Từ nền kinh tế lạc hậu đến “lo ăn cho cả thế giới”

Từ một nước phong kiến đậm màu sắc phương Đông, hạn chế mở cửa với phương Tây, trải qua hơn 100 năm ách đô hộ, xâm lược bởi thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi qua hai cuộc trường chinh vĩ đại để giành thắng lợi hoàn toàn và ngày càng hội nhập sâu rộng vào thế giới.

Trải qua chiến tranh thời gian dài nên nền kinh tế Việt Nam sau ngày giải phóng lạc hậu. GDP chủ yếu từ lĩnh vực nông nghiệp, tiểu thủ công và ngành cơ khí giản đơn. Trong khi đó, những năm thuộc thập kỷ 50-60 và 70 của thế kỷ XX, các quốc gia trong khu vực châu Á, ASEAN đã bước vào công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển mạnh mẽ.

Phải đến những thập niên 1980, ánh sáng của Đổi mới tại Đại hội VI đã giúp Việt Nam từng bước đa dạng hoá nền kinh tế thị trường. Ánh sáng của Đổi mới tại Đại hội VI năm 1986 đã giúp Việt Nam từng bước phát triển, đa dạng hoá nền kinh tế, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, kinh tế hướng ra xuất khẩu, trong đó lĩnh vực nông nghiệp sản xuất lương thực là minh chứng điển hình. 

Từ một nước thiếu ăn, lo nhập gạo, 1989 Việt Nam lần đầu tiên xuất khẩu gạo với sản lượng 1,4 triệu tấn và đến nay Việt Nam đã ở top đầu các cường quốc xuất khẩu gạo. Năm 2024, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam đạt 9,1 triệu tấn, trị giá trên 5,7 tỷ USD, một kỷ lục của ngành. Gạo Việt đã có mặt ở 150 quốc gia và vùng lãnh thổ, trở thành nước “lo ăn cho cả thế giới”.

Gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu, trung tâm sản xuất chiến lược

Ngay sau khi đất nước thống nhất, dù chịu lệnh cấm vận ngặt nghèo của Mỹ, Việt Nam đã chủ động mở cửa với thế giới và khu vực. Năm 1995, Hoa Kỳ và Việt Nam bình thường hoá quan hệ, Việt Nam xúc tiến gia nhập các tổ chức đa phương trong và ngoài khu vực.

Năm 2006, dấu mốc đáng nhớ khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), bước ngoặt lịch sử của nền kinh tế Việt Nam, đánh dấu bước chuyển mình toàn diện của kinh tế Việt Nam, thúc đẩy quá trình cải cách, đổi mới nền kinh tế ngày càng hiệu quả hơn, tạo đột phá.

Sau khi Việt Nam gia nhập WTO, vị thế nền kinh tế đã được khẳng định, xuất khẩu tăng trưởng như vũ bão, nền kinh tế phát triển đa dạng, số lượng doanh nghiệp thành lập tăng mạnh. Việt Nam thu hút lượng lớn dòng vốn đầu tư trực tiếp (FDI) từ nhiều nhà đầu tư lớn như Nhật Bản, Singapore, Hàn Quốc, Mỹ, EU…

Hiện, Việt Nam đã tham gia và là thành viên tích cực, chủ chốt trong nhiều tổ chức khu vực, toàn cầu như Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC; Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), các cơ chế hợp tác khu vực ASEAN với các nước đối tác thông qua cơ chế ASEAN + 1, +2 và +3 với Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc và New Zealand…

Việt Nam cũng tham gia hàng loạt hiệp định thương mại tự do song và đa phương với các nước trong đó có Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu-Việt Nam (EVFTA), ASEAN+... 

Các cơ chế hợp tác rộng mở về kinh tế, thương mại và đầu tư đã giúp cho nền kinh tế Việt Nam hợp tác đa dạng, bù trừ cho những điểm yếu cố hữu của nền kinh tế như thiếu vốn, kỹ năng quản lý và thiếu thị trường.

Nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn nhất thế giới bởi thực hiện hàng loạt chính sách giảm, thuế theo lộ trình các cam kết quốc tế. Theo ước tính của WB, kinh tế Việt Nam có độ mở gần 200% so với GDP. 

Trong năm 2024, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt hơn 786 tỷ USD, trong khi quy mô GDP danh nghĩa khoảng 476 tỷ USD. Điều này đưa tỷ lệ xuất nhập khẩu trên GDP lên tới gần 165%. Con số này có thể biến động nhẹ từng năm nhưng luôn duy trì ở mức rất cao. Vượt trội so với các nền kinh tế lớn: Tỷ lệ này cao hơn rất nhiều so với các nền kinh tế lớn và phát triển khác như Hoa Kỳ (khoảng 25%), Nhật Bản (khoảng 40%) hay Trung Quốc (khoảng 60%).

Nhờ mở cửa hội nhập, Việt Nam đã lọt vào 4 nước có quy mô GDP cao nhất khu vực, chỉ đứng sau Indonesia, Singapore, Thái Lan, xếp trên Philipines, Malaysia. Ngoài ra, Việt Nam cũng là nước có tổng giá trị xuất nhập khẩu hàng đầu khu vực. Theo đó, năm 2024, với tổng giá trị xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt hơn 786 tỷ USD, đứng thứ 2 ASEAN, sau Singapore hơn 1.000 tỷ USD, xếp trên Thái Lan, Indonesia và Malaysia.

Bên cạnh đó, với lợi thế cạnh tranh, nguồn lực sẵn có và địa chính trị ổn định, Việt Nam đã và đang trở thành tâm điểm thu hút các nhà đầu tư quốc tế. Các tập đoàn toàn cầu đặt cơ sở sản xuất, trung tâm nghiên cứu và đầu tư hàng chục tỷ USD tại Việt Nam để xuất khẩu ra nước ngoài điển hình như Samsung, LG, Foxconn hay mới đây nhất là Amkor và LEGO, Invidia…

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, luỹ kết hết năm 2024, Việt Nam có khoảng 42.000 dự án đầu tư nước ngoài còn hiệu lực, tổng vốn khoảng 502 tỷ USD, vốn thực hiện đạt gần 322,5 tỷ USD, tương đương 64,1% tổng vốn đầu tư đăng ký.

TS Trần Đình Thiên, chuyên gia kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh: Nhờ mở cửa và hội nhập, Việt Nam đã tận dụng tốt lượng vốn đầu tư nước ngoài để phát triển và xây dựng đất nước, khắc phục những điểm hạn chế cố hữu của nền kinh tế. Chúng ta cũng đã và đang đi vào thời cơ để ổn định, tăng tốc và hiện đại hoá đất nước bằng xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng như hệ thống đường cao tốc, đầu tư cho điện năng, cảng biển, sân bay và nguồn nhân lực.

“Trong suốt chiều dài phát triển của đất nước, Việt Nam hơn ai hết thấu hiểu mất mát do chiến tranh, xung đột mang lại, càng quý giá biết bao thời gian hoà bình, thịnh trị để lo cho an dân, phát triển đất nước. Việt Nam đang thực hiện hàng loạt quyết tâm, đầu tư bằng những quyết sách lớn, số vốn khổng lồ để phục vụ mục tiêu trở thành nước công nghiệp, giàu mạnh. Đây là mục tiêu đầy thách thức, khó khăn, nhưng không phải không thể”, TS Trần Đình Thiên kết luận.

https://danviet.vn/viet-nam-80-nam-vuon-len-phat-trien-bat-tay-cung-the-gioi-d1359901.html