Ảnh nguồn - Internet

Chào buổi sáng quý bạn!
Hôm nay đã là mồng 8 tháng Giêng năm mới Giáp Ngọ, tôi đã đọc thấy những tin tức xôn xao trên các báo mạng về một kỳ Lễ Hội Chùa Hương đang bắt đầu rục rịch.
Vâng, đã đến lúc chúng ta đến với một bài thơ hay hiếm hoi làm ra như để lưu giữ lại cho muôn sau về hình ảnh một Lễ Hội quan trọng và rộn rịp nhất mỗi dịp đầu xuân ở xứ Bắc Việt - Lễ trẩy Hội Chùa Hương – qua ngòi bút sinh động, dí dỏm, đầy sắc xuân và hồn người… của nhà thơ tài hoa và yểu mệnh bậc nhất của nền Thơ Mới – nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp (1914 – 1938).
Xin được dùng mấy dòng giới thiệu ưu ái và đầy thương mến mà các tác giả cuốn “Thi Nhân Việt Nam” – Hoài Thanh và Hoài Chân – dành cho nhà thơ tuổi trẻ, tài cao và bạc mệnh này thay cho mọi lời muốn nói:
“…Thơ in ra rất ít mà được người ta mến rất nhiều tưởng không ai bằng Nguyễn Nhược Pháp.
Không mến sao được? Với đôi ba nét đơn sơ, Nguyễn Nhược Pháp đã làm sống lại cả một thời xưa. Không phải cái thời xưa nặng nề của nhà sử học, cũng không phải cái thời xưa tráng lệ hay mơ màng của Huy Thông, mà là một thời xưa gồm những màu sắc tươi vui, những hình dáng ngộ nghĩnh. Thời xưa ở đây đã mất hết cái vẻ rầu rĩ cố hữu và đã biết cười, cái cười của những “thắt lưng dài đỏ hoe”, những đôi “dép cong” nho nhỏ…”
Vâng, nhân dịp Hội Chùa Hương đang sắp sửa, xin mời các bạn đọc lại bài thơ khá dài này cùng với đôi lời bình của tôi nhé!
P.S. Bạn nào có ca khúc “Chùa Hương” của ca sĩ kiêm nhạc sĩ Trung Đức thì post vào comment để mọi người cùng nghe cho vui!
A.N.

NGUYỄN NHƯỢC PHÁP
CHÙA HƯƠNG
(Thiên ký sự của một cô bé ngày xưa)

Hôm nay đi chùa Hương
Hoa cỏ mờ hơi sương
Cùng thầy me thức dậy
Em vấn đầu soi gương.

Khăn nhỏ, đuôi gà cao,
Em đeo dải yếm đào,
Quần lĩnh, áo the mới,
Tay cầm nón quai thao.

Me cười: “ Thầy nó trông!
Chân đi đôi dép cong,
Con tôi xinh xinh quá!
Bao giờ cô lấy chồng? “

Em tuy mới mười lăm
Mà đã lắm người thăm,
Nhờ mối mai đưa tiếng,
Khen tươi như trăng rằm.

Nhưng em chửa lấy ai,
Vì thầy bảo người mai
Rằng em còn bé lắm.
Ý đợi người tài trai.

Em đi cùng với me,
Me em ngồi cáng tre,
Thầy theo sau cưỡi ngựa,
Thắt lưng dài đỏ hoe.

Thày me ra đi đò,
Thuyền mấp mênh bên bờ,
Em nhìn sông nước chảy
Đưa cánh buồm lô nhô.

Mơ xa lại nghĩ gần,
Đời mấy kẻ tri âm?
Thuyền nan vừa lẹ bước
Em thấy một văn nhân.

Người đâu thanh lạ nhường!
Tướng mạo trông phi thường,
Lưng cao dài, trán rộng,
Hỏi ai nhìn không thương?

