Về xóm 1, xã Nam Tân khám phá khe Bò Đái để hiểu thêm về một địa danh nổi tiếng ở Nam Đàn gắn liền với câu sấm truyền đời được cho là của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585): “Đụn Sơn phân giải/ Bò Đái thất thanh/ Nam Đàn sinh thánh”.

Khe Bò Đái bắt nguồn từ trên núi Chúa (động Chúa) – ngọn cao nhất của dãy Thiên Nhẫn, luồn lách qua các sườn đá dựng đứng rồi đổ ra sông Lam ở núi Hổ với chiều dài gần 2 km. Theo người địa phương, do nhìn thấy khe nước trắng xoá phát ra âm thanh ồ ồ, lại gần núi Đầu Bò nên người xưa đã gọi là khe Bò Đái hay khe Ồ Ồ.

Đường vào khe Bò Đái đã trở nên hoang vu, vì lâu ngày ít người qua lại. Có thể đi theo hai đường: qua vườn rừng của dân um tùm tre hóp, đá meo trơn trượt để đến thác dưới, phần cuối của khe, hoặc men theo sườn dãy Thiên Nhẫn để khám phá phần trên của khe.

Khe Bò Đái có độ dốc lớn, trên dòng chảy hình thành 3 thác nước có độ cao khác nhau, thác dưới cùng là thác cao nhất (trên 10 m). Cách nay chưa đầy chục năm, đây từng là nơi người địa phương, du khách gần xa thường đến vui chơi, tắm mát, nhưng bây giờ thác đã trở nên hoang vu, cỏ cây bao phủ.

Nước khe qua thác dưới, chỉ đủ “trườn” theo đá, chảy róc rách xuống chân thác.

 Càng đi lên, nước khe càng nhiều hơn, trong hơn, ẩn dưới cây cối um tùm

Gần 10 năm nay, người dân địa phương đã xây dựng trên khe nhiều bể nước, cùng với hệ thống đường ống dẫn nước về làng phục vụ sinh hoạt. Dường như việc lắp đặt hệ thống dẫn nước từ thấp lên cao đã làm kiệt nước khe Bò Đái ở cuối nguồn.

Từ ngày chính quyền địa phương cấm đốt rừng, khu vực khe Bò Đái cây cối rậm rạp hơn, xuất hiện nhiều loại động vật hoang dã như trăn, nhím, gà rừng…

Vượt qua 3 thác và nhiều đồi núi gập ghềnh, sẽ lên đến đỉnh núi Chúa, tại đây có khoảnh đất rộng, bằng phẳng gọi là Bãi Tiên, gắn liền với nhiều huyền thoại về khe Bò Đái. Từ Bãi Tiên có thể nhìn thấy đỉnh Kim Nhan, Biển Đông… Phía Bắc khe Bò Đái là phong cảnh sông Lam, núi Đụn đẹp như một bức tranh.

Theo các cụ cao niên, ngày trước, sông Lam chảy sát chân Thiên Nhẫn nên khe Bò Đái chảy thẳng ra sông, không vượt qua hói Bò như bây giờ. Sông Lam đã lùi xa và bồi đắp nên bãi phù sa Le Le của xã Nam Thượng, Nam Tân dưới chân Thiên Nhẫn

 Nước khe Bò Đái dẫn về làng theo đường ống đã trở thành nguồn nước sinh hoạt quý giá cho 30 hộ dân ở xóm 1, xã Nam Tân. Khám phá khe Bò Đái, để chiêm ngưỡng cảnh quan, chiêm nghiệm câu sấm Trạng Trình và để hiểu hơn về một vùng đất “địa linh nhân kiệt” ở xứ Nghệ.

An Nam