Bài viết của Katrin Büchenbacher 

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cảnh báo Mỹ tại một cuộc họp báo hôm thứ Sáu rằng không quốc gia nào nên ảo tưởng rằng họ có thể đàn áp Trung Quốc mà vẫn duy trì quan hệ tốt đẹp cùng lúc.

Tuần này, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ tuyên bố trên nền tảng X: “Nếu chiến tranh là điều Mỹ muốn – dù là chiến tranh thuế quan, thương mại hay bất kỳ hình thức nào khác – thì chúng tôi sẵn sàng chiến đấu đến cùng.” Cùng ngày, Thủ tướng Trung Quốc tuyên bố sẽ tiếp tục tăng chi tiêu quốc phòng thêm hơn 7% trong năm nay.

Giá cả cạnh tranh

Giọng điệu đã trở nên gay gắt. Cuộc xung đột thương mại lần hai với Mỹ chỉ mới bắt đầu.

Tuần này, Mỹ đã tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc từ 10% lên 20%, chỉ vài tuần sau khi Donald Trump nhậm chức. Tốc độ leo thang lần này nhanh hơn đáng kể so với nhiệm kỳ đầu tiên của Trump. Và có một điểm khác biệt quan trọng: Trung Quốc đáp trả quyết liệt hơn nhiều.

Trung Quốc nhắm vào nhóm cử tri cốt lõi của Trump

Trung Quốc đang lên kế hoạch kiện Mỹ tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và đưa một số công ty Mỹ vào danh sách đen. Đồng thời, Bắc Kinh đánh thẳng vào nhóm cử tri quan trọng của Trump – nông dân Mỹ. Chính phủ Trung Quốc đã áp thuế nhập khẩu từ 10% đến 15% đối với các mặt hàng như thịt gà, lúa mì và đậu nành từ Mỹ.

Sau tuyên bố “sẵn sàng chiến đấu”, Ngoại trưởng Vương Nghị tiếp tục nhấn mạnh quan điểm trước báo chí hôm thứ Sáu. Ông cảnh báo rằng nếu mỗi quốc gia chỉ theo đuổi lợi ích riêng, thế giới sẽ quay lại với “luật rừng”. "Mỹ đã đạt được gì sau nhiều năm áp thuế và phát động chiến tranh thương mại?" ông đặt câu hỏi.

Trung Quốc cũng tận dụng cơ hội này để xây dựng hình ảnh một quốc gia bảo vệ thương mại tự do toàn cầu. Chính phủ Trung Quốc đã công bố một báo cáo hôm thứ Ba nhằm chứng minh rằng cuộc khủng hoảng ma túy tại Mỹ là do chính nước này gây ra, chứ không phải lỗi của Trung Quốc. Trump muốn dùng thuế quan để buộc Bắc Kinh siết chặt kiểm soát việc xuất khẩu hóa chất phục vụ sản xuất fentanyl – một loại thuốc giảm đau cực mạnh có thể gây nghiện nhanh và dẫn đến tử vong ngay cả khi sử dụng với liều lượng thấp.

Một lời cảnh báo

Phản ứng mạnh mẽ của Trung Quốc nhắm vào cả dư luận trong nước lẫn Trump. Đối với người dân Trung Quốc, đây là một cách khơi dậy niềm tự hào dân tộc: Trung Quốc sẽ không bị bắt nạt. Đồng thời, đó cũng là lời cảnh báo đến Trump.

“Trung Quốc không muốn leo thang căng thẳng. Nhưng nếu bị ép, họ sẵn sàng đáp trả,” Max Zenglein, chuyên gia kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator ở Berlin, nhận định. Ông khẳng định: “Đây không phải là lời đe dọa suông.”

Zenglein đánh giá các biện pháp đáp trả của Trung Quốc là có tính toán, nhằm làm chậm tốc độ leo thang căng thẳng. Nhưng đồng thời, Bắc Kinh cũng đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Trump và dưới thời Biden, Trung Quốc đã đẩy mạnh đổi mới công nghệ, giảm bớt sự phụ thuộc và xây dựng các công cụ đối phó với xung đột thương mại. “Trung Quốc bây giờ đã ở một vị thế rất khác so với thời kỳ Trump mới lên nắm quyền,” Zenglein nói. “Họ đã sẵn sàng cho những cuộc xung đột trong tương lai và sẽ không dễ dàng bị khuất phục.”

Giáo sư Wu Guogang, chuyên gia về chính trị Trung Quốc tại Đại học Stanford, cũng đồng quan điểm. Phát biểu trong một sự kiện trực tuyến của Viện Chính sách Xã hội châu Á (Asia Society Policy Institute) hôm thứ Năm, ông giải thích rằng phản ứng mạnh mẽ của Trung Quốc nhằm giành lợi thế trong các cuộc đàm phán sắp tới. Vì vậy, giới lãnh đạo Trung Quốc hiện không sẵn sàng nhượng bộ mà ngược lại, họ đang thể hiện lập trường cứng rắn.

Trung Quốc hiểu rằng chiến tranh thương mại cũng gây tổn hại cho Mỹ

Cuộc chiến thương mại sắp xảy ra đến vào thời điểm không thuận lợi cho Trung Quốc. Nền kinh tế nước này đang gặp nhiều vấn đề. Giới lãnh đạo Trung Quốc muốn thúc đẩy nhu cầu trong nước, nhưng người dân lại có xu hướng tiết kiệm thay vì chi tiêu. Sự thịnh vượng ngày càng suy giảm, và niềm tin vào tương lai của người dân cũng giảm sút. Các doanh nghiệp cắt giảm lao động, trong khi thị trường bất động sản – động lực tăng trưởng quan trọng nhất của Trung Quốc – đang rơi vào khủng hoảng.

Điều này đặt ra thách thức lớn đối với chính phủ. Sự ổn định xã hội có thể bị đe dọa. Họ lo ngại rằng những người thất nghiệp và bất mãn có thể xuống đường biểu tình, gia tăng tội phạm hoặc thậm chí thực hiện các hành động bạo lực. Các vụ tấn công đám đông nhằm trả thù xã hội đã gia tăng ở Trung Quốc trong những tháng gần đây, với nhiều thủ phạm gặp khó khăn về tài chính.

Nhưng có một điểm sáng: xuất khẩu. Theo tính toán của Goldman Sachs, xuất khẩu chiếm khoảng 70% tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong năm ngoái. Và bây giờ, xuất khẩu sang Mỹ – thị trường quan trọng nhất – lại bị đe dọa bởi thuế quan.

Tuy nhiên, Trung Quốc hiểu rằng không chỉ họ chịu tổn thất trong cuộc chiến thương mại, mà cả Mỹ cũng vậy. Hai nền kinh tế có sự phụ thuộc lẫn nhau quá lớn. “Khi tình huống trở nên căng thẳng, câu hỏi sẽ là bên nào chịu đựng được lâu hơn,” chuyên gia Zenglein nhận định. Và Trung Quốc tin rằng nền kinh tế của họ đủ vững chắc để trụ vững.

Trump mở màn vòng hai với Trung Quốc: Nhưng lần này Bắc Kinh đã chuẩn bị sẵn sàng