sự thật, đàn áp NGO chống HIV

Thay vì đối mặt và giải quyết khủng hoảng y tế này, chính quyền Putin chọn cách bịt miệng dư luận và bác bỏ thực tế. Nga gọi số liệu từ Liên Hợp Quốc (UNAIDS) là “tuyên truyền”, đồng thời liệt Quỹ Elton John – tổ chức quốc tế nổi tiếng trong phòng chống HIV/AIDS – vào danh sách "tổ chức không được hoan nghênh".

Hành động này không chỉ làm tê liệt mạng lưới NGO giúp người bệnh HIV, mà còn cho thấy một thực tế trần trụi: Moscow đang cố tình che giấu sự thật vì lý do chính trị, bất chấp hậu quả với hàng chục nghìn binh sĩ và dân thường.

Hậu quả nặng nề hơn cả chiến tranh?

Carnegie Politika đưa ra nhận định lạnh lùng:

“Tổn thất nhân khẩu học và kinh tế mà Nga phải gánh chịu do bùng phát HIV sẽ kéo dài trong nhiều thập kỷ. Và có thể còn lớn hơn thiệt hại từ chính cuộc chiến Ukraine.”

Hơn 3 năm sau ngày Putin phát động cuộc xâm lược, người ta chứng kiến một nước Nga kiệt quệ về quân sự, chia rẽ nội bộ và nay thêm cả nguy cơ y tế cộng đồng đe dọa từ bên trong. Chiến tranh không chỉ là súng đạn, mà là lưỡi dao hai lưỡi – và giờ đây, chính Nga đang tự cắt sâu vào cơ thể mình.

 Kinh tế: Nga tự trừng phạt mình

Ngay sau khi nổ ra chiến sự, Nga bị áp đặt hơn 13.000 biện pháp trừng phạt kinh tế – cao nhất lịch sử hiện đại. Các tập đoàn toàn cầu rút khỏi thị trường Nga, đồng ruble rớt giá, chuỗi cung ứng công nghệ – đặc biệt là bán dẫn, phần mềm, máy móc – bị tê liệt.

• GDP Nga sụt giảm hơn 5% trong năm đầu tiên, theo ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

• Ngân sách quốc phòng và an sinh xã hội bị ăn mòn, khi hơn 40% ngân sách nhà nước phải đổ vào cỗ máy chiến tranh.

• Lạm phát và thiếu hàng hóa xảy ra cục bộ tại các thành phố xa trung tâm như Irkutsk, Vladivostok...

• Dòng vốn FDI (đầu tư nước ngoài trực tiếp) gần như bằng 0 kể từ quý II/2022.

• Chi tiêu quân sự năm 2024 ước tính vượt 110 tỷ USD, đẩy Nga về mô hình kinh tế thời Liên Xô: chỉ sản xuất cho chiến tranh.

Quân sự: “Cường quốc quân sự” lộ nguyên hình yếu kém

Putin phát động chiến tranh với ảo tưởng quân đội Nga sẽ “tiến vào Kyiv trong 3 ngày”. Nhưng thực tế:

• Hơn 500.000 binh sĩ Nga thương vong hoặc mất tích (theo dữ liệu tình báo phương Tây).

• Lực lượng thiết giáp, pháo binh và không quân hứng chịu tổn thất nặng nề chưa từng có từ Thế chiến II.

• Lính nghĩa vụ non nớt, quân tình nguyện được huy động từ nhà tù, lính đánh thuê Wagner nổi loạn và sau đó bị “xử lý”.

• Nga lâm vào tình trạng thiếu tên lửa, xe tăng, đạn pháo – phải nhập drone từ Iran, vũ khí cũ từ Triều Tiên.

Xã hội: Một nước Nga chia rẽ, suy sụp đạo đức

Chiến tranh không chỉ tàn phá ngoài chiến tuyến mà còn đốt cháy từ bên trong xã hội Nga.

• Hơn 1 triệu người Nga rời bỏ đất nước để tránh bị động viên hoặc phản đối chiến tranh – trong đó có hàng trăm ngàn kỹ sư, chuyên gia CNTT, bác sĩ...

• Các nhóm LGBTQ+, nhà báo độc lập, giới trí thức bị đàn áp vì không "trung thành tuyệt đối".

• Mạng xã hội, truyền thông bị kiểm soát chặt chẽ. Tuyên truyền chiến tranh len lỏi vào cả sách giáo khoa và mẫu giáo.

Nhân khẩu học: Một thảm họa kéo dài nhiều thế hệ

Cuộc chiến gây ra tổn thất nhân mạng hàng trăm nghìn người trẻ Nga, hầu hết là nam giới – làm trầm trọng thêm tình trạng khủng hoảng nhân khẩu học vốn đã nghiêm trọng:

• Tỷ lệ sinh giảm, dân số lão hóa tăng nhanh.

• Tỷ lệ tử vong do HIV, ma túy, trầm cảm trong quân đội tăng vọt, như đã nêu ở bài trước.

• Thế hệ thanh niên Nga mất niềm tin, sống trong môi trường nghèo nàn tinh thần, ít cơ hội phát triển.

 Ngoại giao và vị thế toàn cầu: Cô lập chưa từng có

Từng là một trong “Big Five” tại Liên Hợp Quốc, nay Nga:

• Bị gạt khỏi G8, G20 chỉ mang tính hình thức.

• Đối đầu toàn diện với phương Tây, quan hệ với EU rơi xuống mức thấp nhất kể từ thời Chiến tranh Lạnh.

• Chỉ còn vài “đồng minh bất đắc dĩ” như Iran, Triều Tiên, Belarus – thậm chí Trung Quốc cũng ngày càng dè chừng.

• Bị kiện tại Tòa án Công lý Quốc tế và Tòa án Hình sự Quốc tế về tội ác chiến tranh, diệt chủng, bắt cóc trẻ em Ukraine.

 Văn hóa & tinh thần dân tộc: Bị bóp méo bởi chủ nghĩa Đại Nga cực đoan

Dưới sự kiểm soát của Putin, toàn bộ hệ thống giáo dục, truyền thông và nghệ thuật tại Nga được huy động cho chiến dịch tuyên truyền, nuôi dưỡng thứ chủ nghĩa dân tộc mù quáng, bài phương Tây, thần thánh hóa chiến tranh và nhà lãnh đạo.

Kết quả là một thế hệ người Nga lớn lên với tư tưởng cô lập, bị “nhốt” trong không gian thông tin giả.

Tổng kết: Một cuộc xâm lược tự sát

Cuộc chiến mà Nga gây ra tại Ukraine không chỉ hủy hoại một quốc gia có chủ quyền – mà đang dần hủy diệt chính nước Nga từ bên trong. Trong lịch sử hiện đại, chưa có cường quốc nào tự kéo mình xuống vực thẳm nhanh và sâu như nước Nga dưới thời Vladimir Putin.

Chiến tranh Ukraine: Số lượng HIV trong số binh sĩ Nga bùng nổ