Quan niệm của người Thái, lễ gội đầu là lễ quan trọng mở đầu của các lễ hội trong năm.

Lễ hội ném đá

Tại làng cổ Vân Luông thuộc phường Vân Phú nằm ở thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ có hội ném đá, gọi là Ném Chài vào ngày mừng 3 tháng Giêng.

Tương truyền vào đời vua Hùng thứ 18, nhân dịp tết nguyên đán, Thánh Tản Viên đến chúc tết vua Hùng và nán lại cùng các quan Lạc hầu Lạc tướng đi săn khai xuân. Đến Vân Luông thì quan quân bắn được con lợn rừng khá to và để xua đuổi thú dữ như hổ báo, các quan đã dùng đá ném xua đuổi chúng đi.

Cho đến nay, cứ vào ngày mùng 3 tháng riêng người dân ở đây lại tổ chức lễ hội Ném chài để tưởng nhớ đến vua Hùng và các vị quan. Sẽ có 3 nhân vật chính do dân làng cử ra để tham gia vào lễ hội. Người thứ nhất sẽ phải ngồi cho những người con trai ném đá vào. Người thứ hai là người vác rọ thịt lợn, người này phải đứng bên cạnh và di chuyển cùng người thứ nhất. Người ta nhặt 3 gánh đá cuội ở sau đình ra để trước sân đình. Đúng 12 giờ trưa trên đình nổ pháo là bắt đầu ném đá. Khi nào hết pháo nổ thì chấm dứt ném đá.

Những năm gần đây, để tránh nguy hiểm, người dân đã thay việc ném đá bằng ném túi vải bên trong chứa cát.

Những cô gái 13 tuổi đã vội vã “bắt chồng” kẻo muộn.

Lễ bắt chồng phải diễn ra ban đêm. Trước đó, khi đã "nhăm nhe" được một anh chàng nào, cô gái thông báo với gia đình và nếu nhà trai đồng ý, lễ bắt chồng sẽ được diễn ra vào hôm trước ngày cưới. Cô gái sẽ đến đeo nhẫn vào tay người con trai vào một đêm đẹp trời. Trường hợp người con trai không thích có thể trả lại nhưng đến 7 ngày sau, cô gái lại chọn một đêm đẹp trời đến đeo nhẫn cho chàng trai và cứ thế lặp đi lặp lại.

Lễ hội gội đầu của người Thái

Đây là lễ hội của đồng bào vùng Thái trắng thuộc các huyện Quỳnh Nhai, Phù Yên, tỉnh Sơn La và người Thái ở Mường Lay, tỉnh Điện Biên, Phong Thổ, Mường Tè, tỉnh Lai Châu.

-------

Lễ hội được tổ chức mỗi năm một lần vào đúng ngày 30 tết, tức là ngày cuối cùng trong năm. Người Thái quan niệm, gội đầu là để rửa trôi, tống tiễn những cái vất vả, bênh tật, điều không may mắn của năm cũ theo dòng nước (sông, suối) trôi đi, đi mãi không lặp lại, đồng thời cũng là cầu cho năm mới tốt lành, gặp điều may mắn, làm ăn phát đạt.

Để lễ hội có thể diễn ra thì trước đó hang tuần các gia đình vo gạo nếp để lấy nước gạo. Nước gạo được đổ vào nồi cất giữ cả tuần hoặc có thể lâu hơn, sao cho càng chua càng tốt. Đây là nước gội dành cho đàn bà con gái. Còn đàn ông nước gội là bồ kết.

Khi buổi lễ bắt đầu, người đứng đầu bản hoặc là thầy mo dẫn đầu đoàn người theo hàng đi ra bờ sông. Họ cầm theo nước gội đầu và một cành lá xanh dùng cho nghi thức gội đầu.

Lễ hội gội đầu được tổ chức nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc Thái, phát huy văn hóa truyền thống góp phần nâng cao trình độ dân trí. Đây còn là dịp để quảng bá giới thiệu tiềm năng văn hóa, thể thao, du lịch của con người Tây Bắc.

Lễ hội... đánh nhau

Cứ vào mùng 6 Tết, chợ Chuộng ở xã Đông Hoàng, huyện Đông Sơn - Thanh Hóa lại mở phiên duy nhất trong năm để người dân tụ tập… “đánh nhau” cầu may. “Người dân ở đây quan niệm năm nào càng “đánh nhau” to thì mùa màng càng bội thu”.

Chợ Chuộng nằm ở một địa thế khá đẹp, là dải đất rộng ven sông Hoàng, nơi giáp ranh giữa 3 huyện Đông Sơn, Thiệu Hóa và Triệu Sơn.

Theo tương truyền, vào thời vua Lê, đúng mùng 6 Tết, có một tướng bị giặc đuổi chạy qua đây. Để tránh bị địch phát hiện, vị tướng ra lệnh cho quân sĩ cùng dân làng họp chợ. Giặc đến, tưởng đây chỉ là một phiên chợ quê bình thường nên không đề phòng. Lúc vị tướng phát lệnh tấn công,địch bất ngờ không kịp trở tay và bị giết sạch.

Để tưởng nhớ vị tướng đã có công dẹp giặc, vào mùng 6 Tết hằngnăm, người dân lại nô nức họp chợ. Tại đây, không chỉ đánh nhau, người ta còn ném cà chua vào nhau để lấy may. Mọi người cũng vì thế mà không hề cáu gắt dù người gợm ướt bẩn.