Chàng ngồi bên me em,
Me hỏi chuyện làm quen:
"Thưa thầy đi chùa ạ?
Thuyền đông giời ôi chen!"

Chàng thưa vâng thuyền đông,
Rồi ngắm giời mênh mông,
Xa xa mờ núi biếc,
Phơn phớt áng mây hồng .

Dòng sông nước đục lờ,
Ngâm nga chàng đọc thơ,
Thầy khen hay, hay quá!
Em nghe rồi ngẩn ngơ.

Thuyền đi, bến Đục qua,
Mỗi lúc gặp người ra,
Thẹn thùng em không nói :
“Nam vô A di đà!"

Réo rắt suối đưa quanh,
Ven bờ ngọn núi xanh,
Dịp cầu xa nho nhỏ,
Cảnh đẹp gần như tranh.

Sau núi Oản, Gà, Xôi,
Bao nhiêu là khỉ ngồi,
Tới núi con voi phục,
Có đủ cả đầu đuôi.

Chùa lấp sau rừng cây,
(Thuyền ta đi một ngày)
Lên cửa chùa em thấy
Hơn một trăm ăn mày.

Em đi, chàng theo sau,
Em không dám đi mau,
Ngại chàng chê hấp tấp,
Số gian nan không giàu.

Thầy me đến điện thờ,
Trầm hương khói toả mờ,
Hương như là sao lạc,
Lớp sóng người lô nhô.

Chen vào thật lắm công,
Thầy me em lễ xong,
Quay về nhà ngang bảo :
“Mai ta vào chùa trong".

Chàng hai má đỏ hồng,
Kêu với thằng tiểu đồng,
Mang túi thơ bầu rượu:
"Mai ta vào chùa trong".

Đêm hôm ấy em mừng!
Mùi trầm hương bay lừng,
Em nằm nghe tiếng mõ,
Tiếng chim kêu trong rừng.

Em mơ, em yêu đời,
Mơ nhiều... Viết thế thôi,
Kẻo ai mà xem thấy
Nhìn em đến nực cười.

Em chưa tỉnh giấc nồng,
Mây núi đã pha hồng,
Thầy me em sắp sửa
Vàng hương vào chùa trong.

Đường mây đá cheo leo,
Hoa đỏ, tím, vàng leo,
Vì thương me quá mệt,
Săn sóc chàng đi theo.

Me bảo: “ Đường còn lâu,
Cứ vừa đi ta cầu
Quan thế âm bồ tát
Là tha hồ đi mau".

Em ư? Em không cầu,
Đường vẫn thấy đi mau.
Chàng cũng cho như thế,
(Ra ta hợp tâm đầu).

Khi qua chùa Giải oan
Trông thấy bức tường ngang,
Chàng đưa tay lẹ bút
Thảo bài thơ liên hoàn.

Tấm tắc thầy khen hay,
Chữ đẹp như rồng bay,
(Bài thơ này em nhớ
Nên chả chép vào đây)

Ôi! Chùa trong đây rồi!
Động thẳm bóng xanh ngời,
Gấm thêu trần thạch nhũ,
Ngọc nhuốm hương trầm rơi.

Me vui mừng hả hê:
"Tặc! Con đường mà ghê!"
Thầy kêu mau lên nhé,
Chiều hôm nay ta về.

Em nghe bỗng rụng rời!
Nhìn ai luống nghẹn lời!
Giờ vui đời có vậy,
Thoảng ngày vui qua rồi!

Làn gió thổi hây hây,
Em nghe tà áo bay,
Em tìm hơi chàng thở!
Chàng ôi, chàng có hay?

Đường đây kia lên giời,
Ta bước tựa vai cười,
Yêu nhau, yêu nhau mãi!
Đi, ta đi chàng ôi!

Ngun ngút khói hương vàng,
Say trong giấc mơ màng
Em cầu xin Giời Phật
Sao cho em lấy chàng.

