Bảo hiểm xã hội (BHXH) ngày càng đóng vai trò quan trọng trong chính sách an sinh xã hội của Nhà nước. Người lao động là những đối tượng bắt buộc tham gia đóng BHXH trong khi đó người dân cũng có thể tham gia BHXH theo hình thức tự nguyện và được hưởng những quyền lợi đặc biệt từ các chế độ của BHXH mang lại. 

Theo Điều 54 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 được sửa đổi bởi điểm a khoản 1 Điều 219 Bộ luật Lao động 2019, người lao động đủ tuổi và có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên thì được hưởng lương hưu. Trong đó mức hưởng lương hưu được tính theo điều 56 ở luật này.

Điều 56 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, từ ngày 1/1/2018, quy định mức lương hưu hàng tháng của người lao động đủ điều kiện được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH và tương ứng với số năm đóng BHXH như sau:

- Lao động nam nghỉ hưu vào năm 2018 là 16 năm, năm 2019 là 17 năm, năm 2020 là 18 năm, năm 2021 là 19 năm, từ năm 2022 trở đi là 20 năm.

- Lao động nữ nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi là 15 năm.

Sau đó cứ thêm mỗi năm, người lao động quy định tại điểm a và điểm b khoản này được tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75% tiền lương tháng đóng BHXH.

Khoản 4 Điều 2 Luật BHXH quy định, công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đều có thể tham gia BHXH tự nguyện. Về phương thức đóng BHXH tự nguyện, người tham gia có thể lựa chọn một trong các phương thức đóng hằng tháng, đóng 3 tháng/lần, 6 tháng/lần, 12 tháng/lần hoặc đóng một lần cho nhiều năm về sau (nhưng không quá 5 năm). Về mức đóng, Luật BHXH quy định mức đóng BHXH tự nguyện hằng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn. Trong đó mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở tại thời điểm đóng.

Ngoài ra, người tham gia BHXH đã đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm có thể đóng BHXH tự nguyện một lần cho những nằm còn thiếu.

Như vậy, sau khi người lao động hết tuổi lao động và không tham gia BHXH bắt buộc nữa thì có thể tham gia BHXH tự nguyện một lần cho đến đủ 20 năm để được nhận lương hưu. Ở đây, người lao động mới tham gia BXXH bắt buộc được 15 năm, như vậy sẽ đóng thêm bảo hiểm xã hội tự nguyện một lần cho 5 năm nữa để được nhận lương hưu. Mức đóng hàng tháng do người lao động lựa chọn cho phù hợp thu nhập, thấp nhất bằng chuẩn hộ nghèo và có sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, mức đóng sẽ ảnh hưởng đến bình quân tiền lương đóng bảo hiểm để tính lương hưu.

Khi đã đủ 20 năm, nếu là lao động nam sẽ được hưởng mức lương hưu tính bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Còn trong trường hợp là lao động nữ sẽ được hưởng mức lương hưu tính bằng 55% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH