(Dân Việt) - Theo quan niệm từ ngàn xưa của cộng đồng người Sán Dìu ở Quang Sơn (Lập Thạch, Vĩnh Phúc), một người phụ nữ được công nhận là có vẻ đẹp lý tưởng thì bên cạnh mái tóc đen, đôi mắt đen, còn phải có hàm răng nhuộm đen nhánh “ngà u lút lút”.

Cách nhuộm răng của phụ nữ Sán Dìu không phức tạp nhưng quan trọng là chất liệu nhuộm phải theo quy định từ bao đời của bản làng, đó là thân cây của một loài thảo mộc có nhựa, không độc tên là cóc mộc.

Ở bản Sán Dìu hiện giờ chỉ còn người già giữ tục nhuộm răng đen.

Thân cóc mộc chặt từ trong rừng được đem vào bếp lửa đốt đến khi một đầu cháy thành than thì ấn vào một mặt của con dao hoặc mũi cày, sẽ chảy ra một loại nhựa sệt màu đen, người ta dùng nhựa ấy quệt nhiều lần vào răng. Trong quá trình nhuộm răng, người phụ nữ phải kiêng không được ăn uống đồ nóng để tránh làm cho nhựa nhuộm bị phai. Để có được màu răng như ý, người phụ nữ phải kiên trì nhuộm đều đặn theo đúng quy trình như vậy trong thời gian một tuần, sau đó kết hợp với ăn trầu sẽ tạo nên bộ răng đen bóng. Nhuộm răng đen thường đi liền với thói quen ăn trầu của người phụ nữ Sán Dìu. Ngày trước, những bé gái ngoài tuổi 15 đã được các bà, các mẹ dạy cho cách nhuộm răng, ăn trầu và thường mỗi cô đều tự sắm cho mình một chiếc túi vải thêu hoa sặc sỡ có hình múi bưởi dài chừng 1 gang tay để đựng trầu cau têm sẵn cùng một con dao nhỏ bổ cau có cái vỏ gỗ được trạm khắc rất công phu, đeo bên thắt lưng thon thả để tôn thêm nét dịu dàng, duyên dáng.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, tục ăn trầu, nhuộm răng đen của người phụ nữ Sán Dìu ở Lập Thạch dần mai một, chỉ ở lứa tuổi ngoại ngũ tuần trở lên là còn gìn giữ. Đó có lẽ là lý do để những bậc cao niên trong các bản luôn trăn trở rằng phải làm sao để truyền được cho thế hệ sau lưu nhớ những tập tục đẹp trong đặc trưng văn hóa của cộng đồng mình...

Vinh Minh