8 tháng 7

 Tác giả: Nikita Komar

Viên gạch đầu tiên rơi khỏi BRICS – Tập Cận Bình bỏ qua hội nghị thượng đỉnh

Lần đầu tiên trong lịch sử các hội nghị thượng đỉnh BRICS, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình không tham dự – theo Fox News. Bắc Kinh giải thích lý do là "trùng lịch trình", nhưng giới phân tích Mỹ cho rằng điều này phản ánh rạn nứt trong nội bộ quyền lực Trung Quốc.

Thủ tướng Lý Cường thay Tập đến Brazil – không gây sốc, nhưng vẫn khiến nhiều người hoài nghi. Nhà phân tích Gordon Chang nhận định:

"Tập có thể đang mất quyền kiểm soát quân đội, và các đối thủ dân sự đang quay lại giành ảnh hưởng."

Sự vắng mặt này chỉ là một phần trong bức tranh lớn hơn: Tập ngày càng ít xuất hiện công khai, ủy quyền nhiều hơn về mặt ngoại giao, và quân đội thì liên tục thay đổi nhân sự.

Trong khi đó, liên minh BRICS đang rạn nứt – Brazil và Indonesia đánh thuế hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

“BRICS không phải là công cụ để Trung Quốc thống trị phương Nam,” – Brian Burack (Heritage Foundation).

Thêm nữa, căng thẳng với Ấn Độ tiếp tục kéo dài. Dù đều là thành viên BRICS, hai nước có lợi ích hoàn toàn đối lập.

BRICS dù quy tụ 12 nước chiếm hơn 75% dân số toàn cầu, nhưng thực chất là một nhóm lỏng lẻo, không có sự thống nhất chiến lược.

“Đây là nhóm các nước ghét nhau,” – Burack nhận xét.

Còn về tham vọng thay thế đồng USD bằng “đồng tiền BRICS”, nhiều nhà phân tích cho rằng đó là biểu tượng hơn là thực tế.

“Chỉ có Mỹ mới đe dọa đồng USD – bởi chính những gì chúng ta làm trong nước,” – Gordon Chang.

Dù vậy, Trung Quốc vẫn đang mở rộng ảnh hưởng tài chính – hệ thống thanh toán thay thế SWIFT đã bắt đầu hoạt động tại vùng Caribbean.

Liệu việc Tập không đến hội nghị là dấu hiệu yếu thế hay tự tin? Nhiều người cho rằng dù vắng mặt, Trung Quốc vẫn kiểm soát quan hệ thương mại với 80% thế giới, và không cần trực tiếp xuất hiện.

Tuy nhiên, hiện thực là Tập không còn là nhà lãnh đạo không thể thay thế như trước, và Trung Quốc không còn là trung tâm duy nhất thu hút phương Nam toàn cầu.

Vẫn dưới cái bóng Mỹ: Tại sao Trung Quốc thất bại làm “người hòa giải” Trung Đông

Khi Israel và Iran tấn công tên lửa lẫn nhau vào tháng 6, Trung Quốc – đối tác lớn nhất của Iran – gần như không có phản ứng.

Dù Tập Cận Bình đề xuất kế hoạch hòa bình 4 điểm, không bên nào, kể cả Israel, coi trọng. Lý do là vì Trung Quốc tỏ ra ủng hộ Hamas sau vụ tấn công ngày 7/10, khiến Israel nghi ngờ.

Bắc Kinh vẫn cố gắng xoa dịu, gọi điện cho Tel Aviv, nhưng gần như không còn niềm tin – đặc biệt vì mối quan hệ mật thiết của Trung Quốc với Iran. Tuy nhiên, doanh nghiệp Trung Quốc lại ngần ngại đầu tư vào Iran, phần lớn vì sợ bị Mỹ trừng phạt.

Ví dụ điển hình là trường hợp Mạnh Vãn Chu – giám đốc tài chính và con gái nhà sáng lập Huawei – bị bắt ở Canada năm 2018 theo yêu cầu của Mỹ vì vi phạm lệnh cấm vận Iran.

Dù Bắc Kinh tuyên bố sẽ đầu tư 400 tỷ USD vào Iran, con số thực tế đến cuối 2023 chỉ là 3,9 tỷ – rất nhỏ so với kỳ vọng.

