Hát ví là lối hát giao duyên nam nữ phổ biến ở Nghệ Tĩnh vào cuối thế kỷ XIX. Chưa được chứng minh rõ ràng nhưng có nhiều cơ sở để nhận định rằng có thể hát ví đã thịnh hành từ thế kỷ thứ XVII.

Nếu đưa ra nhận xét rằng hát ví bắt nguồn từ điệu hát ca của cư dân vùng sông nước Lam thì cũng chưa hẳn đã là lời lý giải thuyết phục . Thực tế có rất nhiều loại hát ví như : Ví đò đưa, ví phường vải, ví phường nón, ví phường cấy, ví phường buôn, ví trèo non ... "Phường" là từ địa phương dùng để chỉ một hoạt động mang tính tập thể. Theo cách nghĩ của tôi hát ví là làn điệu dân ca mang tính ngẫu hứng bắt nguồn từ lối sống cộng đồng, được dân gian hóa và trở thành quen thuộc trong lối sống thường nhật, sự ngẫu hứng này đã làm cho cuộc sống sinh động hơn, sự ngẫu hứng, khoáng đạt được đan xen cả trong quá trình lao động và nông nhàn.

Hát ví chủ yếu là lối hát trữ tình .Có một nét rất đặc trưng là lời hát ví thường là câu văn thể lục bát hay lục bát biến thể nhưng sử dụng rất ít từ Hán - Việt. Với cách sử dụng rất nhiều từ địa phương thân thuộc nhưng lại đạt được phong thái tự nhiên. Sự chải chuốt đó mang đến cho lời hát trữ tình giàu tính nhạc điệu bay bổng ngân vang mà rất gần gũi mang đậm chất của người dân xứ Nghệ.

Một ngày hai bận trèo non
Lấy chi mà đẹp mà giòn hỡi anh
Một ngày hai bận cơn đèn
Lấy chi má phấn răng đen hỡi chàng
Đưa anh ra tận cầu Dằng
Tình so Ngàn Hống, ngãi bằng rào Trum

Hát đò đưa cũng là một lối hát ví đặc trưng của cư dân sông nước. Giọng hát ngân nga lẫn vào dòng chảy của con nước, khi là lời tự tình của trai gái , khi bày tỏ mối đồng cảm. Khi thì hát với những con thuyền xuôi ngược, khi thì hát với chính mình với đất trời với tiếng khua của mái chèo, với tiếng sóng vỗ của mạn thuyền rồi bỗng nhiên có tiếng hát đối vọng lại từ bờ, cứ như thế như thế con thuyền khuất dần cùng giọng hát âm vang hòa vào tiếng sóng:

Bóng trăng em tưởng bóng đèn
Bóng cơn em tưởng bóng thuyền anh xuôi
Nác chảy cho bè anh trôi
Ai bắt bè anh lại kết nên đôi vợ chồng

Trong các lối hát ví thì hát phường vải là lối hát chặt chẽ, qui cũ nhất và có luật của lối hát giao duyên. Không như các lối hát khác mang tính đại chúng thì hát phường vải khắt khe hơn, có cả sự tham gia của các nhà nho, các vị khoa bảng, các cậu học trò. Điển hình cho lối hát này là hát phường vải Trường Lưu (Nơi đây ngày xưa nổi tiếng với là làng vải Trường Lưu và một dòng văn có tiếng vang lớn).

Hát phường vải diễn ra rất nhiều chặng và có thể kéo dài trong thời gian dài có lẫn cả đố và đối đáp nên nó đòi hỏi trình độ của các phường hát vì lý do này mà hát phường vải chỉ thịnh hành ở những vùng có truyền thống nho học. Nó gồm nhiều trường đoạn được phân khúc khá rõ ràng. Khi "Phường" hát con trai đến thì đánh tiếng ngay từ ngoài ngõ:

Chốn này vui vẻ tưng bừng,
Hạc nghe tiếng phượng xa chưng tới nơi
Phường con gái đang dệt vải , xe sợi sẽ hát đối lại:
Dừng xa khoan kéo ơ phường
Hình như có khách viễn phương tới nhà

Thế là hai phường bắt đầu hát dạo, hát hỏi, khi đã say thì hát hát chào mừng. Trượng đoạn hay nhất là trường đoạn hát đố. Một trường đoạn rất khó cần cả kiến thức và văn chương.  Đoạn này diễn ra có thể nhiều đêm. Nhiều khi phường hát con gái còn mời cả thầy nho, thầy đồ về trùm kín mặt để đối lại với phường hát con trai. Bởi lý do này mà hát phường vải ngoài tính dân gian, trữ tình còn giàu chất trí tuệ. Khi đã thân thiết là các màn "hát mời", "hát xe kết'' và cuối cùng là "hát tiễn":

Anh về nước mắt dòng dòng
Thấu thiên thấu địa, thấu lòng em chưa?
Ra về chín nhớ mười thương,
Bước chân lên ngựa cầm cương dùng dằng

 (Bài sưu tầm)