“Tài sản vô giá” của cô dâu Dao Tiền

Người Dao Tiền thường trang trí bộ trang phục của mình bằng những đồng tiền bạc. Đó là lý do vì sao họ có tên gọi “Dao Tiền”. Một bộ trang phục hoàn chỉnh của người Dao gồm áo, yếm, xà cạp, dây lưng, khăn vấn đầu, váy dài cùng đồ trang sức vàng bạc… Áo của họ thường không cổ có 4 thân, xẻ ngực, xẻ tà và gồm 5 chiếc cúc. Xung quanh mép gấu áo thêu chỉ màu, tà sau lưng có các viền chỉ màu khác nhau. Ngoài ra cổ tay áo cũng được thêu các viền chỉ màu sặc sỡ. Trang phục của người Dao Tiền chủ yếu thêu trên áo, phần váy họ vẽ sáp ong.

Từ nhỏ, cha mẹ thường đánh trang sức bạc cho con đeo, cô gái nào có nhiều trang sức sẽ được nhiều chàng trai để ý. Mỗi gia đình người Dao tiền trước kia đều có vài bộ trang sức bằng bạc. Gia đình nào giàu, có nhiều con thì số bạc có thể đến chục bộ.

Theo quan niệm của người Dao Tiền, khi cô gái về nhà chồng, ngoài váy, áo tự làm suốt một năm, còn có của hồi môn là những đồ trang sức bằng bạc do cha mẹ chồng tặng. Những đồ trang sức này sẽ được giữ lại như bảo vật của gia đình, dòng họ và sẽ trao truyền cho con cháu sau này.

Bộ trang sức bạc của thiếu nữ Dao Tiền khi về nhà thường từ 5 đến 7 vòng cổ tăng dần về kích cỡ không khép kín, ở hai đầu nối gần chục chuỗi bạc dài buông gần hết ngực, 2 đến 3 chiếc lắc tay, đôi hoa tai, hàng cúc cài áo, bộ dây xà tích. Trên những chiếc vòng được chạm khắc hoa văn hình quả trám, chiếc kiếm, con cá, mái chèo, chim muông, hoa lá... cầu kỳ, tinh xảo.

Đặc biệt, bộ xà tích (Xi nhà pia) có đồng bạc Pháp, tăm, 2 dây hình bông lúa treo một chùm xà tích gắn hình con cá, công cụ lao động (dao, xẻng...), quả chuông nhỏ, hộp đựng vôi, thìa để ăn trầu... Ngoài ra còn có ngoáy tai, nhíp và lục lạc dài khoảng 6 - 8 cm. Bộ dây xà tích được đeo quanh thắt lưng, một bên cài vào thắt lưng, một bên trễ xuống bên hông. Trên nền áo màu chàm, màu trắng của bộ xà tích càng nổi bật sự duyên dáng của người phụ nữ, làm cho mỗi bước đi phát ra âm thanh vui tai. Đây chính là một trong những khía cạnh tạo nên bản sắc dân tộc, những nét riêng trong thẩm mỹ của người Dao Tiền.

Khi được hỏi về giá trị của bộ trang sức bạc, chị Triệu Thị Thảo (dân tộc Dao Tiền, bản Khuổi Tẩu, xã Phúc Lộc, huyện Ba Bể, Bắc Kạn) cho hay: “Trang sức bạc này là đời truyền đời. Nếu người Dao kết hôn với người Dao thì mẹ chồng phải chuẩn bị cho con dâu một bộ trang sức bằng bạc trắng. Bộ trang sức này là vô giá chỉ để dành cho con trai lấy vợ thôi chứ không bán”.

Giá trị nhân sinh từ trang sức bạc

Ngoài việc làm đẹp, trang sức bằng bạc với người Dao Tiền còn mang giá trị văn hóa tinh thần, tín ngưỡng, bởi quan niệm đeo bạc trên người sẽ trừ được tà ma, tránh gió, tránh bệnh tật và được thần linh phù hộ. Có khi một dòng họ, một cộng đồng được gắn kết bởi một chuỗi hạt đeo cổ, một chiếc lắc tay bạc... truyền từ đời này cho đời sau trở thành một vật linh thiêng trong đời sống. Đôi khi nó còn là vật cứu giúp lúc cơ nhỡ hay khi một gia đình trong dòng họ hoặc hàng xóm có việc cần dùng đến bạc mà không có, họ sẵn sàng cho hoặc mượn... Nên có thể nói bạc trở thành vật gắn kết các dòng họ của người Dao tiền ở Khuổi Tẩu từ xưa tới nay, đã cùng nhau gắn bó, chia sẻ và vượt qua mọi khó khăn để xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Hiện nay, có rất nhiều loại trang sức bằng các chất liệu: vàng, đồng, đá quý... với nhiều mẫu mã, kiểu dáng phong phú và đa dạng. Nhưng với người Dao Tiền, trang sức bạc vẫn luôn là vật không thể thiếu trên trang phục của người phụ nữ trong các nghi lễ truyền thống như lễ hội, ngày Tết, đặc biệt là trong đám cưới.

Sản phẩm chạm bạc của người Dao Tiền khác hẳn và nổi trội so với hàng bạc của các dân tộc khác, ở các kiểu thức lạ về hình khối, dáng vẻ sản phẩm, ở các đồ án trang trí, mô típ hoa văn tinh vi, mà cân đối ở thủ pháp xử lý sáng, tối nhờ tận dụng đặc tính phản quang của chất liệu bạc. Ðặc trưng của sản phẩm mĩ nghệ này là sự điêu luyện tế nhị và hoàn hảo tới mức tối đa. Có thể nói rằng tài năng và tính cẩn trọng của nghệ nhân chạm bạc dân tộc Dao nói chung đã đáp ứng được mọi yêu cầu và được các dân tộc khác đánh giá rất cao về tính thẩm mỹ.

Mỗi thiếu nữ Dao Tiền khi kết hôn đều được bố mẹ sắm cho 1 bộ trang sức hồi môn bằng bạc gồm: vòng cổ, xà tích, vòng tai, lắc tay, nhẫn, cúc bạc... Bộ trang sức bằng bạc đầy đủ nặng tới 7 kg và thường có trị giá từ 40 - 60 triệu đồng, thậm chí trên 100 triệu đồng tùy vào điều kiện của mỗi gia đình.

 

ThS. Hà Thị Thanh/ langvietonline.vn

Nguồn quehuongonline.vn

http://quehuongonline.vn/ban-sac-van-hoa/trang-suc-bac-do-thach-cuoi-cua-co-dau-dao-tien-20180524145638127.htm