(HNHN) Điều 6, chương I Dự thảo Luật Thủ đô ghi Khuê Văn Các tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội là biểu tượng Thủ đô. Lật đi lật lại vấn đề, dựa trên một biểu trưng chính thức của Thủ đô được xây dựng trên hình ảnh Khuê Văn Các, trong mối tương quan với nhiều di tích, hình tượng tiêu biểu khác của đất Thăng Long - Hà Nội và Xứ Đoài hiện nay, thật khó tìm ra một hình ảnh khác đủ sức gói ghém đặc trưng quan trọng nhất của một Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến như gác Khuê Văn.

Trước khi Khuê Văn Các được đưa vào Dự thảo Luật Thủ đô với ý nghĩa biểu tượng chính thức của Thủ đô Hà Nội, bản thuyết minh của Bộ Tư pháp có dẫn giải: Biểu tượng của Thủ đô là hình tượng đặc trưng gắn với truyền thống lịch sử, văn hóa của Hà Nội và cả dân tộc Việt Nam; thể hiện nguyện vọng, niềm tự hào của người dân Thủ đô và nhân dân cả nước về một Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại của nước Việt Nam. Vì vậy, việc quy định về biểu tượng của Thủ đô trong dự thảo Luật là cần thiết. Về hình ảnh là biểu tượng của Thủ đô, trong quá trình soạn thảo dự án Luật Thủ đô, đa số ý kiến đề nghị nên chọn hình ảnh Khuê Văn Các, biểu tượng của truyền thống hiếu học của người dân Thủ đô và cả nước.

Khuê Văn Các - Hình tượng đặc trưng gắn với truyền thống lịch sử, văn hóa của Hà Nội và cả nước.  Ảnh: Nguyệt Ánh

Trên tinh thần đó, Điều 6 dự thảo Luật quy định: "Biểu tượng của Thủ đô là hình ảnh Khuê Văn Các tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám".

Ngày nay, so với nhiều di tích, hình tượng tiêu biểu khác, được nhiều học giả nhắc đến như chùa Một Cột, Rồng bay, Tháp Rùa - hồ Hoàn Kiếm… và thậm chí là cả Cột cờ Hà Nội, Khuê Văn Các có lợi điểm không thể bỏ qua khi xét công nhận biểu tượng chính thức của Hà Nội. Công trình kiến trúc ấy chuyên chở một câu chuyện lịch sử rõ tính nhân văn, lại nằm trong một quần thể di tích đặc biệt quan trọng là Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Gác Khuê Văn soi bóng giếng Thiên Quang, phân tích kỹ thấy rõ ý nghĩa nhân văn, rõ tính triết học, gần gũi với Thăng Long - Hà Nội. Như một số nhà nghiên cứu đã giải thích: "Khuê Văn Các có 2 tầng 8 mái, tượng trưng cho Thái cực. Tầng mái trên, nhẹ, mang tính dương. Lớp mái dưới nặng, là âm. Âm dương đối đãi gọi là "Lưỡng nghi", 4 phía mái coi là "Tứ tượng". Tám mái tượng trưng cho bát quái. Khuê Văn Các không chỉ nói đến sự trong sáng của nhà Nho hay tượng trưng cho sao Khuê - sao chủ văn học, mà còn mang ý nghĩa phát sinh, phát triển của vũ trụ, sự tạo lập thế giới nhân sinh.

Giếng Thiên Quang ngay dưới chân Khuê Văn Các cũng mang yếu tố âm dương đối đãi: "giếng nước ở thấp, là âm; Khuê Văn Các cao, là dương. Nước hấp thụ ánh sáng trời còn Khuê Văn Các rêu phong, đó là vấn đề mang ý nghĩa triết học".

Ấy là chưa kể những câu chuyện trà dư tửu hậu còn lưu ý một điều quan trọng - ngày càng có ý nghĩa lớn hơn trong đời sống xã hội hiện đại, rằng Khuê Văn Các  là công trình kiến trúc thuần Việt trăm phần trăm.