“Trung Quốc không được xem là bên bảo đảm an ninh ở Trung Đông – mà thực ra, chẳng ai yêu cầu họ làm vậy,” – Yun Sun, Trung tâm Stimson.

“Với Iran, Trung Quốc là đối tác an ninh ‘rỗng’,” – chuyên gia vùng Vịnh Mohammed Baharoon nhận xét.

Thực tế cho thấy Trung Quốc không thể thay thế Mỹ – dù Mỹ vẫn là đối tác chính trị và kinh tế số một trong khu vực. Chuyến thăm của Trump và sự đón tiếp long trọng từ các quốc vương vùng Vịnh là minh chứng rõ nhất.

Ở quy mô toàn cầu, vai trò của Trung Quốc cũng mờ nhạt. Trong chiến tranh Nga – Ukraine, Tập đứng về phía Nga và đánh mất uy tín. Trong xung đột Israel – Hamas, Trung Quốc ủng hộ Palestine.

“Trung Quốc nói nhiều về ‘hòa bình và ổn định’, nhưng thiếu liên minh, ảnh hưởng, và không sẵn sàng chấp nhận rủi ro,” – The Atlantic kết luận.

Ngoại giao kinh tế thay cho đe dọa quân sự

Trong khi Mỹ đang bắn phá Iran, Trung Quốc tổ chức hội nghị “Trung Quốc – Trung Á” lần thứ hai tại Astana và ký 12 thỏa thuận mới.

Tập Cận Bình trực tiếp tham dự, ký kết các thỏa thuận về năng lượng, thương mại, giáo dục. Bắc Kinh hứa viện trợ 208 triệu USD để giải quyết 4 vấn đề lớn trong khu vực: không giáp biển, tài chính yếu kém, khủng hoảng nước-năng lượng, và biến đổi khí hậu.

Tổng vốn đầu tư của Trung Quốc vào Trung Á đạt 30 tỷ USD, kim ngạch thương mại năm 2024 là 94 tỷ USD.

Đây không chỉ là nhánh phụ của “Vành đai và Con đường” mà là chiến lược toàn diện: hướng đến hiện đại hóa, bền vững, công nghệ cao.

Trong khi G7 bàn về chiến tranh, Trung Quốc ở Trung Á chỉ tập trung vào phát triển.

“Phát triển là bảo đảm an ninh tốt nhất” – triết lý của Bắc Kinh.

Không có lòng tin và tầm nhìn chung – Trung Quốc và Nga đang “diễn” làm đồng minh

Putin và Tập ôm nhau trước ống kính, nói về "liên minh vĩnh viễn" – nhưng đó là một màn trình diễn đẹp mắt cho truyền thông.

Financial Times nhận định đây là một “cuộc hôn nhân chính trị” – nơi cả hai đều dè chừng nhau.

“Phương Tây sợ ‘trục chuyên chế’, nhưng thực chất đây là cấu trúc bằng gỗ dán,” – nhận xét.

Cả Trung Quốc và Nga đều muốn vươn lên sau “nỗi nhục lịch sử” – nhưng bối cảnh hoàn toàn khác. Trung Quốc thực sự từng bị chia cắt bởi các cường quốc. Nga thì ngược lại – là kẻ xâm lược liên tục trong nhiều thế kỷ.

Bắc Kinh chưa bao giờ quên việc Nga chiếm Kuldzha, vùng Primorye, bán đảo Liêu Đông… qua các "hiệp ước bất bình đẳng" vào thế kỷ 19.

Dù không nói ra công khai, Trung Quốc vẫn cảnh giác Nga không kém gì Mỹ. Các học giả Trung Quốc cho rằng mục tiêu của Nga là “phục hưng đế chế” và thống trị lục địa Á-Âu.

Sau cuộc xâm lược Ukraine 2022, FSB Nga đã ra chỉ thị hạn chế hoàn toàn thông tin rò rỉ sang Trung Quốc. Trong các tài liệu nội bộ, Trung Quốc không được gọi là “đối tác”, mà là “kẻ thù tiềm tàng”.

“Cạnh tranh vô hình dưới vỏ bọc hữu nghị,” – tài liệu tình báo Nga viết rõ.

https://24tv.ua/geopolitics/ru/kitaj-si-czinpin-zapadnye-smi-ob-otnoshenijah-rossiej-sammite_n2864703