Tác giả  Andreas Umland

Một chiếc xe tăng của quân đội Nga, được bao phủ bởi một tấm lưới ngụy trang, đứng trong một khu vực thuộc vùng Kursk của Nga. 

Sự can thiệp của Ukraine vào tỉnh Kursk của Nga đang bước sang một trang mới trong cuộc chiến chống lại Putin. Tính chất của cuộc chiến hiện đang thay đổi cơ bản ở năm nơi, nhà phân tích bình luận - chuyên gia Ukraine Andreas Umland, người hiện đang ở Kyiv, viết.

Cuộc tiến công của Ukraine vào khu vực Kursk phía tây nước Nga kể từ ngày 6/8/2024 không phải là chuyện vặt vãnh, hiện đã trở nên rõ ràng với mỗi ngày trôi qua kể từ khi nó bắt đầu. Chiến dịch bất ngờ của Kyiv trên lãnh thổ Liên bang Nga có thể thay đổi tính chất của cuộc chiến Nga-Ukraine. Cuộc tấn công của Ukraine là một diễn biến mới ở ít nhất năm khía cạnh.

Thứ nhất, đây là một cuộc tấn công quân sự cổ điển được thực hiện trên quy mô lớn bởi các lực lượng vũ trang chính thức của Ukraine. Các cuộc tấn công bộ binh trước đây vào lãnh thổ Nga chỉ được thực hiện bởi Quân đoàn Nga Tự do nhỏ và bán nhà nước và Quân đoàn Tình nguyện Nga, bao gồm các công dân Nga chiến đấu bên phía Ukraine.

Mặt khác, cuộc xâm lược Ukraine của Nga được thực hiện bởi quân đội chính quy được cơ giới hóa và kết hợp tổng lực. Giờ đây, theo nhiều cách, quân đội Ukraine chính quy cũng đang làm với Nga những gì quân đội Nga đã làm với Ukraine kể từ năm 2014. Tính biểu tượng của sự phát triển mới này rất cao - ít nhất là đối với người Ukraine, người Nga và những người Đông Âu khác.

Thứ hai, những ngày đầu tiên của cuộc tấn công trên bộ của Ukraine vào Nga đã thành công bất ngờ đối với Kyiv. Quân đội Ukraine đã chiếm được hơn 300 km vuông lãnh thổ chiến lược quan trọng của Nga trong một thời gian ngắn, và chỉ mất một phần nhỏ quân số cũng như thiết bị ở giai đoạn đầu này. Lực lượng vũ trang Ukraine đã chiếm được hơn 10 khu định cư, bao gồm cả trung tâm hành chính thành phố Sudzha.

Mặc dù Sudzha chỉ là một thị trấn nhỏ với khoảng 5.000 cư dân, nhưng nó rất quan trọng đối với quân đội Nga bởi đây như một trung tâm hậu cần cho đến ngày 6 tháng 8. Vào cuối thời kỳ Sa hoàng, Sudzha là một khu định cư chủ yếu nói tiếng Ukraina. Năm 1918, thị trấn này là thủ đô đầu tiên của Cộng hòa Xô viết Ukraina non trẻ trong khoảng một tháng. 

Thứ ba, cuộc tấn công của Ukraine vào Nga kể từ ngày 6/8/2024 đã dẫn đến sự thay đổi lớn nhất và nhanh nhất trên chiến tuyến kể từ cuộc tấn công cuối cùng của Ukraine vào lãnh thổ do Nga kiểm soát ở các khu vực Kharkiv và Kherson của Ukraine vào mùa thu năm 2022.

Cho đến gần đây, tất cả các lợi ích hoặc tổn thất lãnh thổ của Nga và Ukraine kể từ đó đều nhỏ hơn và ít đáng kể hơn so với hiện tại. Lần đầu tiên sau một thời gian dài, bản đồ tiền tuyến giữa Nga và Ukraine trông khác biệt đáng kể.

Thứ tư, bước tiến của Ukraine tại Kursk có thể được coi là một sự thực hiện muộn màng cuộc phản công của Ukraine năm 2023, vốn bị đình trệ vào thời điểm đó.

Một năm trước, một cuộc tiến công của Ukraine đã không thành công trên đất Ukraine, trong khi bây giờ - ít nhất là cho đến nay - nó thành công hơn trên đất Nga. Với sự thâm nhập tương đối sâu của quân đội Ukraine vào miền tây nước Nga, cuộc chiến đã trở nên ít hơn một cuộc chiến tiêu hao và nhiều hơn một cuộc chiến tranh di chuyển.

