GiadinhNet - Lương y Nguyễn Đức Nghĩa là một trong những học trò xuất sắc của cố GS-TS Đỗ Tất Lợi. Với đam mê và nhiệt huyết kế thừa từ người thầy, đến nay, vị lương y này đã sở hữu một “bộ sưu tập” dược liệu cực kỳ quý giá với trên 1.500 loài. Đặc biệt, trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu các loại dược liệu, ông đã tìm thấy một số loài cây đặc biệt hữu ích với bệnh nhân đái tháo đường. Trong số đó, tiêu biểu nhất là cây cơm rượu.

Phát hiện bất ngờ từ loại cây dễ kiếm
Trong giới Đông y Việt Nam, lương y Nguyễn Đức Nghĩa (SN 1959, Ủy viên Ban chấp hành Hội Dược liệu TP.HCM) nổi tiếng không chỉ ở tài năng và tâm đức mà còn bởi một sở thích đặc biệt. Hơn 10 năm qua, ông một mình cưỡi chiếc vespa cổ rong ruổi dọc các vùng miền để tìm kiếm các cây thuốc. Trong số đó, nhiều loại thảo dược đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng trong nay mai. Gặp người viết tại phòng khám Y dược cổ truyền Tuệ Lãn (số nhà 210/11E, Cách mạng tháng Tám, phường 10, quận 3, TP.HCM), lương y khiêm tốn nói: “Tôi đi khắp nơi sưu tầm dược liệu cũng vì muốn lưu giữ và nhân giống những loại cây thuốc quý hiếm. Tôi chỉ mong, những cây thuốc quý này được bảo tồn sẽ góp phần vào việc đẩy lùi bệnh tật cho đồng bào”.
Sinh ra và lớn lên tại đất võ Bình Định, lương y Nghĩa từ sớm đã có mơ ước tiếp tục sự nghiệp truyền thống bao đời này. Năm lên 7 tuổi, ông đã là võ sinh được biểu diễn võ thuật trên truyền hình. Nhưng vì điều kiện không cho phép, ông đành gác lại giấc mơ về những trận thượng đài theo gia đình vào sinh sống ở Phú Khánh (nay là hai tỉnh Khánh Hòa và Phú Yên) và cuối cùng định cư ở Đồng Nai. Đây cũng là thời điểm, ông bén duyên với nghề y bằng việc học hỏi kỹ năng châm cứu, bắt mạch, kê đơn từ cha. Năm 1984, ông đã có giấy chứng nhận lương y và bắt đầu hành trình đi tìm cây thuốc trong dân gian.
Ba năm sau (năm 1986), ông tình cờ biết Trung tâm Đào tạo Nghiên cứu y học cổ truyền TPHCM mở lớp đầu tiên đào tạo học viên. Mặc dù hoàn cảnh gia đình lúc ấy đang phải chạy vạy lo từng bữa cơm, ông Nghĩa vẫn khăn gói lên TP.HCM vừa học vừa làm. Tại đây, ông đã may mắn gặp GS-TS Đỗ Tất Lợi, nhà khoa học vĩ đại của ngành Đông y Việt Nam. “Dịp may lớn nhất trong đời tôi là được gặp thầy. Tôi nghĩ có lẽ thầy chọn mình vì tôi biết trân trọng cây thuốc Việt Nam”, ông chia sẻ.
Lần giở ký ức, lương y Nghĩa bùi ngùi nhớ lại những năm tháng miệt mài, say mê nghiên cứu cây thuốc bên nhà khoa học nổi tiếng của ngành dược. Như sống lại năm tháng ấy, ông rành mạch đến từng chi tiết: “Năm đó, mỗi học viên phải có một đề tài nghiên cứu khoa học. Tôi chọn đề tài là ứng dụng cây sầu đâu (xoan melia) trong xổ giun và bạo gan, rồi gõ cửa nhà thầy Lợi nhờ hướng dẫn. Không ngờ GS Đỗ Tất Lợi gật đầu, đáp gọn lỏn: “Được!”. Sau lần đó, nhờ sự giúp đỡ của thầy, tôi mày mò nghiên cứu. Kết quả, đề tài của tôi được Hội đồng giám khảo đánh giá cao. Nhưng niềm vui lớn nhất của tôi là được thầy nhận làm học trò và cho về làm phụ tá ở phòng mạch Tuệ Lãn này”. Người thầy suốt đời mang trọn cái tâm, cái đức với nghề còn dạy ông bài học lớn: “Phải làm vì cái chung của thiên hạ”. Kế thừa niềm đam mê, tâm sức của cố GS Đỗ Tất Lợi, lương y Nguyễn Đức Nghĩa bắt đầu vào việc truy tìm gốc tích của những vị thuốc. Cũng từ đây, ông phát hiện ra cây cơm rượu, loại cây mọc hoang nhiều ở các tỉnh Sơn La, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên… và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.
Lương y Nghĩa cho biết: “Trong quá trình đi tìm dược liệu, tôi rất chú ý tới cây cơm rượu. Trong dân gian, loại cây này sớm đã được các tiền nhân dùng để chữa đau khớp xương do phong thấp, đau dạ dày, viêm phế quản… Trong Đông y, cây cơm rượu có tên khác là bưởi bung, chùm rượu và tên khoa học là Glycosmis pentaphylla (Retz). Miền Nam thường gọi là “bái bài”, “mác tháo sang (dân tộc Tày), “co dọng dạnh” (dân tộc Thái). Thân và rễ cây bưởi bung có vị ngọt, tính bình. Có tác dụng hành huyết, hoạt huyết, chỉ khái, kiện tỳ. Qua quá trình tìm hiểu tính chất dược lý, tôi nhận thấy loại cây này có chứa những chất rất hữu ích đối với bệnh nhân tiểu đường, giúp hạn chế các biến chứng ở chân tay. Tuy nhiên bất cứ một loại thuốc nào cũng không thể chứa công năng thần kỳ chữa triệt để căn bệnh mà tùy vào từng cơ địa của người bệnh để gia giảm liều lượng thuốc cho phù hợp. Cây cơm rượu cũng vậy”.

