Nguồn: teleschau

Bất chấp các lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU), Nga vẫn hàng ngày vận chuyển hàng hóa nguy hiểm trên những tàu chở dầu cũ kỹ – trong đó có hoạt động ngay ngoài khơi nước Đức. Một cuộc điều tra của đài truyền hình Đức ARD cho thấy: dầu mỏ của Nga vẫn đang len lỏi vào Đức thông qua các tuyến đường vòng, gián tiếp tiếp thêm tài chính cho cuộc chiến của Putin tại Ukraine.

Hạm đội “bóng ma” thách thức lệnh cấm vận

Ngày 20/5, EU đã thông qua gói trừng phạt thứ 17 nhằm vào Nga, với mục tiêu “giảm mạnh nguồn thu từ ngành năng lượng – yếu tố then chốt tài trợ cho chiến tranh tại Ukraine”, theo tuyên bố của chính phủ Đức.

Trọng tâm của gói trừng phạt này là “hạm đội bóng ma” – tập hợp các tàu chở dầu hoạt động phi chính thức, được tổ chức lỏng lẻo, nhằm né tránh lệnh trừng phạt và vẫn tiếp tục vận chuyển dầu mỏ Nga.

Phóng sự tài liệu “Dấu vết các tàu chở dầu” (ARD Story) do đài NDR thực hiện, nêu rõ câu hỏi: Tại sao phương Tây vẫn chưa thể kiểm soát hiệu quả xuất khẩu dầu mỏ của Nga?

Tàu cũ kỹ – lợi nhuận khổng lồ – rủi ro tiềm tàng

Theo ước tính, Nga hiện có hơn 600 tàu chở dầu lỗi thời – đa số đã gần 20 năm tuổi, được mua lại với giá rẻ và sử dụng để lách lệnh cấm vận. Nhà kinh tế học Robin Brooks (Viện Brookings, Mỹ) lý giải: Nga đang tìm mọi cách bảo vệ “quyền lực mua bán” của mình khi phải đối mặt với mức trần giá dầu do nhóm G7 áp đặt – yếu tố đe dọa nghiêm trọng đến nền kinh tế nước này.

Các tàu này không chỉ đe dọa môi trường do nguy cơ rò rỉ và tai nạn, mà còn đe dọa an ninh khu vực: nhiều tàu tắt hệ thống định vị, cung cấp dữ liệu sai lệch, thậm chí từng liên quan đến các sự cố điện tử và tấn công bằng máy bay không người lái.

Một lực lượng quốc tế giám sát vùng biển Baltic đang theo dõi hoạt động của “đội tàu gỉ sét” này 24/7. Tuy nhiên, theo ông Roderich Kiesewetter, chuyên gia chính sách đối ngoại của đảng CDU (Đức), chỉ quan sát là chưa đủ: “Chúng ta cần lập trường cứng rắn hơn. Nga chỉ hiểu và phản ứng với sức mạnh”.

Lợi nhuận khổng lồ từ tàu cũ

Một người trong cuộc (ẩn danh) tiết lộ trong phim: chỉ với một tàu cũ, chủ sở hữu có thể kiếm được 30 đến 40 triệu USD mỗi năm, trong khi chi phí mua tàu chỉ khoảng 12 triệu USD. “Họ mua mấy cái tàu rẻ mạt nhất, chạy vài chuyến rồi lại ngừng, để tránh bị chú ý”.

Khi một tàu bị đưa vào danh sách trừng phạt, nó sẽ bị cấm cập cảng phương Tây và không thể thanh toán bằng USD hoặc euro. Vì thế, chiến lược của chủ tàu là “chấp nhận rủi ro thấp” bằng cách dùng tàu rẻ, dễ thay thế.

Dầu Nga đi vòng – vẫn vào Đức hợp pháp

Năm 2023, Nga thu được khoảng 230 tỷ USD từ xuất khẩu dầu khí. Các khách hàng lớn là Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, nơi dầu Nga được tinh chế thành xăng/diesel. Hình ảnh từ nhà máy lọc dầu Jamnagar (Ấn Độ) – lớn nhất thế giới – cho thấy tàu chở dầu Nga vẫn cập cảng thường xuyên.

Sau đó, sản phẩm tinh chế được xuất khẩu hợp pháp sang các nước phương Tây, bao gồm cả Đức. Dù xuất xứ dầu thô là từ Nga, nhưng do quá trình tinh chế diễn ra tại Ấn Độ hoặc Thổ Nhĩ Kỳ, mặt hàng xuất khẩu được coi là “xăng dầu bản địa” và không vi phạm lệnh trừng phạt.

Năm 2024, phương Tây đã nhập khẩu hơn 18 tỷ USD sản phẩm dầu mỏ từ Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ – theo ARD.

“Cốt lõi là ý chí chính trị”

Ông Roderich Kiesewetter cho rằng, lợi ích kinh tế đang ngăn chặn các biện pháp mạnh tay hơn: “Một số quốc gia muốn duy trì kênh liên lạc với Nga sau khi chiến tranh kết thúc”.

Robin Brooks chỉ trích sự do dự của phương Tây: “Chúng ta có đủ công cụ. Chúng ta biết phải làm gì – nhưng lại không làm. Cuối cùng, đây là vấn đề ý chí chính trị. Phương Tây sợ ảnh hưởng kinh tế, sợ giá dầu tăng – và vì thế, không dồn Nga vào chân tường như hoàn toàn có thể.”

Brooks kêu gọi cấm hoàn toàn hạm đội bóng ma hoạt động tại biển Baltic: “Điều đó sẽ đẩy giá dầu Urals xuống thấp, khiến Nga rơi vào khủng hoảng kinh tế. Chúng ta chỉ cần có đủ dũng khí.”

Russische Schattenflotte trotzt EU-Sanktionen: ARD-Doku nährt brisanten Verdacht