(Thiên ký sự đến đây là hết. Tôi tin rồi hai người lấy nhau, vì không lấy được nhau thì cô bé còn viết nhiều. Lấy nhau rồi là hết chuyện.)
N.N.P.

LỜI BÌNH CỦA ANH NGỌC:

Đây là một bài thơ hay, có nhiều chi tiết và câu chữ thần tình, nhưng vì nó quá dài nên khó có thể bám sát từng câu chữ để phân tích. Mà xem ra cũng không nhất thiết phải làm như thế. Bởi tất cả ở đây đều sáng rõ, người đọc bình thường nhất cũng thấy được cái hay của nó. Bởi vậy, công việc bình ở đây có lẽ chỉ cần gọi tên ra được một vài đặc thù chính đã khiến cho bài thơ có được một chỗ đứng trên thi đàn, được người đọc nhiều thế hệ yêu mến và chắc chắn còn sống lâu dài với thời gian.
Theo thiển ý của tôi, nét đặc thù trước hết của "Chùa Hương" chính là ở chỗ đây là một bài thơ kể chuyện, hay có thể gọi đây là một truyện thơ nho nhỏ. Cái hay của bài thơ vì thế trước hết cũng nằm trong tính truyện của nó.Tất cả ở đây đều được nhìn qua đôi mắt của người kể chuyện : đấy là một cô gái “ ngày xưa “, con nhà gia giáo và đang ở tuổi mới lớn. Toàn bộ cách cảm, cách nghĩ và lời ăn tiếng nói đều mang rõ dấu ấn và bộc lộ tính cách của nhân vật này. Đó là cái nhìn hồn nhiên, ngơ ngác của người lần đầu đi chơi xa mà lại là đi hội, một lễ hội rất hấp dẫn - hội chùa Hương:
Em đi cùng với me
Me em ngồi cáng tre
Thầy theo sau cưỡi ngựa
Thắt lưng dài đỏ hoe.
Người đọc, nhất là những thế hệ sau này, có cái thú là được sống lại, nói đúng hơn là được khám phá lại một cuộc sống đã lùi vào dĩ vãng, không chỉ về cảnh sắc, phong tục mà đến cả tâm lý, tâm hồn của lớp người xưa :
Khăn nhỏ, đuôi gà cao
Em đeo giải yếm đào
Quần lĩnh, áo the mới
Tay cầm nón quai thao.
Em tuy mới mười lăm
Mà đã lắm người thăm
Nhờ mối mai đưa tiếng
Khen tươi như trăng rằm...
Đó còn là cái ngây thơ đáng yêu của lứa tuổi già trẻ con non người lớn:
Sau núi Oản, Gà, Xôi,
Bao nhiêu là khỉ ngồi
Tới núi con voi phục
Có đủ cả đầu đuôi!
Và nhất là câu này: "Lên cửa chùa em thấy / hơn một trăm ăn mày" - đúng là cách cân đong đo đếm tò mò kiểu trẻ con. Còn với mấy câu sau đây:
Em đi, chàng theo sau
Em không dám đi mau
Ngại chàng chê hấp tấp
Số gian nan không giàu
thực như vẽ ra trước mắt ta tính cách của nhân vật trong bối cảnh của nó, khiến người đọc không nén được một nụ cười thích thú và cảm mến. Và cứ lần theo mạch chuyện được nhân vật kể lại hết sức chân thực và hồn nhiên đến ngộ nghĩnh ( vì đây là một thứ nhật ký viết riêng cho mình), ta dần dà bị cuốn vào thế giới tâm tình rất đỗi đáng yêu và thú vị của cô gái vị thành niên, không chỉ trong các chi tiết về phong cảnh và lễ hội, mà quan trọng hơn nhiều - thật ra là chiếm vị trí trung tâm của câu chuyện dài dòng này - chính là mối tình mới nhóm trong lòng cô gái giành cho chàng văn nhân “ tướng mạo trông phi thường “, một mối tình