Julian Alexander Fischer 

Cuộc tập trận Zapad-25 sắp diễn ra tại Belarus – sát sườn NATO – khiến dư luận phương Tây đặc biệt lo ngại. Lý do không chỉ bởi quy mô lớn chưa từng có kể từ khi Nga xâm lược Ukraine năm 2022, mà còn bởi tiền lệ lịch sử: mỗi lần Nga tổ chức thao diễn quân sự lớn là một lần chiến tranh có thể bùng nổ sau đó.

Khi thao diễn là khởi đầu xâm lược

Không ít người còn nhớ: trước cuộc xâm lược Ukraine tháng 2/2022, Nga từng tổ chức cuộc tập trận quy mô lớn mang tên Union Resolve với Belarus. Khi đó, Moscow khẳng định chỉ “diễn tập phòng thủ”. Nhưng chỉ bốn ngày sau khi kết thúc, hàng trăm ngàn binh lính Nga đồng loạt tràn qua biên giới – mở màn cho cuộc chiến tàn khốc kéo dài đến tận hôm nay.

Tình huống này không phải là cá biệt. Nga – và trước đó là Liên Xô – từng nhiều lần sử dụng các cuộc diễn tập quân sự như vỏ bọc để chuẩn bị, hợp thức hóa và che giấu ý đồ xâm lược.

Prague 1968: "Mùa xuân" kết thúc bằng xe tăng Liên Xô

Năm 1968, khi Tiệp Khắc (nay là Cộng hòa Séc và Slovakia) bắt đầu quá trình dân chủ hóa – được gọi là "Mùa xuân Praha" – Liên Xô lập tức phản ứng.

Dưới danh nghĩa tập trận “Šumava” với sự tham gia của các nước thuộc khối Warsaw như Ba Lan, Hungary, Đông Đức…, Liên Xô đưa hàng vạn quân vào Tiệp Khắc. Hai tháng sau, xe tăng Liên Xô lăn bánh vào thủ đô Praha – chấm dứt quá trình cải cách và bóp nghẹt hy vọng dân chủ.

2008: Tập trận Kavkaz dẫn đến chiến tranh với Gruzia

Một ví dụ khác: cuộc chiến 5 ngày giữa Nga và Gruzia năm 2008 cũng bắt nguồn từ tập trận. Nga đã tổ chức cuộc diễn tập “Kavkaz” gần khu vực Nam Ossetia – nơi có tranh chấp giữa Tbilisi và lực lượng ly khai do Moscow hậu thuẫn. Vài ngày sau khi kết thúc tập trận, Nga chính thức can thiệp, chiếm giữ một phần lãnh thổ của Gruzia, và đến nay vẫn duy trì ảnh hưởng ở đó.

2014: Crimea và bóng ma "những người xanh"

Tháng 2/2014, chính quyền thân Nga ở Ukraine bị lật đổ. Cùng lúc đó, binh sĩ không rõ danh tính – sau này được gọi là “những người xanh” – xuất hiện khắp Crimea. Nga phủ nhận liên quan, cho đến khi Tổng thống Putin thừa nhận: mọi chuyện đã được chuẩn bị kỹ càng, và cuộc chiếm đóng là có kế hoạch từ trước.

Trước đó, Nga đã âm thầm đưa quân đến gần Crimea dưới vỏ bọc an ninh cho Thế vận hội Sochi. Một lần nữa, tập trận – thể thao – phòng thủ chỉ là bức bình phong cho xâm lược.

Zapad-25: Tái diễn kịch bản cũ?

Zapad, trong tiếng Nga có nghĩa là “Phía Tây”. Cuộc tập trận này diễn ra định kỳ 4 năm, với mục tiêu giả định luôn là “một cuộc tấn công từ phương Tây nhằm lật đổ chính quyền Nga hoặc Belarus”. Năm 2021, hơn 100.000 binh sĩ Nga tham gia Zapad với nội dung dàn dựng là đánh bại một quốc gia hư cấu tên Veyzhnoria, được cho là do phương Tây giật dây.

Nội dung đó giống đến kỳ lạ với luận điệu Nga dùng để biện minh cho việc xâm lược Ukraine năm 2022.

Zapad-25 tới đây càng khiến NATO lo ngại khi nó diễn ra ngay sau các căng thẳng ở biên giới Phần Lan, cũng như việc Nga tăng cường triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Belarus.

Bài học nào từ lịch sử?

Câu hỏi không phải là “Liệu Nga có tấn công sau Zapad-25 không?”, mà là:

“Zapad-25 là để chuẩn bị cho chiến trường nào tiếp theo?”

Có thể là Ukraine. Có thể là Baltic. Cũng có thể là một vùng “nóng” mới chưa ai đoán được.

Điều chắc chắn là: lịch sử cho thấy Nga chưa bao giờ tổ chức một cuộc tập trận lớn gần biên giới mà không gửi đi một thông điệp chính trị – hoặc quân sự – rõ ràng.

Kết luận:

Zapad-25 có thể chỉ là thao diễn. Nhưng nó không vô hại. Đó là một phần trong chiến lược tâm lý, huy động quân sự, và tạo điều kiện cho một cuộc leo thang vũ trang tiềm năng. NATO, Ukraine, và cả các quốc gia láng giềng Nga cần cảnh giác hơn bao giờ hết.

Nguồn tổng hợp: t-online, bpb.de, war.ukraine.ua, Berliner Zeitung