Bài thuốc hiệu nghiệm từ cây cơm rượu
Theo lương y Nguyễn Đức Nghĩa, cây cơm rượu là một loại cây nhỡ, có thể cao tới 6m. Đặc điểm nhận dạng loại cây này là thường mọc ở lùm bụi, rừng thưa trên đất đồi ven sông suối, rạch. Cây cơm rượu có cành hơi màu đỏ, nứt nẻ, khá dày. “Đối với loại cây này, bộ phận dùng để chữa bệnh là lá, toàn thân cây, rễ, chúng được thu hái quanh năm và dùng phơi khô. Đối với bệnh tiểu đường, chứng bệnh nan y rất khó chữa trị dứt điểm thì dùng lá của cây cơm rượu để hỗ trợ hạn chế các biến chứng. Bởi lá của loại cây này có tính vị là kích thích tiêu hóa, thanh nhiệt giải độc”, lương y Nghĩa cho biết. Ngoài ra, lương y Nghĩa cho biết, lá cây cơm rượu còn giúp ăn ngon, chữa hậu sản ứ huyết, chữa ho, tê thấp, thiếu máu và vàng da. Đặc biệt, dịch lá có thể dùng chữa sốt, đau gan và trừ giun.
Bài thuốc mà lương y Nghĩa sáng tạo từ cây cơm rượu có tác dụng hạn chế các biến chứng cho bệnh nhân đái tháo đường được kết hợp thêm với hai vị nữa là thổ phục linh và lá móng tay. Bài thuốc có công thức như sau: lá cây cơm rượu (30g), thổ phục linh (20g), lá móng tay (20g). Ba loại thảo dược này đem sắc uống với liều lượng đổ ngập 1 lít nước, sau khi cô lại còn 1/3. Bệnh nhân cần uống liên tục 5 ngày (một ngày uống ba lần, có thể uống trước và sau bữa ăn) đã có kết quả rõ rệt. Theo lương y Nghĩa, bệnh nhân đái tháo đường có dấu hiệu loét ngón chân sử dụng bài thuốc này sẽ thấy bệnh tình được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên để dễ nhận biết tình hình thuyên chuyển của bệnh, ông Nghĩa cũng khuyên người bệnh cần đi xét nghiệm để kiểm tra lại nồng độ đường trong máu. Bên cạnh đó, bệnh nhân mắc chứng đái tháo đường cần có chế độ sinh hoạt, tập luyện phù hợp kết hợp ăn kiêng hợp lí thì uống thuốc mới có tác dụng được.           

Kỳ tới: Lương y Vũ Quốc Trung phân tích những phương thuốc cổ điều trị bệnh tiểu đường.

Lê Khôi

 Giadinh.net.vn