25 năm, thời gian cũng đủ để nỗi đau lắng lại nhưng với anh nó vẫn là một chuỗi ngày chờ đợi, một sự gặp gỡ mà anh đã ấp ủ. Mọi sự chuẩn bị  nghiêm cẩn trong tôi khi đối diện với một nhân chứng lịch sử phút chốc bị đảo lộn khi gặp anh, một con người trẻ hơn so với tuổi và hết sức gần gũi và thân thiện. Câu chuyện của anh cứ thế cuốn chúng tôi như một thước phim tư liệu sinh động và cực kì quý giá về một thời trai trẻ của các anh.

Thật ra, câu chuyện về trận hải chiến Trường Sa tôi đã được nghe, đọc và xem rất nhiều ở trên các phương tiện thông tin đại chúng. Nhưng hôm nay, khi ngồi đối diện với anh Lê Hữu Thảo - 1 trong 9 người sống sót trở về từ Gạc Ma năm 1988, tôi như được sống lại với những khoảnh khắc bi hùng thấm đẫm máu và nước mắt đó.

Lê Hữu Thảo sinh ra tại xã Hương Thủy thuộc huyện miền núi Hương Khê, Hà Tĩnh. Tháng 2-1986, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, Lê Hữu Thảo lên đường nhập ngũ rồi được bố trí vào Lữ đoàn 147, lính thủy đánh bộ thuộc Quân chủng Hải quân, đóng quân ở Quảng Ninh. Cuối năm 1987, Trung Quốc lại gây hấn với ta ở đảo Trường Sa. Trước tình hình đó, đơn vị anh nhận lệnh tăng cường cho Lữ đoàn 146 đóng tại quân cảng Cam Ranh (Khánh Hòa). Từ đó đơn vị anh được được bổ sung vào một đại đội mới được thành lập để đi làm nhiệm vụ đặc biệt tại Trường Sa.

Việc đi ra chiếm giữ các đảo Gạc Ma -  Cô Lin Len Đao thuộc cụm đảo Sinh Tồn là một nhiệm vụ bí mật cấp tốc, có nguy cơ xung đột vì lúc đó Trung Quốc đã kéo tàu từ hạm đội Hải Nam xuống Trường Sa. Trước nhiệm vụ đặc biệt đó,  Bộ Tư lệnh Hải quân khẩn trương lệnh cho vùng 4, Lữ đoàn 125, Lữ đoàn 146, Trung đoàn 83 Công binh... chuyển sang trạng thái sẵn sàng chiến đấu bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Đồng thời, Vùng 1, Vùng 3 và Lữ đoàn 125 cũng được lệnh chuyển trạng thái sẵn sàng chiến đấu tăng cường. Lúc 9 giờ ngày 13-3-1988, tàu HQ - 604 do Trung úy Nguyễn Phi Trừ làm Thuyền trưởng chở theo hai khung đảo nhằm hướng đảo Gạc Ma thẳng tiến. Cùng lúc, tàu HQ - 505 do Thuyền trưởng Vũ Huy Lễ chỉ huy nhận lệnh từ đảo Đá Lớn tiến về phía đảo Cô Lin. Phối hợp cùng hai tàu HQ - 604 và HQ - 505 là hai phân đội công binh thuộc Trung đoàn Công binh 83 và 22 người thuộc 4 tổ chiến đấu của Lữ đoàn 146 do Lữ đoàn phó Trần Đức Thông chỉ huy, cùng 4 chiến sĩ của Đoàn đo đạc và biên vẽ bản đồ (Bộ Tổng tham mưu). Sau gần một ngày, một đêm hành quân trong điều kiện biển động dữ dội do mưa to, gió lớn, vận tốc trung bình chỉ đạt khoảng 8 hải lý/giờ, đến 21 giờ đêm 13-3, tàu HQ - 604 và tàu HQ - 505 đã tiến sát đảo Gạc Ma và Cô Lin. Sở Chỉ huy điện lệnh: Bộ phận giữ đảo phải khẩn trương thực hiện nhiệm vụ, đồng thời lực lượng công binh chuyển vật liệu xây dựng lên đảo. Thực hiện mệnh lệnh, tàu HQ - 604 cùng lực lượng công binh Trung đoàn 83 bí mật thả xuồng, cấp tập chuyển vật liệu xây dựng lên đảo Gạc Ma, đồng thời lực lượng của Lữ đoàn 146 nhanh chóng đổ bộ triển khai công tác bảo vệ đảo. Trước quyết tâm bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Hải quân Việt Nam, đối phương điều thêm tàu trang bị pháo 100mm đến hỗ trợ lực lượng đã đến từ trước, tiếp đó, 6 giờ sáng 14-3, chúng thả thuyền nhôm, cho quân đổ bộ lên đảo...