Thứ năm, và có lẽ quan trọng nhất, với cuộc tấn công vào Kursk, cuộc chiến trên bộ giữa Nga và Ukraine đã đi từ một cuộc đối đầu diễn ra gần như độc quyền trên đất Ukraine sang một cuộc đối đầu hiện đang diễn ra trên lãnh thổ nhà nước hợp pháp của cả hai nước.

Nó đã trở thành một nguồn gây bối rối và phân tâm đáng kể cho Điện Kremlin sau những ngày đầu tiên thực hiện. Điều này sẽ đặc biệt quan trọng nếu cuộc tiến công của Ukraine vào Nga hóa ra không chỉ là một giai đoạn ngắn, mà có thể phát triển thành một hiện tượng dài hạn.

Trong trường hợp như vậy, việc Kyiv định hướng lại cuộc chiến phòng thủ chống lại Nga trên lãnh thổ của mình sẽ có ý nghĩa mô hình và chiến lược, chứ không chỉ là hoạt động hay chiến thuật.

Cách tiếp cận mới của Kyiv

Đối với Kyiv, cuộc tấn công vào khu vực Kursk trên hết là một chiến thuật nghi binh nhằm trói buộc quân đội Nga không thể tấn công, tàn phá và khủng bố Ukraine ở khu vực biên giới phía tây.

Động cơ của Ukraine cho cuộc tấn công cũng có thể là để ảnh hưởng đến chính sách đối nội và đối ngoại của Nga. Kyiv dường như đang cố gắng làm suy yếu danh tiếng chính trị, chiến lược tuyên truyền và chính sách thông tin của Điện Kremlin cả trong dân chúng Nga và nước ngoài.

Kyiv hy vọng rằng những thất bại khác nhau trong quản lý của Nga đã dẫn đến những thành công của quân đội Ukraine trên đất Nga, sẽ làm hoen ố danh tiếng của Putin, đặc biệt là trong giới tinh hoa chính trị Nga và các nhóm thân Nga trên khắp thế giới. Hầu hết những người ủng hộ Putin trong nước và quốc tế ít bị cuốn hút bởi hệ tư tưởng của chủ nghĩa Putin hoặc tin tưởng nghiêm túc vào những câu chuyện của Nga về các mối đe dọa từ sự mở rộng của NATO, "chủ nghĩa phát xít Ukraine", lật đổ phương Tây, v.v.

Thay vào đó, giờ đây nó tạo ra sự hoài nghi đối với Putin cả trong và ngoài nước. Cuộc tấn công đầy bất ngờ của Ukraine vào Liên bang Nga kể từ ngày 6/8 có thể nói là thành công và trái ngược với hình ảnh thất bại của Moscow trước Kyiv đang tạo ra sự bất hòa về nhận thức ngay trong đất nước.

Cuộc tấn công của Ukraine đã khiến nổi bật sự kém cỏi chiến lược, thiếu sót về hành chính và điểm yếu vật chất của Nga. Những yếu kém  này đã trở nên rõ ràng vào năm 2022 với cuộc tấn công không thành công của Nga vào Kyiv vào mùa xuân, và cuộc phản công thành công của Ukraine ở khu vực Kharkiv và Kherson vào mùa thu.

Chiến dịch hiện tại của Ukraine một lần nữa làm suy yếu câu chuyện thường  phổ biến về sự bất khả chiến bại và ưu thế của Nga - một ảo tưởng thường được tuyên truyền để biện minh cho một nền hòa bình chiến thắng của Nga với sự nhượng bộ lãnh thổ của Ukraine để chấm dứt chiến tranh.

Kiev muốn thay đổi cơ bản khuôn khổ và cách giải thích cuộc chiến

Cuộc tấn công mới của Ukraine và sự sẵn sàng chấp nhận rủi ro không phải là phản ứng đối với sự hung hăng của Nga so với kết quả của 30 tháng viện trợ toàn cầu dự kiến hoặc không tồn tại cho Kyiv. Việc Iraq sáp nhập Kuwait vào năm 1990 đã nhanh chóng bị đảo ngược bởi một liên minh quốc tế. Vào những năm 1990, sau một số do dự, chủ nghĩa bất khả xâm phạm của Serbia đã được kiên quyết ngăn chặn bởi một sứ mệnh ngoài khu vực của NATO.

Ngược lại, sự ủng hộ của quốc tế đối với nhà nước Ukraine đã bị bao vây trong 10 năm nay không chỉ là gián tiếp mà còn quá yếu. Và điều này khiến xảy  những sự cố kịch tính trước đó như việc Nga sáp nhập Crimea vào ngày 18 tháng 3 năm 2014 hoặc vụ bắn hạ chuyến bay MH-17 của Malaysia với 298 dân thường trên máy bay vào ngày 17 tháng 7 năm 2014.

