Nhà thơ Triệu Lam Châu

    (Chụp năm 1982) 

Lời tâm sự của tác giả:

Từ năm 1984 tôi luôn trăn trở làm sao cho thơ mình vừa dân tộc vừa hiện đại. Mãi đến năm 1992 tôi mới tìm được hướng đi riêng cho thơ mình. Bằng tưởng tượng, tôi cho những nhân vật văn hoá Nga vĩ đại lên thăm miền núi Cao Bằng quê tôi. Rồi từ tâm hồn riêng của mình, mỗi vị ấy sẽ suy tư về những nét đặc sắc của văn hoá Tày Cao Bằng. Nếu làm thành công theo hướng đó, bài thơ sẽ vừa có chất Tày Việt Nam lại vừa có chất Nga. Tôi mạo muội gọi đó là bút pháp giao thoa văn hoá.

Êxênhin là nhà thơ lớn của đồng quê nước Nga. Thơ ông thể hiện say đắm tình người và cảnh đẹp thiên nhiên của vùng đồng quê Nga mênh mang…

                                  Ngôi nhà Êxênhin ở làng

Kỳ trước tôi đã cho hình tượng Êxênhin dự  cuộc vui sli lượn đêm trăng của người Tày. Ông đã từng đắm hết mình vào trường văn hoá độc đáo của người Tày. Kỳ này Triệu Lam Châu đón nhà thơ Êxênhin lên Cao Bằng. Ông trầm tư thưởng lãm mái nhà sàn độc đáo của người Tày, mà nhớ tới vùng Riadan quê ông với dòng sông Ôka thơm mùi táo chín mỗi độ thu về, song không hề có mùi trám và mùi cốm lạ thơm lừng như ở bản Nà Pẳng của Triệu Lam Châu. Rồi ông háo hức tham gia trò vui lày cỏ của người Tày. Dĩ nhiên ông sẽ bị thua trong lày cỏ và phải chịu uống rượu đến say ngất ngư…Rồi khi sang trò chơi đối đáp bằng thơ, Êxênhin lại luôn giành phần thắng về mình…

                    Thu về trên sông Oka

Từ đấy Triệu Lam Châu muốn đề cập đến sự giao thoa văn hoá Tày – Việt – Nga trong tác phẩm của mình về phương diện nội dung cũng như hình thức nghệ thuật và ngôn ngữ thơ…

Kỷ niệm 118 năm ngày sinh nhà thơ Nga Êxênhin, Triệu Lam Châu xin trân trọng gửi tới bạn đọc yêu quý chùm thơ mới của mình…

Tuy Hoà, chiều 28 tháng 9 năm 2013

Bản tiếng Tày:

Nhà thơ Nga Êxênhin (1895 - 1925)

Êxênhin tó p’ài ngoạ rườn slung

Tó p’ài ngoạ rườn slung cúa bản

Êxênhin đỏi mủng mại muổn mày

Thieo đeo pjấu d’uởng rièo liếm ngoạ

Cử d’àu lây p’ủng khảu  ấc slim d’ai

D’ử nè, cứ này lẻ miều tan khiêu liu liu

D’ai mác bây ngửt ngào Nà Pẳng

Miều mẩu nằn cụp cum tó moỏng

Xáu khúc khái mồm lẩc lỉu slim Nga

Thieo lương tan nua t’ả Ôka

Dặm rửng roàng mà oạ căn p’joọm nả

Hênh nổc mồm kiu bại sluôn cáu mảc

Slan kép châư p’ài ngoạ rườn  rà

Rôi ăn đây ón mậy khân pao

Tái d’ai mà đuổi pướng slăm mé nỏ

P’ài ngoạ này sliết slương lai á

Vầy d’iển kiu slan hom rủng vầy xâu

Ròi pèng miều chay hom chang tổng nhù hây

Thom tẳm nà Riadan oạ  t’ổng mường Nà Pẳng

P’ài nẩy dải mộp mồng pình guẹng

Bặng slình hâư têm teéc đét thua miều

Chài đỏi d’ằng khửn hênh sli slăm Nga

P’ài ngoạ liện piến p’ần bâư xâu khoay nắt

Mọi kép châư ngoạ nua – pích nổc bân t’àn khoóp

Phứt khửn nhoỏt Khau Mi-à rổp đao rủng Kremlanh…

Cao Bằng, miều tan 2009

Bản tiếng Việt:

