QĐND Online - Mùa xuân- mùa của lễ hội và cũng là mùa đẹp nhất trong năm. Mùa này, đến với Lào Cai, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến người Dao Tuyển tổ chức Lễ cấp sắc mang đậm nét văn hóa truyền thống dân tộc, độc đáo và hấp dẫn.

Lễ cấp sắc của người Dao Tuyển được tổ chức vào tháng 11, 12 và tháng 1 âm lịch hàng năm. Theo phong tục, người đàn ông dân tộc Dao nói chung và người Dao Tuyển nói riêng phải được giáo dục, rèn luyện về nhiều mặt để làm trụ cột của gia đình, dòng họ và cộng đồng. Phẩm chất đó được kiểm nghiệm qua lễ cấp sắc. Đàn ông người Dao sau thụ lễ cấp sắc mới được coi là người trưởng thành. Người đã qua lễ cấp sắc thì dù là trẻ con vẫn được coi là người lớn, được ngồi với già làng, được tham gia cúng bái hoặc giúp việc cho những thầy cúng trong các hoạt động cúng lễ của tư gia cũng như cộng đồng.

Người Dao Tuyển Bắc Hà quan niệm rằng, con người khi trải qua lễ cấp sắc mới có tâm, có đức để phân biệt phải trái. Những chàng trai từ 10 tuổi trở lên được bố mẹ chọn ngày lành, tháng tốt để làm lễ.

Mỗi dòng họ lại chọn những ngày riêng để làm lễ, như họ Triệu chọn các ngày Dần, Mão; họ Đặng chọn ngày Dần... Lễ cấp sắc ở mỗi bậc cấp đều có những khác biệt nhất định trong trình tự hành lễ. Tuy nhiên, có 2 phần lễ chính là lễ Quá tăng (qua đèn) gồm các phần: trình diện, cấp đèn, hạ đèn, đặt pháp danh, qua cầu; lễ Thăng cấp gồm: lễ lên đèn, ban mũ, lễ trình diện Ngọc Hoàng, lễ tơ hồng, lễ thăm thiên đình.

Sau khi chọn được ngày, gia đình phải chuẩn bị lợn, gà, giấy, hương, lương thực, rượu... để dùng trong ngày cấp sắc và nhờ đủ 6 thầy (4 thầy chính, 2 thầy phụ) để làm lễ.

Những thầy được chọn làm lễ đều là người biết chữ, có hiểu biết về trình tự buổi lễ và có uy tín trong làng. Đến giờ tốt, họ tiến hành lễ. Lễ cấp sắc của người Dao hàm chứa nhiều giá trị nhân văn, thể hiện ở các điều giáo huấn ghi trong sắc cấp cho người thụ lễ, đó là tuyệt đối kỵ làm việc ác, điều xấu.

Vào ngày lễ cấp sắc, nhiều điệu múa cổ truyền dân gian được trình diễn với sự tham gia của đông đảo người dân trong bản. Những điệu múa của người Dao thể hiện sự tự do hòa nhịp với các nhạc cụ thanh la, não bạt, trống, chuông lắc... mang nhiều chủ đề khác nhau về lịch sử, cuộc sống sinh hoạt hàng ngày… được hình tượng hóa bằng các động tác nhảy múa kết hợp với ca hát để Bàn Vương và tổ tiên dòng họ thưởng thức. Các điệu múa có thể kéo dài hàng giờ, được cả làng đến xem đông vui như ngày hội.

Một nghi lễ quan trọng ban đầu là cấp sắc Tam Nguyên – vị thần của người Dao. Các thầy thay y phục và đưa người được thụ lễ (gọi là trò) lên ngũ đài. Thầy chính thắp ba nén hương cầu cho trò được bình an, học hành thông minh, được trở thành thầy. Các thầy dẫn trò lên ngũ đài, mời các thần linh đến chứng kiến cấp sắc cho trò. Sau đó các thầy hạ trò từ trên ngũ đài xuống và từ lúc này học trò chính thức trở thành đệ tử của Tam Nguyên.

Sau khi báo cáo với các thần linh, tổ tiên rằng trò đã trở thành đệ tử của Tam Nguyên, các thầy thay y phục cho trò, đây là y phục của người đã được làm thầy và tiếp tục cấp sắc để trò thành đệ tử Tam Thanh.

Lễ cấp sắc của người Dao Tuyển dùng sách trong buổi lễ là chủ đạo, còn người Dao Đỏ chủ yếu là dùng đèn. Mỗi vật dụng được sử dụng trong buổi lễ có khác nhau nhưng đều có một ý nghĩa tốt đẹp là soi sáng và hướng đến những điều may mắn cho người được thụ hưởng lễ cấp sắc.

Mời bạn đọc chiêm ngưỡng hình ảnh đẹp, độc đáo lễ cắp sắc người Dao Tuyển đầu Xuân.

Mẹ và chị giúp chàng trai trẻ vận trang phục trước lễ cấp sắc

Nghi thức báo cáo tổ tiên

Các thầy cúng ban lời cầu chúc

Chuẩn bị nhảy Đài

Các thiếu nữ Dao Đỏ diện trang phục thổ cẩm mới đến xem người Dao Tuyển cấp sắc và tìm ý trung nhân

Bài, ảnh: Tráng Xuân Cường