Gần 6 giờ sáng, anh Phong và anh Phương giao nhiêm vụ cho Lê Hữu Thảo  mang theo 2 khẩu AK 47 và gọi thêm vài đồng chí nữa xuống chỉ huy cắm cờ và bảo vệ cờ. Khi mọi người đang làm việc thì 4 tàu khu trục của Trung Quốc lại ập đến, chúng đổ bộ ồ ạt xuống đảo. 50 tên đều được trang bị súng AK, áo chống đạn. Chúng bao vây thành một vòng tròn và liên tục gây hấn khiêu khích. Khi đó, hai bên giằng co rất quyết liệt. Thiếu úy Trần Văn Phương bị trúng đạn và hy sinh. Anh Nguyễn Văn Lanh xông lên cắm lại cờ cũng bị đâm và bắn bị thương. Do Hải quân Việt Nam kiên quyết giữ cờ, không rút khỏi đảo, đối phương kéo ra xa và bất ngờ nã pháo liên tiếp vào Gạc Ma và tàu HQ - 604. Trong cuộc chiến không tương quan lực lượng này, 64 chiến sĩ hải quân Việt nam đã hi sinh.  Sự kiện Hải chiến Trường Sa năm 1988  này trong các tài liệu của Hải Quân Việt Nam, sự kiện này được biết đến với tên gọi CQ-88 (Chủ quyền-88).

Sự kiện ngày 14-3-1988 đã đi vào lịch sử một cách bi hùng như thế. Có bao nhiêu người đã quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh như anh Lê Hữu Thảo một thời nay lại trở về với cuộc sống thường nhật đầy lo toan vất vả. Tôi hỏi anh: kỉ niệm nào làm anh nhớ mãi? Anh cười kể rằng: Anh vẫn nhớ ngày trên đường vào Nam, khi qua vùng Hà Tĩnh quê mình, anh đã “gửi” hai lá thư bằng con đường kì lạ nhất, thả xuống giữa đường  ngay nhà ga Chu Lễ  và ngoài phong bì có ghi: “Con đi chiến đấu ở Trường Sa, hành quân qua không ghé được thăm nhà, bà con cô bác ai nhặt được, làm ơn chuyển giúp kẻ đi xa đến địa chỉ...”. Đó là một bức thư anh gửi về cho bố mẹ, có đoạn viết: “Con đang đi làm nhiệm vụ xa. Bố mẹ không được âu sầu, buồn bã, hãy tự hào và hãy vui lên vì có một người con sẵn sàng cống hiến và hi sinh cho Tổ quốc”. Và một bức anh gửi cho những người trong chi đoàn nơi anh sinh hoạt trước đây, căn dặn mọi người thường xuyên đến động viên và giúp đỡ bố mẹ anh, vì nhiệm vụ lần này anh nhận rất có thể sẽ hy sinh. Trước giờ lên đường đi làm nhiêm vụ, anh gửi lại cho đồng đội Nguyễn Trọng Độ một tấm vải mà đời lính anh dành dụm mua được, và dặn: Có thể đây là lần chia tay mãi mãi, Bạn nhớ cầm tấm vải này về cho gia đình mình để làm kỷ niệm, coi như kỷ vật cuối cùng.

Cuối cùng, bức thư ấy cũng đến được tay mà người nhận. Bố mẹ anh suốt thời gian nhận được thư anh cứ khóc ròng. Cả làng quê miền núi heo hút yên bình đó phút chốc xao động. Người ta càng nhắc, càng kể nhiều đến anh càng khiến bố mẹ anh nẫu ruột hơn lên. Dẫu rất tự hào rằng: đứa con trai của mình đã quyết tâm hi sinh vì Tổ quốc cũng không thể không chạnh lòng khi nó còn quá trẻ, mới 22 tuổi.

Tôi lặng im nghe, cố gắng không hỏi nhiều sợ chạm phải những ẩn ức thẳm sâu trong trái tim người lính đang hồi cố về một thời máu lửa của mình và đồng đội. Anh Thảo vẫn ngồi im bất động. Những kí ức đau thương bi hùng nhất lại hiện về trong anh - những người đồng đội anh lúc đó đã có một cuộc chiến đẫm máu, không cân sức giữa một bên là gậy gộc, cuốc xẻng của lính công binh và một bên là các tàu chiến Trung Quốc đồng loạt nổ súng từ 12ly7, 37ly, 76 ly và cả đạn cối nữa. Lửa bao trùm tàu HQ 604. Vòng tròn người nắm tay nhau cố gắng giữ đảo, giữ cờ Tổ quốc trong phút chốc bị địch tấn công. Lực lượng của ta quá mỏng trước thế lực của địch,  sau một hồi chống cự, các chiến sĩ của ta buộc phải lặn sâu dưới nước để tránh đạn. “Khi tôi ngoi lên mặt nước lần thứ 3, thì thấy một quầng lửa bay lên từ tàu HQ 604 đồng thời tàu nghiêng mạnh rồi chìm hẳn. Đến trưa, thủy triều lên, nước dâng lên ngang ngực, xuồng thì bị bắn thủng lỗ chỗ, tàu HQ 604 đã bị bắn chìm. Những chiến sĩ ở trên đảo còn sống, chia nhau tìm đồng đội”.

