Không học qua trường lớp, chẳng biết bắt mạch, không biết nhận dạng cây thuốc, mù tịt lĩnh vực châm cứu… nhưng nhiều người đang rắp tâm biến mình thành bác sĩ này lương y nọ. Để đạt được thâm ý, những người này lập ra nhiều tài khoản mạng xã hội, diễn đàn về sức khỏe rồi tung đủ thứ cỏ cây, bài thuốc với tuyên bố hùng hồn "rất hiệu nghiệm", "rất diệu kỳ".

Nắm bắt tâm lý sợ bệnh tật của người bệnh, dân ba trợn tìm đủ mọi cách tiếp cận họ giữa đời thực và trên mạng ảo (ảnh chụp tại bệnh viện Ung Bướu).

Ghê gớm hơn, lắm kẻ diễu oai bằng việc bày vẽ, chỉ dẫn thiên hạ cách dùng thuốc, cách phối thuốc, cách gia giảm thuốc cứ như thể mình là thầy thuốc y học cổ truyền thứ thiệt. Ít ai biết phía sau hiện tượng này, có những toan tính mà hậu quả là người bệnh thiếu hiểu biết sẽ… lãnh đủ.

"Chưa khi nào mấy ông "lương y bàn phím" lại tác oai tác quái như hiện nay. Ngoài đời, rất nhiều kẻ là phường ba trợn nhưng nhờ nhạy bén đã trục lợi trên người bệnh cũng như người thiếu hiểu biết bằng cách dày công xây dựng mình trở thành "thầy thuốc" với những danh xưng rất kiêu, nào là "thầy thuốc y học cổ truyền", "nhà nghiên cứu về đông dược", "lương y vì người nghèo"…

Qua tìm hiểu và theo dõi, tôi thấy có người lập tài khoản mạng xã hội, có kẻ mở hẳn trang web để câu thiên hạ, đặc biệt là người bệnh. Tùy tâm địa và tham vọng mà có kẻ dồn mưu vào việc loan truyền các cây thuốc, bài thuốc chữa các chứng bệnh về gan, thận, mất ngủ hay các chứng bệnh nan y. Có kẻ thì chú trọng biến mình thành nhà sưu tầm biệt dược quý hiếm mà phổ biến nhất là nấm linh chi, sâm Ngọc Linh, sâm tam thất…

Luôn giương cao ngọn cờ cứu nhân độ thế nhưng thực ra là thường xuyên online, "nhiệt tình" quơ cào thông tin của người khác rồi xào nấu, thêm thắt biến bài thuốc của người ta thành cái của mình, đó là chân dung của mấy tay lương y bàn phím" - thầy Nguyễn Thu, nguyên Hiệu phó Trường tiểu học T.H ở  thị xã Dĩ An (tỉnh Bình Dương) bức xúc.

Thầy giáo Thu là bạn đọc lâu năm của Chuyên đề ANTG. Từ thông tin của ông, thời gian qua, phóng viên đã đi sâu điều tra và ghi nhận nhiều góc khuất trong thị trường đông dược tại TP HCM, nổi bật là các vấn nạn linh chi bẩn, nhân sâm bị rút chất, các cây thuốc như diệp hạ châu (cây chó đẻ), xạ can, hà thủ ô… bị dân buôn và giới đầu nậu tung hô lên tận mây xanh để dễ bề bán thuốc, và bán với giá cắt cổ cho người bệnh thiếu hiểu biết có nhu cầu.

Để minh chứng cho thực trạng "loạn lương y" với hiện tượng người ta đang chỉ dẫn, dùng thuốc bừa bãi, thầy giáo Thu click chuột vào một hội công khai trên Facebook có tên Cây thuốc quanh ta. Đăng trên diễn đàn này câu hỏi "có cách nào chữa viêm xoang", chị Thanh Diệu, thành viên của diễn đàn này nhận được vô số kiểu chỉ dẫn... "Bạn tìm cây xương cá đem đun sôi rồi bỏ vào nồi đất xông mũi sẽ hết... Bạn có thể dùng thuốc đặc trị viêm xoang mũi dị ứng P.Nguyên một liều 20 gói giá 500k… Bạn nên tìm con rắn lục xanh đập chết ngâm rượu 1 tháng rồi lấy rượu đó xịt vào mũi… Nếu có điều kiện bạn lấy lá cà độc dược quấn thành điếu rồi mồi lửa hít lấy khói, đảm bảo sẽ hết ngay".