đầy chất sét đánh, đến ngay vào tuổi đầu đời, lại diễn ra giữa một cảnh trí nên thơ và say lòng hiếm có. Có thể nói, người kể chuyện đã dựng dậy tất cả biểu hiện vừa diễn ra rất nhanh, nhưng vẫn rất có trật tự, lớp lang của một quá trình từ a đến z của một cảm xúc tình yêu. Kể ra thì dài dòng, nhưng tựu trung là câu chuyện gồm hết các cung bậc tình cảm : từ ngạc nhiên cảm mến, đến bất chợt "ngẩn ngơ", từ một thứ cảm tình tựa như duyên số không thể cắt nghĩa, đến nhận thức lý tính: "chàng cũng cho như thế / ra ta hợp tâm đầu", từ niềm vui thầm khấp khởi khi lửa tình mới nhóm:
Đêm hôm ấy em mừng
Mùi trầm hương bay lừng
Em nằm nghe tiếng mõ
Tiếng chim kêu trong rừng
(còn nhớ, trong một lần bình giảng bài thơ này cho sinh viên khoa Văn Đại học tổng hợp Hà Nội, nhà phê bình Hoài Thanh đã lưu ý đến cái âm "ừng" với dấu huyền cuối mấy câu trên nó gợi về một cảm xúc gì đó vừa đang dâng lên, lại vừa như bị nén lại trong lòng - đọc kỹ, ta sẽ cảm thấy lời bình là có lý); và, cho đến cuối cùng, như một tất yếu trong tình yêu, một nỗi buồn da diết đã chờ sẵn ở cuối đường:
Em nghe bỗng rụng rời
Nhìn ai luống nghẹn lời
Giờ vui đời có vậy
Thoảng ngày vui qua rồi!
Hình như đó là một thứ định mệnh khắc nghiệt cho mọi thứ gì quá đẹp, cũng chẳng nên đổ tại một nguyên nhân xã hội hay ngoại cảnh nào - từ thuở nàng Kiều “bây giờ rõ mặt đôi ta / biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao “cho đến Huy Cận của Thơ Mới" chân hết đường thì lòng cũng hết yêu “ và đến tận Xuân Quỳnh sau bao năm cách mạng “ lời yêu mỏng mảnh như màu khói / ai biết lòng anh có đổi thay “...Tình yêu là thế và thân phận con người là thế,“thôi đừng trách lẫn trời gần trời xa “. Nhưng trong thất vọng tột cùng, con người vẫn không tuyệt vọng, con người vẫn tin rằng bằng sức mình rồi ra vẫn có thể giành lại được một chút gì, và họ còn tin hơn vào một lẽ công bằng hoá thân trong Giời Phật:
Ngun ngút khói hương vàng
Say trong giấc mơ màng
Em cầu xin Giời Phật
Sao cho em lấy chàng.
Và chàng thi sĩ cũng đang tuổi măng tơ đã theo dõi từng bước đi của nhân vật của mình với mối thiện cảm không dấu diếm đã thay đấng Hoá công làm việc ấy, chàng giành cho cô lời tiên đoán kết cục vui vẻ, nghịch ngợm và có duyên đến nỗi mấy lời chú thích ấy đã thành ra một bộ phận không thể tách rời của bài thơ!
"Văn tức là người" - chỉ với một bài thơ xinh xắn và có duyên như bài thơ này, thi sĩ Nguyễn Nhược Pháp đã khiến hậu thế yêu mến chàng biết chừng nào, nhất là khi ta biết chàng trai đa tài, đa cảm và tinh tế nhường ấy lại phải giã biệt cõi đời quá sớm, đến nỗi những bậc thức giả nghiêm ngắn như các tác giả “Thi nhân Việt Nam “cũng phải ngậm ngùi thốt lên: “Người mất năm hai mươi bốn tuổi, lòng trong trắng như hồi còn thơ".

A.N. - Hội nhà văn Việt Nam