Có nguồn sử học viết rằng: Trần Bình Trọng là con của danh tướng Lê Tần (dòng dõi vua Lê Đại Hành). Ông sinh ra khi cuộc kháng chiến chống giặc Mông Cổ lần thứ nhất (1257-1258) vừa chấm dứt. Điều đó càng hun đúc, nuôi dưỡng chí khí của viên tướng trẻ.

Tháng 1 năm 1285, năm mươi vạn quân Nguyên - Mông do Trấn Nam vương Thoát Hoan, con trai của Hoàng đế nhà Nguyên Hốt Tất Liệt cầm đầu chia quân làm ba cánh tấn công xâm lược Đại Việt.

Trần Bình Trọng được Hưng Đạo Vương và hai vua Trần giao cho nhiệm vụ: giữ vùng Đà Mạc - Thiên Mạc, ngăn chặn và cầm chân quân Nguyên, đảm bảo cho bộ chỉ huy quân kháng chiến rút lui an toàn.

Đã có nhiều ghi chép về trận đánh không cân sức này nhưng đây lại là chiến thắng then chốt đảm bảo cho bộ chỉ huy tối cao của cuộc kháng chiến là các vua Trần và Hưng Đạo Vương rút lui an toàn, bí mật, không để lại dấu vết và là một chiến công rất lớn.

Với sự chênh lệch quá lớn về quân số (vài nghìn so với chục vạn quân địch), Trần Bình Trọng đã sử dụng lối đánh cảm tử, chấp nhận hy sinh đến người lính cuối cùng nhưng đồng thời phải kéo dài được về mặt thời gian, gây lên sự khiếp đảm cho đại quân Nguyên - Mông khi nghĩ tới các chiến binh Đại Việt.  Trận huyết chiến không cân sức của Trần Bình Trọng giữa trùng vây địch đã tỏ rõ khí phách của quân và dân Đại Việt, báo hiệu ngày tàn tất yếu cho đội quân xâm lược Nguyên - Mông. Ông đã chiến đấu vô cùng dũng cảm, thương tích đầy mình và bị giặc bắt.

(Ảnh có tính chất minh họa. Nguồn Internet)

Sau khi bắt được Trần Bình Trọng, tướng giặc tìm mọi cách vừa dọa nạt, vừa dụ dỗ ông. Tuy nhiên, Trần Bình Trọng kiên quyết không khuất phục. Khi được hỏi có muốn làm vương đất Bắc không, Trần Bình Trọng khẳng khái trả lời: "Ta thà làm quỷ nước Nam, chứ không thèm làm vương đất Bắc”.

Đó là một trong những câu nói nổi tiếng nhất trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam, câu nói đã trở thành biểu tượng của tinh thần yêu nước chống ngoại xâm của dân tộc. Không thể khuất phục được Trần Bình Trọng, quân Nguyên - Mông buộc phải giết ông vào ngày 21 tháng Giêng năm Ất Dậu (26/2/1285).

Trần Bình Trọng anh dũng hy sinh khi mới tròn 26 tuổi.

Sự hy sinh và đặc biệt là khí phách trước khi hy sinh của ông đã cho thấy hoài bão lớn nhất của ông là giết giặc báo quốc, để thấy rõ khí phách Đại Việt và hào khí Đông A trong trái tim nhiệt huyết của ông.

 Học giả Phan Kế Bính có bài thơ ca ngợi ông:

Giỏi thay Trần Bình Trọng
Dòng dõi Lê Đại Hành
Đánh giặc dư tài mạnh,
Thờ vua một tiết trung
Bắc vương sống mà nhục,
Nam quỷ thác cũng vinh
Cứng cỏi lòng trung nghĩa
Ngàn thu tỏ đại danh
   
Trần Bình Trọng là một trong những anh hùng ưu tú, chói sáng trong trang sử vàng của lịch sử dân tộc. Hiện nay ở hai thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đều có những con đường mang tên ông. Tên của Trần Bình Trọng còn được lấy đặt cho nhiều địa danh, công trình văn hóa, lịch sử, giáo dục... trên khắp đất nước Việt Nam.

(Theo Đại Đoàn Kết)