Nói đến đó anh lại im lặng, mắt rơm rớm. Tôi biết, anh muốn nói ra tất cả mọi điều đang dày vò trong tâm trí anh, một sự thật, một nỗi đau nào đó lớn lao mà anh không thể nào nói nổi. Tôi không hỏi anh thêm nữa, lặng nhìn con người nhỏ nhắn giản dị và hiền lành đó mà không thể hình dung ra được anh đã từng chiến đấu ở Gạc Ma -  Cô Lin Len Đao năm 1988. Rằng anh là một trong những mắt xích kết nối vòng tròn bất tử.

Khi anh tiếp tục kể say sưa về một vùng kí ức thăm thẳm sóng biển và sóng biển, tôi lại một lần nữa chạnh lòng. Hình như, anh đang tránh không muốn nói đến cuộc sống hằng ngày. Bạn tôi kể thế này: “Một buổi chiều cuối tháng 12 trời lất phất mưa, Thảo và tôi ngồi uống cafe trong một quán nhỏ ven đường. Nhìn dòng người nườm nượp mua hoa, mua quà tặng người thân ngày 22-12, Thảo nói: mình đã từng là lính, lính Trường Sa ông ạ! Lúc đó, tôi nhìn Thảo như từ trên trời rớt xuống. Một con người nhỏ nhắn, giản dị đến khiêm nhường đang lăn lộn với cuộc sống rất vất vả này đã từng là lính. Nếu Thảo không nói ra, có ai biết được anh đã ở Trường Sa!”

Nghĩ đến đó, tự nhiên tôi thấy chạnh lòng buồn. Người cựu binh Gạc Ma Lê Hữu Thảo- hiện sống trong một căn gác trọ ở Thành phố Hà Tĩnh. Anh nghèo. Cuộc sống cho đến nay chưa có vợ con, nhà cửa và nghề nghiệp ổn định. Nhìn anh, tự nhiên tôi cứ nghĩ đến những người lính hậu chiến bị “lạc thời” trong hoàn cảnh sống mới, cứ chấp nhận thiệt thòi, chấp nhận hi sinh mất mát một cách lặng lẽ  nhất mà không hề đòi hỏi hay nuối tiếc.

Quá khứ, dẫu oai hùng thì vẫn đã là quá khứ, khó khăn trước mắt mình phải tự vượt qua thôi. “Ngày đó, tôi đâu nghĩ mình chiến đấu vì công danh, hay vì chế độ ưu đãi sau này mà luyến tiếc, day dứt. Mình còn sống sót mà trở về với cuộc đời này đã là may mắn lắm rồi, còn những người vì Tổ quốc mà ngã xuống vẫn mãi là những chiến sĩ vô danh không còn tên tuổi, lẽ nào họ cần một lời xác thực cho chiến công của họ “ 

Câu nói của anh như một sự khẳng định trong tôi về hình ảnh một người lính biển. Sự hi sinh thầm lặng của anh khiến thế hệ trẻ chúng tôi phải chạnh lòng nhìn lại chính mình. Sau khoảng lặng khá dài, giọng anh chùng xuống, giờ đây, những người lính xuất ngũ trở về với bộn bề cuộc sống đời thường, họ chịu rất nhiều áp lực về tuổi tác, về trình độ, về sức khỏe... đó là một mẫu số chung cho tất cả những người lính trở về sau những cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của dân tộc.

Tôi đem câu chuyện của những người đã từng đến Trường Sa cứ kể về chiếc phong linh được treo trước của một căn phòng trên đảo Đen Lao mà cho đến bây giờ những thế hệ ra giữ đảo sau này không còn nhớ chính xác sự hiện diện của nó từ bao giờ nữa, nhưng họ chắc chắn một điều rằng nó có liên quan mật thiết đến ngày 14-3-1988 ở cụm đảo chìm Đen Lao - Cô Lin - Gạc Ma này. Thế nhưng, anh cũng không thể nào nhớ nổi, chỉ nhớ rằng đồng đội anh ở đó, 64 người đã vĩnh viễn nằm lại với đại dương xanh thẳm. Tôi cũng không nghĩ nhiều về chuyện ai đã làm ra chiếc phong linh ấy, chỉ thấy được rằng: giờ đây, chiếc phong linh với lon sữa bò và những viên đạn 12 ly gỉ sét ấy vẫn đang reo khi mỗi đợt gió thổi trên đảo Len Đao như nhắc nhở về một sự kiện mãi mãi trở thành bất tử, là minh chứng sống động nhất cho lòng quả cảm của các chiến sĩ Hải quân Việt nam hiên ngang, bất khuất canh giữ biển trời Tổ quốc.