Trên đây chỉ là ví dụ nhỏ về tình trạng người ta chỉ dẫn cách dùng thuốc vô tội vạ… đến loạn. Dược sĩ Phương Mai, chủ quầy đông dược P.M trên đường Hải Thượng Lãn Ông (quận 5) phân tích rằng suy cho cùng, ví dụ trên còn "nhẹ ký" vì tình trạng của người bệnh với chứng viêm xoang không đến nỗi nghiêm trọng bằng các chứng bệnh liên quan đến nội tạng như gan, thận, phổi… Vì đây là những cơ quan nội tạng quan trọng nên người bệnh nếu áp dụng các bài thuốc được chỉ dẫn vô tội vạ, hay dùng thuốc không đúng cách, dùng không đúng thuốc hoặc dùng quá liều thì tác hại sẽ đến rất nhanh cái chết là điều không thể tránh khỏi.

Cũng trên diễn đàn Cây thuốc quanh ta, dược sĩ Mai lấy câu hỏi của một thành viên là Tuong Hong ở Chí Hòa (TP HCM) "nóng gan uống gì cho tốt?", làm minh chứng. Người có nick Sản phẩm sức khỏe bảo "uống kim tiền thảo", người tên Sang Nguyên khuyên "uống nhân trần với râu bắp". Một người khác là Trần Văn Trụi gửi bình luận rằng nên uống lá sakê cùng cây mật gấu. Rồi có người khuyên "đi nhổ cây chó đẻ về mà uống"… Với hàng loạt chỉ dẫn trên, "đâu là chỉ dẫn hữu hiệu nhất với người bệnh?" - dược sĩ Mai, đặt câu hỏi.

Dạo qua một số trang mạng xã hội và diễn đàn cây thuốc khác, phải nói là "bội thực" trước vô số kiểu chỉ dẫn cây thuốc bài thuốc chữa bệnh này bệnh kia của thiên hạ, trong đó có những người tự khoác cho mình bộ áo thầy thuốc y học cổ truyền nhưng chẳng thể biết những "ông thầy" như thế từng học ở đâu, công tác ở đâu, trình độ thế nào? Tất cả tư vấn bệnh tình, cách dùng thuốc, giới thiệu cây thuốc bằng cách vào Google copy của người ta rồi dán lên Face hoặc diễn đàn, vậy mà có lắm kẻ tin, tán tụng… mới lạ!

"Tôi năm nay 46 tuổi, bị xơ gan. Tôi có mấy người bạn bị như tôi, sau một thời gian hóa trị xạ trị, cả thảy đều qua đời. Trong khoảng thời gian 4 năm kể từ lúc phát bệnh, có người từ lúc đổ bệnh đến khi trút hơi thở cuối cùng chưa đầy 4 tháng. Đi khám bệnh, bên Ung Bướu (BV Ung Bướu TP HCM) bảo tôi phải hóa trị, nhưng tôi sợ, tôi không dám vì nghe nói một khi bị đưa hóa chất vào cơ thể, tóc lông rụng hết, toàn thân mệt mỏi rã rời kéo dài, có người chịu không nổi, vì bị thuốc vật đã không đi hết đoạn hành trình hóa trị. Sợ quá nên tôi không dám vô thuốc. Bạn nào biết có cây thuốc nào chữa bệnh gan hiệu quả xin mách chỉ cho tôi biết với".