Các biện pháp trừng phạt kinh tế của phương Tây đối với Nga và hỗ trợ quân sự cũng như các hỗ trợ khác cho Ukraine đã trở nên quan trọng kể từ năm 2022. Tuy nhiên, với chừng đó vẫn hoàn toàn không đủ để bảo vệ lãnh thổ, công dân và cơ sở hạ tầng của Ukraine khỏi cuộc tấn công diệt chủng của Nga.

Tệ hơn nữa, nhiều quốc gia ở Nam bán cầu đang gián tiếp hỗ trợ cuộc chiến hủy diệt của Nga thông qua thương mại của họ với kẻ xâm lược. Các quyết định của phương Tây nhằm giúp đỡ Ukraine là chậm chạp, do dự và nửa vời. Sau hai năm rưỡi chết chóc và đau khổ, Kyiv giờ đây muốn thay đổi cơ bản khuôn khổ và cách giải thích khác với cuộc chiến.

Trong tương lai, Kyiv sẽ tiếp tục cố gắng bằng nhiều cách khác nhau để chứng minh với công chúng quốc tế rằng sẽ kết thúc chiến tranh, và giả định về ưu thế cửa trên không thể phủ nhận của Nga là sai lầm. Một mục tiêu địa chính trị lớn hơn trong chiến lược của Ukraine cũng liên quan đến các cuộc đàm phán có thể có với Điện Kremlin về các vấn đề lãnh thổ. Kyiv dường như đang tìm kiếm một sự thay đổi trong nội dung của các cuộc đàm phán.

Về mặt này, cuộc tấn công cũng có thể là sự chuẩn bị cho các cuộc đàm phán đa phương lớn hơn như hội nghị quốc tế lớn thứ hai về chiến tranh theo kế hoạch sau hội nghị thượng đỉnh hòa bình đầu tiên ở Thụy Sĩ vào tháng 7/2024.

Ngoài việc tiếp tục trình bày các lập luận đạo đức, quy phạm và pháp lý quốc tế, Kyiv - nếu thành công trong việc giữ các vùng lãnh thổ Nga đã bị chinh phục thì có thể thực hiện một cách tiếp cận mới. Cả trong ngoại giao hoặc trực tiếp với Moscow tại các hội nghị quốc tế, giới lãnh đạo Ukraine có thể đưa ra các đề xuất cho việc trao đổi các vùng lãnh thổ Nga bị chinh phục lấy lãnh thổ Ukraine sáp nhập.

Tuy nhiên, cách tiếp cận mới của Kyiv là khá nguy hiểm cho cả an ninh Ukraine và quốc tế. Điều này trở nên rõ ràng hơn như khi Vladimir Putin mô tả cuộc tấn công của Ukraine vào Nga ngày 6/8/2024 là một "hành động khiêu khích quy mô lớn". Và nhiều nhà quan sát quốc tế cũng đồng ý với định nghĩa ấy của Putin vì lợi ích hạn chế hoặc không có lợi ích cho các quốc gia của họ đối với chủ quyền và toàn vẹn của Ukraine.

Chính sự hỗ trợ không đủ của nước ngoài trong việc khôi phục biên giới Ukraine kể từ năm 2014 đã khiến Kyiv chuyển từ lập trường phòng thủ thuần túy sang lập trường tấn công.

Bất kể kết quả của chiến dịch quân sự hiện tại của Ukraine ở khu vực Kursk như thế nào, Kyiv sẽ tiếp tục tìm kiếm những điểm yếu dọc theo toàn bộ đường biên giới tiếp xúc với nhà nước Nga, cũng như trong việc đối phó với các đồng minh, đặc vụ và lực lượng ủy nhiệm. Buộc Nga sẽ phải đầu tư củng cố biên giới Nga-Ukraine và chú ý nhiều hơn đến các chiến trường khác ngoài phía đông và phía nam Ukraine.

Cuộc tiến công của Ukraine vào lãnh thổ Nga đã giải mã hình ảnh của một chiến tuyến tưởng như dạng tĩnh, với những lực lượng ổn định nhưng rồi xung đột xảy ra và rồi diễn biến có thể dự đoán được.

Tiến sĩ Andreas Umland là một nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Âu Stockholm (SCEEUS) thuộc Viện Các vấn đề Quốc tế Thụy Điển (UI).

Nguồn Ukraine-Experte zur Kursk-Offensive - Putin, der Verlierer? An fünf Stellen ändert sich der Krieg jetzt fundamental (msn.com)