Cách đây hơn 100 năm, khu vực An Thạch rất ít dân cư, cây rừng che kín, trong đó có một loại cây rừng mọc rất nhiều, to lớn, tán phủ rộng, lá cây hình bầu dục, hoa mọc chùm nở ra màu tím hồng, được người dân địa phương gọi là mằng lăng, vì có họ với cây bằng lăng. Hiện dấu vết khu rừng mằng lăng ấy không còn, nhưng ngôi nhà thờ vào thời điểm ấy đã được đặt tên theo loại cây quý này. Hiện nay, trong nhà thờ vẫn còn giữ một bàn gỗ mặt tròn làm bằng gỗ mằng lăng từ thuở vừa xây dựng, có đường kính đến 1,5m.

Nhà thờ cổ Mằng Lăng

Nhà thờ xây dựng vào năm 1892, được thiết kế theo lối kiến trúc Gothic

Nhà thờ nằm trong khuôn viên rộng 5.000m², sơn màu trắng, nhưng vết thời gian đã ngả thành đen như một bức tranh thủy mặc. Mặt tiền nhà thờ có kiểu kiến trúc gothique, gây ấn tượng như một nhà thờ ở Pháp hoặc ở La Mã đầy chất mỹ thuật. Hai bên là hai lầu chuông, chính giữa là thập tự giá mà khi bước vào bên trong, bạn có thể thấy hai chiếc dây kéo chuông báo lễ và may mắn thì được chứng kiến cảnh kéo dây để tiếng chuông nhà thờ ngân vang rộn rã cả một xóm đạo.

Hiện nay, trước nhà thờ, bên phải có bức tượng thánh Anrê Phú Yên trên một ngọn đồi cỏ nhỏ, trước nhà thờ có một nhà truyền thống lưu giữ di tích của vị thánh tử nạn khi chỉ vừa 19 tuổi này. Ở đó có những bức họa miêu tả cảnh hành hình Anrê Phú Yên, được vẽ theo lời tường thuật của cha Alexandre de Rhodes, những mảnh gốm, gạch ngói của nền nhà nguyện nơi Anrê Phú Yên chịu phép rửa tội do chính Alexandre de Rhodes thực hiện cùng một số sách báo viết về Anrê Phú Yên. Đặc biệt được trưng bày trang trọng trong một hộp kính là cuốn sách bằng chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta, in năm 1651 tại Roma, Ý. Đó là quyển giáo lý "Phép giảng tám ngày" của Alexandre de Rhodes (người dân địa phương gọi là cha Đắc Lộ) - người khai sinh ra chữ quốc ngữ.

Bên trong nhà thờ cổ Mằng Lăng

Những chạm trổ lưu giữ di tích của vị thánh tử nạn

Nơi đây lưu giữ cuốn sách in đầu tiên bằng chữ quốc ngữ của nước ta

Trong khuôn viên nhà thờ trước đây còn có trường trung học tư thục Trương Vĩnh Ký và cô nhi viện.
 
Với lịch sử gần 120 năm tồn tại, mỗi bức tường, cánh cửa, bàn cầu nguyện… nơi đây đều nhuốm màu thời gian. Cùng sự độc đáo trong hình dáng, đường nét mang đậm dấu ấn kiến trúc thế kỷ XIX, nhà thờ Mằng Lăng là điểm đến không thể bỏ qua trong những dịp ghé thăm tỉnh Phú Yên

(Tổng hợp)