Những tưởng rằng, câu chuyện tôi kể ra sẽ kết thúc ở đây với một kết thúc đầy lấp lửng chờ đợi. Ấy vậy mà, như một cơ duyên, khi những bài báo về người cựu binh Gạc Ma Lê Hữu Thảo của nhà báo trẻ Anh Hoài được đăng tải, chúng tôi đã nhận được sự phản hồi của ...một người lính Trường Sa khác.  Để rồi sau nhiều nỗ lực tìm kiếm và xâu nối, những cựu chiến binh (CCB) từng có mặt trên một trận tuyến ở Trường Sa tháng 3-1988 đã có buổi hội ngộ chan chứa nghĩa tình. Có lẽ đây là cuộc hội ngộ đặc biệt nhất mà tôi được biết. Đặc biệt bởi cả 3 CCB: Lê Hữu Thảo, Phạm Văn Trường (cùng thuộc tàu 604 bảo vệ chủ quyền đảo Gạc Ma) và CCB Dương Hải Nam (thuộc tàu 505 bảo vệ chủ quyền đảo Cô Lin) đều không còn nhớ mặt nhau.

CCB Phạm Văn Trường cho biết: “Hồi ấy, nhận nhiệm vụ ra đảo, mấy ngày đêm lênh đênh trên biển, chúng tôi chỉ mới kịp hỏi tên tuổi, quê quán của nhau chứ nào đã kịp quen thân. Hoài bão được bảo vệ chủ quyền biển đảo lâu dài chưa kịp nhen nhóm thì xảy ra cuộc hải chiến Gạc Ma đáng tiếc. Khi chúng tôi sống sót bơi xuồng đi tìm tàu 505 thì gặp xuồng của CCB Dương Hải Nam nhưng lúc ấy đâu có biết tên và nhớ mặt. Mọi lo lắng cho đồng đội đã hy sinh và bị thương cứ cuốn chúng tôi đi”.

Sau sự kiện tháng 3-1988, ông Dương Hải Nam tiếp tục binh nghiệp, còn anh Thảo và anh Trường đều phục viên, anh Thảo đi lao động ở Đức còn anh Trường trở về quê làm ruộng. Hiện nay, anh Trường còn bôn ba làm thợ xây tận Lào Cai để kiếm sống. Cứ tưởng rồi cuộc sống với bộn bề gian khó sẽ đẩy họ xa nhau, cứ tưởng những ân tình đồng đội sẽ chìm khuất trong lòng nhưng định mệnh đã kéo họ lại gần nhau sau đúng 25 năm xa cách.

Tôi lặng lẽ ngắm người cựu binh, bác Nguyễn Xuân Cự (nguyên lái trưởng tàu HQ 55 lữ đoàn 125 Tàu Không Số) nay đã già rồi nhưng giọng nói vẫn vọng âm ba sóng bể khảng khái nói với tôi hành trình không ngơi nghỉ của mình về công việc của Trưởng ban liên lạc đoàn Tàu Không Số: “Còn sức còn gắng cháu ạ. Đồng đội mình còn nhiều người còn khổ, cuộc sống thiếu thốn và thiệt thòi nhiều. Công việc của Bác là cố gắng kiếm tìm và kết nối đồng đội để họ có thể giúp đỡ được nhau, nương tựa vào nhau mà sống. Như việc của các cháu bây giờ đây đã làm bác thực sự cảm động khi đã kết nối lại được vòng tay đồng đội cho những người lính này sau 25 năm xa cách” .

Trong một buổi chiều sau ngày gặp mặt đó, tôi và bạn tôi ngồi bên nhau lần giở lại những bức ảnh đã chụp những khoảnh khắc tuyệt vời của niềm vui tao ngộ rồi bắt tay nhau thật chặt và cười. Đột nhiên thôi, tôi có một tham vọng rằng, giá tôi có thể trở thành một nhà làm phim tài giỏi, có thể biến được câu chuyện mà người lính Trường Sa Lê Hữu Thảo vừa kể trở thành một bộ phim chân thực và sống động để thế hệ sau này có thể hình dung về những gì cha anh đã từng chiến đấu. Điều đó mới làm nên những bức phù điêu vững chắc trong lòng  thế hệ sau này về lòng tự tôn và tự hào dân tộc.

 

(Văn nghệ số 31/2013)

                                   Nguồn Hội nhà văn Việt Nam