Thời hiện đại, khi vấn đề tài chính, những quyết sách kinh tế tỏ rõ sự quan trọng đối với sự hưng thịnh của quốc gia, dám chắc không có người yêu và hiểu Hà Nội nào phủ nhận vai trò nổi bật của văn hóa ở đất này. Điều đó bắt nguồn từ truyền thống văn hóa - văn hiến Thăng Long - Hà Nội với những giá trị hàng đầu làm nên cái riêng có của đất Hà thành, không có gì khác hơn, lớn hơn, quan trọng hơn là trí tuệ được tiếng hơn người (không phô trương), nét tinh tế thanh lịch, tính nhân văn (từ sâu thẳm). Sự học và hiểu biết ở đất này nhiều khi được coi trọng hơn lắm tiền nhiều của. Sức sống Thăng Long - Hà Nội, dù trong bể giông bão biến thiên thời cuộc vẫn được duy trì một phần là vì thế. Khuê Văn Các, biểu trưng của trí tuệ, sự thanh cao, hướng tới sự coi trọng nhân tài - nguyên khí quốc gia, chẳng xứng đáng là biểu tượng cho truyền thống không gì lay chuyển nổi ấy hay sao?

Nói những điều trên không có nghĩa hạ thấp vai trò và tầm quan trọng của những di sản, hình tượng đã đi vào tiềm thức của người Hà Nội cũng như những ai yêu Hà Nội thật lòng. Những chùa Một Cột, Tháp Rùa - hồ Hoàn Kiếm, Tháp Bút, Cột cờ Hà Nội, Hoàng thành Thăng Long, hình tượng Rồng bay, Cổ Loa, Thăng Long tứ trấn… đã là một phần không thể thiếu của đất này, góp phần làm rạng danh Thăng Long - Hà Nội, khiến ta không thể nặng lòng? Nhưng là biểu tượng thì cần bao hàm sự khái quát, cả truyền thống và hiện đại, hướng tới tương lai, rõ đặc trưng nổi bật Thăng Long - Hà Nội. Với ý nghĩa ấy, Khuê Văn Các chẳng phải thật là xứng đáng hay sao?

Lịch sử Việt Nam ghi nhớ công ơn tiên tổ, cả về xây đắp bờ cõi và bảo vệ chủ quyền. Những chiến công hiển hách được ghi nhớ đời đời, cùng những hoài bão, truyền thống của người Việt cũng như người Hà Nội - công dân của Thành phố vì hòa bình hiển nhiên là không sợ hãi bất cứ sức mạnh ngoại lai nào, nhưng trước sau ước mong một thế giới không lo toan chinh chiến. Chẳng phải thế mà Khuê Văn Các (gác văn sao Khuê) nức tiếng đề cao học vấn, văn chương thơ phú, được xây dựng xong vào năm 1805 nhờ công của một vị quan võ - Tổng trấn Bắc thành Nguyễn Văn Thành (1758-1817), tự thân đã nói lên quá nhiều sự đặc biệt?

Hà Nội cần có Luật Thủ đô, sự tiếp nối sau những chỉ thị, nghị quyết từ cấp cao về sự phát triển Thăng Long - Hà Nội. Thành phố nghìn năm tuổi thì không thể thiếu biểu tượng, biểu trưng rõ tính đại diện. Khuê Văn Các, chẳng phải thế hay sao?


Ông Trần Lâm Biền, nhà nghiên cứu di sản văn hóa:
Khuê Văn Các đáp ứng các tiêu chí cần có của một biểu tượng

Có thể nói không có gì xứng đáng trở thành biểu tượng của Thủ đô hơn Khuê Văn Các - được xây dựng vào thời Nguyễn.

Khuê Văn Các đáp ứng được các tiêu chí của một biểu tượng ở rất nhiều mặt. "Khuê" tức là sao Khuê - ngôi sao sáng, nên Khuê Văn Các là biểu hiện đỉnh cao của trí tuệ, là sự khái quát, sự nhắc lại một chân lý "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia" đã khắc trên văn bia tại Văn Miếu. Hơn thế, Khuê Văn Các có 2 tầng, 8 mái, nóc ở trên là 9. Theo kinh dịch, những con số lẻ (1, 3, 5, 7, 9) là dương, thể hiện sự sinh sôi nảy nở, phát triển. Cạnh Khuê Văn Các là giếng Thiên Quang hình vuông, tượng tưng cho mặt đất, các cửa sổ hình tròn của gác Khuê Văn tượng trưng cho bầu trời, có ý nói đây là nơi tập trung mọi tinh hoa của đất trời… Bởi thế, Khuê Văn Các là biểu tượng cho mong ước phát sinh, phát triển của con người, vừa phù hợp với tư duy, ước vọng của người xưa, vừa đáp ứng được mong muốn phát triển của thời nay.

