Người ta nhắc về hồ với nhiều câu chuyện, hồ Khói, làng quỷ ám, hồ Nghiêm khắc nhất. Hồ Cấm Sơn nằm trong địa phận Lục Ngạn, Bắc Giang, giáp ranh với đất Lạng Sơn khá khó tìm.

Đường vào hồ Cấm Sơn dưới bóng mát của những rặng cây.

Một chiều cuối tuần, tôi tìm đường vào hồ. Chẳng hiểu vì sao, lần nào tìm vào được đến hồ cũng là lúc tối trời. Đành khất lại để sáng sớm vào lại. Đường vào hồ chạy men theo con đường nhỏ qua vô số ngôi nhà xinh xắn, những khu vườn với những hàng rào nở hoa găng tim tím, những cánh đồng ngô mơn mởn xanh. Con đường cụt dừng lại tại bờ đập, nơi ngăn cách hồ Cấm Sơn. Không có đường đi quanh hồ từ phía này, chỉ có làn nước xanh và khung cảnh hữu tình mời gọi xa xa. Chiều buông nhanh trên lòng hồ. Chớp mắt, vạn vật đã tối một màu thăm thẳm.

Lần tìm theo con đường khác vào hồ sớm hôm sau, chúng tôi lại chạy theo mơ hồ chỉ dẫn trên mạng. Từ đường quốc lộ 1A đi Lạng Sơn, rẽ ngang sang Tân Sơn. Con đường đất đỏ đang làm, bụi mù mịt, xóc nẩy người. 5 km mà thấy dài bất tận, mãi mới đến đường để rẽ vào hồ. Đường rẽ cũng khúc khuỷu không kém. Vì hồ quá rộng, nên hỏi đường, mỗi người chỉ một hướng, đường nào cũng xuống đến hồ. Xe chạy ngoắt ngoéo qua những ruộng những nương, chạy vắt ngang qua vô số nhà cửa. Trời nắng ấm áp. Sắp đến hồ cũng nên. Đã thấy những đàn bướm trắng dập dờn khắp các ngả đường.

Lòng hồ mùa cạn được lấp bởi những thửa ruộng trồng lúa, ngô xanh mướt.

Con đường đất đỏ ngập tràn lá ải mục rơi rụng. Lác đác sau một vài ngôi nhà của người Dao, người Sán... là những vườn nhãn bắt đầu nhú trái non. Một vài dốc lên rồi xuống, nếu chẳng may trời mưa, đường trơn trượt và bánh xe sẽ quay tròn. Dòng Cấm Sơn xuất phát từ Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn, đến Lục Ngạn bị chặn lại thành hồ. Hồ nước trải rộng trên diện tích khoảng 2.650 ha, tạo nên một vùng không khí thoáng đãng và mát mẻ. Vào mùa khô, những bãi bồi nặng đầy phù sa được tận dụng trồng ngô và hoa màu. Mùa mưa, nước lên, khỏa lấp hết mọi thứ. Lòng hồ mỗi mùa lại mang một hình dáng khác.

Không có đường đi vòng quanh hồ. Muốn vào các bản, chỉ có một cách là đi thuyền. Trên lòng nước rộng, cảnh vật chầm chậm trôi. Lũ trẻ nô nhau trên bờ, tiếng nói tiếng cười ríu rít. Những câu chuyện huyền thoại, li kỳ về sự tích núi Ba Hòn, suối Cấm, suối Mọc, suối Vảy Rồng, núi Kỉn, làng Mấn, đảo Lăn Lóc... Làn gió mát dịu, êm đềm. Hồ Cấm Sơn còn nhiều điều để khám phá, nhưng đường về còn xa, đành hẹn một dịp khác, khi đường vào đã được khai thông, sẽ không phải tìm vất vả như trước nữa.

Những góc của hồ Cấm Sơn.

Từ Hồ Cấm Sơn theo đường 279 về Chũ, dọc hai bên đường, những hàng nhãn trĩu cành cho một mùa mới.