Đây là lời cầu cứu của ông B., một người bị xơ gan, 48 tuổi, ngụ quận 6. Ngay khi ông B. vừa đưa "tin khẩn" lên diễn đàn kín có tên gọi Chữa bệnh không dùng thuốc Tây, ông này lập tức được nhiều người cung cấp nhiều cây thuốc, bài thuốc chữa bệnh gan. Người chỉ dùng cây xáo tam phân Ninh Vân vì cây này từng được Viện Dược liệu - Bộ Y tế công nhận tiêu diệt được 5 dòng tế bào ung thư, trong đó có ung thư gan.

Người khác chỉ cho ông B. nên dùng nấm linh chi phối với sâm tam thất vì cả hai loại này là biệt dược được ngành y học cổ truyền qua nghiên cứu đã đúc kết có tác dụng tăng cường kháng thể, cô lập và ức chế tế bào ung thư. Có người với tự bạch rút ruột rút gan chỉ cho ông B. siêu thần dược trị bá chứng, kể cả bệnh xơ gan, ung thư gan giai đoạn cuối là sâm Ngọc Linh: "Sâm Ngọc Linh là sâm đắt giá nhất thế giới vì có nhiều dược chất quý giá mà không loại sâm hay biệt dược nào trên thế giới vượt mặt được".

 Nạn nhân của gã thầy bùa Trần Đình Tuấn.

Song song với những lời chỉ dẫn, tiết lộ trên, một số người còn mách cho ông B. địa chỉ A địa chỉ B bán biệt dược xáo tam phân, nấm linh chi, tam thất, sâm Ngọc Linh… mà theo giải thích của họ là uy tín, chất lượng. Có người còn bỏ nhỏ với ông B. rằng mình từng bị xơ gan nhưng nhờ uống linh chi phối với sâm Ngọc Linh và xáo tam phân mà hết bệnh, nay còn dư thuốc chia lại cho ông dùng để làm thuốc… Tin được không?

Theo thời giá thị trường, 1kg nấm linh chi loại thượng đẳng có giá 7 triệu đồng, sâm tam thất 5 triệu đồng/kg, xáo tam phân cũng ngần ấy tiền và sâm Ngọc Linh thì vô cùng khiếp đảm, đến cả trăm triệu đồng 1kg nếu đó là sâm tự nhiên. Vì giá quá cao nên các loại biệt được này bị dân ba trợn kinh doanh triệt để dưới dạng hàng dỏm, hàng kém chất lượng, hàng bị rút tinh chất, bị dùng cây thuốc na ná nhái là "hàng" thật. Nhiều cây thuốc như thế nếu không có nguồn gốc Trung Quốc thì là hàng kém chất lượng, đầy chất độc.

Dược sĩ Mai nói rằng các màn tư vấn nên uống, nên dùng xáo tam phân, sâm Ngọc Linh, sâm tam thất là những kiểu tư vấn sặc mùi câu tiền của phường con buôn ba trợn chứ chẳng phải vì người bệnh gì sất!

Một lương y đề nghị giấu tên bức xúc phân tích rằng bệnh nhân ung thư nói chung, người mắc các bệnh lý về gan, thận, phổi… nói chung đang bị giới đầu nậu và dân buôn dược liệu xem là con mồi và trục lợi triệt để, chẳng màng đến an nguy sức khỏe và sinh mạng của người bệnh, đang là thực trạng nhức nhối.

Phần lớn người bệnh biết các cây thuốc chữa bệnh này bệnh nọ qua các trang báo mạng và mạng xã hội. Nếu tinh ý sẽ thấy thông tin về những cây thuốc trên các trang này đều na ná nhau, đều được dân buôn bỏ qua các tác dụng phụ, các tác hại cùng những điều cấm kị. Để người ta mua dùng, dân buôn hay mấy tay thầy ba trợn chỉ nói về tác dụng, tung hô quá mức để gây ấn tượng với người bệnh đặng dễ bề bán thuốc".