Với những tầng ý nghĩa như vậy, tôi cho rằng Hà Nội chọn Khuê Văn Các làm biểu trưng là có ngụ ý lấy trí tuệ làm con đường đi tới tương lai, nói cách khác là Hà Nội hướng tới tương lai, xây dựng tương lai dựa trên nền tảng trí tuệ. Do đó, việc chọn Khuê Văn Các làm biểu tượng của Hà Nội sẽ đáp ứng được các yêu cầu của quá khứ, hiện tại, tương lai. Dự thảo Luật Thủ đô quy định biểu tượng Thủ đô là Khuê Văn Các, theo tôi không có gì là bất hợp lý và cũng không cần phải thay đổi biểu trưng Khuê Văn Các hiện nay.

Ông Đặng Kim Ngọc, Giám đốc Trung tâm hoạt động khoa học Văn Miếu- Quốc Tử Giám Hà Nội:
Gác Khuê Văn là biểu trưng cho trí tuệ, giá trị nhân văn sâu sắc của Thăng Long - Hà Nội

Trên thế giới, nhiều nước đã chọn những công trình kiến trúc làm biểu tượng cho thủ đô hoặc cho đất nước mình. Chẳng hạn, nói đến thủ đô Paris (Pháp), người ta sẽ nghĩ ngay tới tháp Eiffel; ngược lại, nói đến tháp Eiffel, người ra biết ngay đó là biểu tượng của Paris. Nói đến tượng Nữ thần Tự do là biết ngay nó là của nước Mỹ, nói đến Italia là phải nhắc đến tháp nghiêng Pisa… Hà Nội với bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa hàng nghìn năm, với hệ thống di tích kiến trúc dày đặc cũng rất cần có hình ảnh biểu tượng.

Khuê Văn Các biểu trưng cho giáo dục, trí tuệ, giá trị nhân văn sâu sắc của Thăng Long- Hà Nội, đi vào tâm thức của người Hà Nội nhiều thế hệ, xứng đáng trở thành biểu tượng của Hà Nội. Về mặt kiến trúc, Khuê Văn Các tuy không hoành tráng nhưng lại hài hòa với quần thể di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, phù hợp với quan niệm về cái đẹp của người Việt, đó là cái đẹp cân đối, hài hòa.

Biểu trưng của Hà Nội là hình ảnh Khuê Văn Các trong vòng tròn cách điệu đã được sử dụng hơn 10 năm nay, được nhiều cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp sử dụng khi thiết kế logo, được người dân đón nhận, nên theo tôi không cần và không nên thay đổi. Việc quan trọng cần làm là tăng cường giới thiệu, tuyên truyền, quảng bá hình ảnh Khuê Văn Các với ý nghĩa biểu tượng của Thủ đô nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Ông Giang Quân, nhà báo, nhà nghiên cứu về Hà Nội:
Biểu trưng, biểu tượng xứng đáng của Thăng Long - Hà Nội

Dù là biểu trưng hay biểu tượng thì Khuê Văn Các đều xứng đáng là hình ảnh đại diện cho Thủ đô. Người Hà Nội nói riêng, người Việt Nam và du khách quốc tế nói chung quen thuộc với nhiều di tích khác của Hà Nội, nhưng khi đi sâu vào nghiên cứu, phân tích thì đa phần những di tích đó còn có những hạn chế, khó có thể trở thành biểu trưng hay biểu tượng.

Khuê Văn Các, dù mới được xây dựng vào đầu thế kỷ XIX nhưng nó nằm trong quần thể di tích điển hình của Hà Nội, mang nhiều tầng ý nghĩa, vừa là biểu tượng cho văn hóa, nghệ thuật, vừa mang ý nghĩa giáo dục, nhân văn, vừa khẳng định triết lý dụng nhân, tôn trọng hiền tài của ông cha. Khái quát hơn, Khuê Văn Các phác họa nét thanh lịch, hào hoa, nho nhã của người Hà Nội.

Biểu trưng Hà Nội là hình ảnh Khuê Văn Các cách điệu hiện nay mang nhiều ý nghĩa, nhìn khỏe khoắn, dễ hiểu, dễ nhận biết, đã được sử dụng nhiều năm, không nên thay đổi để tránh rắc rối, lãng phí.

Minh Ngọc ghi
Đức Huy(HNMO)

                     Trang chủ > Việt Nam Đất Nước Con Người > Đất Nước Việt Nam >

                      Bài 1: Xứng đáng là biểu trưng Hà Nội

                                 http://nguoixunghekiev.vn/serviceView_353_357_18563.html