Êxênhin bên mái ngói nhà sàn

            Nhà sàn người Tày                                                                          

Bên mái ngói nhà sàn của bản

Êxênhin ngẩn ngơ ngắm mãi không thôi

Một dòng chảy vô hình theo mái ngói

Cứ tuôn tràn xối thẳng vào trái tim chàng

Phải rồi, bây giờ là mùa thu xanh mênh mang

Hương trám núi thơm lừng Nà Pẳng

Mùa cốm lại cụp cum đồng vọng

Với bao nỗi niềm sâu lắng trái tim Nga

Ánh vàng thu bên dòng sông Ôka

Cứ ruời rượi về đây hội tụ

Bao tiếng chim ngần của những vườn táo cổ

Đan thành phím ngói mái nhà sàn

Ôi chiếc thang mềm như dải khăn san

Dẫn anh tới vầng lòng của mẹ

Mái nhà sàn chiều nay thân thiết thế

Lửa nghiến nồng đan ánh lửa phong thơm

Lưu niệm mùa hè nồng thơm trong đống rơm

Gom từ đồng Riadan và đồng làng Nà Pẳng

Chiều nay thở phập phồng bình lặng

Như tình ai chan chứa nắng đầu mùa

Anh thầm hát lên một giai điệu lòng Nga

Mái nhà sàn hoá thành chiếc lá phong vàng ngây ngất

Mỗi phím ngói là một cánh chim ngàn nao nức

Bay lên đỉnh Khau Mi-à gặp ánh sao Kremlanh…

Cao Bằng, mùa thu 2009

Bản tiếng Tày:

Êxênhin khảu t’àng liểu lày cỏ

Lăng pát lẩu mồm hất lẹ t’uộng căn

Báo tơn bản hây khảu t’àng ngay lày cỏ

Vạ păn xái sló hâư đảy tó

D’ỏ d’ại pát lẩu rà hẩư p’ậu cẩy nò

Cảng d’ại sle pèng quỷ d’ầy nơ

Chăn dử: Pắt gần slua mẻn đút

Tiẻo vằng mấư  p’ày  táp  p’ày  đoọng đính

Mì  p’ửa  náo hình – t ẻo lít  slua lô

Êxênhin lẻ slấy sli đin Nga

Nắt nểu oạ hây pây lày cỏ

Te mẻn cầy lầng, nắm p’ửa hâư chống tó

Nhằn slăm kin ím lẩu gần T’ày

Táng hăn đang rà ái mẻn mầu

Êxênhin chiềng khửn tàng liểu mấư

Tấng tôi lèo tó pác sli co

Cầư chủn rị nhẳn slăm đút lẩu

Tứ t’ỷ Êxênhin dẳng lầng hình

Thỏ dử mì  t’ổc rèng cúa khỏi

Mjày nhòn sli Nga củng tó mao hù

Bây hom nem tảo rường slúc đỉn

Thang mà gẳm vằng vùi pao khoót

P’ày cẩy – hình, sloong p’ạng t’ồng căn

D’ản miều lăng rổp vằng  mấư nỏ

Thieo T’ày đeng têm teéc rủng sli Nga…

Cao Bằng, miều tan 2012

Bản tiếng Việt:

Êxênhin dự cuộc vui lày cỏ

                      Vùng bản Nà Pẳng và núi Khau Mi

Sau bát rượu chào nhau xã giao

Thanh niên bản tôi lại cùng vui lày cỏ*

Trời cho ai gặp may thắng thế

Sẽ nhường bát rượu mình cho bên bị thua

Gọi là nhường cho lịch sự thôi nghe

Thực ra: Ép bên bị thua phải uống

Lại vui tiếp hiệp sau biết bao sôi động

Có khi vừa thắng – lại thua ngay

Êxênhin là nhà thơ nước Nga

Háo hức cùng tôi dự cuộc vui lày cỏ

Ông luôn bị thua, không thể nào chống đỡ

Đành phải uống no nê những bát rượu người Tày

Cảm thấy mình sắp sửa bị say

Êxênhin đề nghị trò chơi mới

Từng cặp thi ứng đối bằng thơ

Ai tắc tị mới đành phải uống

Kể từ đấy Êxênhin luôn thắng

Dĩ nhiên có góp công của tôi

Dịch nghĩa thơ Nga không đến nỗi tồi

Hương trám quyện nồng thơm hương táo chín

Rồi cuối cùng đêm vui tổng kết

Số lần thắng – thua, hai bên đều ngang nhau

Hẹn mùa sau lại vui tiếp nữa

Ánh Tày đeng chan chứa ánh thơ Nga…

Cao Bằng, mùa thu năm 2012

* Trò chơi lày cỏ: Hai người đồng thời cùng lúc, cùng hô, cùng giơ ra số ngón tay tuỳ ý. Ai hô đúng tổng số ngón tay của hai người chìa ra – người ấy thắng.

(Theo bản nhà thơ, nhạc sĩ Triệu Lam Châu -

Hội nhà văn Việt Nam gửi tặng Nguoixunghekiev)