Như thầy giáo Thu, vị lương y đề nghị giấu tên nọ (vì sợ bị dân ba trợn trả thù, hăm dọa như trường hợp lương y Nguyễn Đức Nghĩa, từng bị một kẻ ẩn mặt nhắn tin dọa sẽ xử đẹp con gái đang học tại một trường THCS vì đã thông tin cho báo chí biết mánh khóe buôn xáo tam phân dỏm của chúng-PV) cho biết không quá khó để nhận dạng những kẻ chẳng biết gì về y lý hay các loại dược liệu nhưng cứ khoái vỗ ngực xưng danh, thích khoe khoang nhằm ý đồ hắc ám: "Những kẻ đó rất thích người khác khen. Chúng cũng hay chủ động kết bạn với những người mà chúng thấy là con mồi tiềm năng, đó thường là phụ nữ ở các thành phố lớn vì theo suy nghĩ của những kẻ nọ, những người đó có tiền, vì ở nơi thị thành nên họ không rành rẽ về cây thuốc nên dễ bề quăng bom, lừa phỉnh họ".

Để gây ấn tượng với "con mồi", nhiều tay lập ra hàng loạt tài khoản cá nhân rồi dùng những tài khoản ảo ấy tung hô chính mình, thường thì khen rất lố bịch nào là "bài thuốc thần diệu’, "đúng là củ sâm quý", "lương y thật có tâm đức với đời...". Rất dễ nhận biết những tài khoản ma quỷ ấy với hình đại diện ảo, bên trong rỗng ruột, chỉ lác đác vài thông tin, ít bạn bè kết giao, thông tin đưa lên thường chẳng ai xem và để lại bình luận".

Đông y sĩ Trần Sỹ Thanh (học viên Trường Y học cổ truyền Lê Hữu Trác - Chi nhánh TP HCM) thì chia sẻ câu chuyện khác. Theo đó, có kẻ để bịp thiên hạ đã chủ động chơi trò ghép hình mình với củ sâm Ngọc Linh, sâm tam thất hay tai nấm linh chi này nọ: "Chỉ cần tinh ý sẽ thấy hình ghép ấy có nhiều vấn đề như sắc màu nhợt nhạt, chỗ tay cầm cây thuốc của đối tượng không được thể hiện rõ, hay bị cắt cúp thô kệch".

Các lương y cho biết xã hội đang loạn các lương y bàn phim cùng giới lang băm. Và sở dĩ những đối tượng này có đất sống, nhiều kẻ phất lên trông thấy nhờ biết khai thác mạng xã hội cùng sự thiếu hiểu biết của người bệnh.

Bác sĩ Trương Thế Dũng (Trưởng Đoàn y bác sĩ Niềm Tin - TP HCM) cho biết khi phát hiện khối u, chưa biết ác tính hay lành tính, thay vì đến bệnh viện chuyên ngành để được chẩn đoán điều trị thì nhiều người tự ý uống cây thuốc này, bài thuốc nọ của thầy X. thầy Y. vốn chẳng biết gì về y lý và thảo dược: "Có người uống hết nhờ đó là bướu lành, cứ vậy mà đồn thổi ầm ĩ. Còn những người uống vào bị chết, có ai biết về họ?!".

Trong một trả lời báo chí gần đây, bác sĩ Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam nhắc đến chuyện một con buôn ở Bắc Ninh bỗng chốc trở thành danh y với bài thuốc gia truyền chữa vô sinh và vô sinh theo ý muốn. Cả tin, nhiều người lao vào để rồi chịu cảnh vừa mất tiền vừa rước thêm bệnh tật.

Cần nói rõ rằng dạng thầy bà kiểu này Chuyên đề ANTG đã từng đề cập.

Năm 2013, chúng tôi đã có bài viết điều tra về đối tượng Trần Đình Tuấn ở Bình Định, là thầy bùa, dốt đặc về y lý nhưng lại ngông nghênh, tuyên bố mình chữa được bệnh tiểu đường và bệnh thận. Nhờ sự buông lỏng quản lý của chính quyền sở tại, và nhất là nhờ sự đơm đó của những cây viết lá cải mà lắm người bệnh gọi gã thầy bùa này là "thầy" và lao vào…"nộp mạng". Có người sau khi uống thuốc của gã bị phù toàn thân mới sực tỉnh viết đơn tố cáo!