ИВУШКА – Bài Dân ca xinh xắn như một bức tranh Thuỷ mặc.
Tôi biết tới bài Dân ca này vào năm 1989 trong một buổi giao lưu văn nghệ của người Việt giữa Nhà máy dệt Đarnhitsa của chúng tôi và Nhà máy đóng tàu tại Kiev. Chúng tôi đã tập nhiều bài hát bằng tiếng Việt rất hăng say. Bất chợt, phiên dịch Trần Đức Quang bằng giọng trầm ấm cất lên những lời ca đầu tiên của bài Dân ca “Liễu xanh” (Ивушка) với lời Việt.
Bình minh chiếu nơi chân trời
Tỏa ánh sáng trên sông
Liễu xinh xinh và dịu hiền
Làm tim anh ngất ngây.
Liễu xanh xanh biết bao kiêu hãnh
In trên sông dáng bóng tuyệt vời
Nói đi em, em ơi đừng giấu nữa
Tình yêu anh ở nơi nào?

Bài Dân ca dịu dàng quá đỗi. Những nốt nhạc như quyến luyến bước chân khiến chúng tôi bị cuốn hút và gần như thuộc ngay giai điệu đó. Người nhạc sĩ – mang trái tim của một thi sĩ lại như một hoạ sĩ vừa TẠC những nốt nhạc thần tiên vào phong cảnh hữu tình, say đắm của thiên nhiên “Bình minh chiếu nơi chân trời/Tỏa ánh sáng trên sông/Liễu xinh xinh và dịu hiền” làm trái tim nghệ sĩ ngẩn ngơ, ngây ngất. Hoà trong tiếng đàn dân tộc, bước chân uyển chuyển cùng lời ca vút lên của người thiếu nữ dưới rặng Bạch dương, những hàng liễu rủ ven sông êm đềm. Nao lòng quá dáng của Liễu, của em mềm mại, thanh tao và kiêu hãnh in bóng trên dòng nước lững lờ? Liễu là em – em hóa thân vào dáng liễu xinh xinh và tha thướt hoà với Ban mai tinh khôi đã BẮN vào trái tim nghệ sĩ mũi tên của thần Apolon... Hãy nói đi em! Hãy thổ lộ cùng anh những lời từ trái tim đến trái tim!..
Người giáo dục của chúng tôi – Bà Xophia nở nụ cười rạng rỡ. Dù đã luống tuổi nhưng nụ cười vẫn bừng lên ánh sáng một thời xuân sắc của một cô gái Ucraina với tâm hồn phong phú! Bà không ngờ những cô gái Việt Nam nhỏ bé kia lại say mê với Dân ca Nga đến thế? “Ивушка” vút lên qua giọng ca như một nghệ sĩ Opera, khiến tôi lặng người!

Зорька золотая
Светит за рекой
Ивушка родная
Сердце успокoй
Ивушка зеленная
Над рекой склоненная
Ты скажи, скажи не тая
Где любовь моя?
Chúng tôi say sưa nối tiếp bằng lời Việt:
Bình minh chiếu nơi chân trời
Tỏa ánh sáng trên sông
Liễu xinh xinh và dịu hiền
Làm tim anh ngất ngây.
Liễu xanh xanh biết bao kiêu hãnh
In trên sông dáng bóng tuyệt vời
Nói đi em, em ơi đừng giấu nữa
Tình yêu anh ở nơi nào?
Không rõ tác giả nào đã đặt lời Việt cho bài Dân ca xinh xắn, thiết tha và mê đắm lòng người đến vậy? Lời Việt rất truyền cảm, mang tâm hồn Nga và Việt. Hai lời hát hoà quyện tình hữu nghị của hai dân tộc giàu truyền thống yêu nước và lòng nhân hậu, bao dung, yêu đời, yêu người tha thiết. Nhưng tôi vẫn cảm thấy câu mở đầu, lời dịch chưa được sát nghĩa. “Зорька золотая” – đó là “Bình minh lấp lánh tia vàng”? Thiên nhiên mở ra như một bức tranh bằng ánh sáng và sắc màu lộng lẫy quá mà lời Việt chưa lột tả hết được? Nếu như câu mở đầu được dịch hoàn thiện hơn, tâm hồn Việt sẽ hoà quyện hơn với thiên nhiên và con người ở một đất nước tuy cách xa về địa lý nhưng lại vô cùng gần gũi trong tình Quốc tế sẻ chia!
Liễu xanh – bài Dân ca Nga xinh xắn như một bức tranh thuỷ mặc đã làm trái tim tôi rung động và lưu bước tôi tới tận bây giờ...

Hà Nội, 8h53’, 8/10/2014, Đỗ Thị Hoa Lý