Khu Di tích cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập thuộc thôn 8, xã Cẩm Hưng, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh, cách Quốc lộ 1A khoảng 3km về phía Tây. Ở đây, ngoài Khu lưu niệm cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập, còn có một quần thể di tích lịch sử dày đặc và linh thiêng. Tháng tư này, cùng với các hoạt động chào mừng Đại hội Đảng các cấp và hướng về các ngày kỷ niệm trọng đại của dân tộc, người dân Cẩm Hưng đang nô nức thi đua lập công chào mừng 104 năm ngày sinh Tổng Bí thư Hà Huy Tập.

Cụ Hà Huy Linh, người dân địa phương thường gọi là cố Đỏ, năm nay tròn tuổi 90, là cháu gọi cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập bằng chú. Cụ là người trông coi, bảo quản ngôi nhà tranh ba gian, là di tích nguyên gốc của gia đình TB T từ năm 1991 đến nay. Theo cụ Linh cho biết, ngôi nhà này có lịch sử đến nay hơn 105 năm. Ngày trước, ngôi nhà của gia đình TBT Hà Huy Tập ở cách vị trí hiện nay khoảng 3km về phía Đông, tức là sát với đường Quốc lộ 1A hiện nay.

Khu mộ Cố TBT Hà Huy Tập trên đồi Đồng Lem - Ảnh: V.H.

Đến giữa năm 1977, thực hiện chủ trương di dời dân để cải tạo ruộng đồng, mở rộng diện tích canh tác, ngôi nhà cùng với toàn thể nhân dân làng Kim Nặc đã chuyển về đây xây dựng cuộc sống, làm ăn và sinh hoạt. Trải qua năm tháng, ngôi nhà đã một vài lần được hai cụ thân sinh sửa sang nâng cấp, hiện nay ngôi nhà có 3 gian, 2 hồi, mái lợp bằng tranh, đã được xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia.

Chính tại ngôi nhà tranh đơn sơ và giản dị này, ngày 24 tháng 4 năm 1906, đồng chí Hà Huy Tập đã cất tiếng khóc chào đời. Những năm tháng thơ ấu, đồng chí Hà Huy Tập đã được sống trong tình thương yêu của người mẹ tần tảo và người cha là cụ Hà Huy Tường, một nhà nho yêu nước, đỗ Cống sinh nhưng không ra làm quan mà ở nhà dạy học và bốc thuốc cho dân. Khi đã trưởng thành và hoạt động cách mạng, vào những dịp nghỉ hè các năm 1925-1927, trong ngôi nhà tranh của mình, đồng chí Hà Huy Tập đã mở nhiều lớp dạy chữ Quốc ngữ, đồng thời truyền bá tư tưởng yêu nước, định hướng lý tưởng cách mạng cho lớp trẻ. Cũng chính tại ngôi nhà này, người con gái của đồng chí Hà Huy Tập là bà Hà Thị Thúy Hồng chào đời, đây là kết quả của mối tình giữa đồng chí Hà Huy Tập với cô nữ sinh Trường Đồng Khánh, Huế - Nguyễn Thị Giáo.

Với ý nghĩa là nơi gìn giữ những ký ức về đồng chí Hà Huy Tập, nơi trưởng thành của một chiến sỹ cách mạng kiên cường, vị Tổng Bí thư từng đứng mũi chịu sào, chèo lái cách mạng Việt Nam trong những năm 1936 - 1938, năm 1991, ngôi nhà đã được xếp hạng là di tích cấp tỉnh và đến năm 2004 đã được xếp hạng di tích cấp Quốc gia. Năm 2006, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh Cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập, khu lưu niệm đã được mở rộng với việc xây dựng thêm nhiều hạng mục và công trình như phòng trưng bày, nhà thờ, các cụm tượng... Con đường vào khu lưu niệm cũng khang trang, sạch đẹp hơn.

Một góc Khu di tích TBT Hà Huy Tập - ảnh: V.H.

Khu di tích TBT Hà Huy Tập hiện gồm 2 khu vực, là khu lưu niệm và khu mộ. Khu lưu niệmcó diện tích 1504m^2.,gồm ngôi nhà tranh là di tích nguyên gốc của gia đình có từ trước những năm 1906, phòng trưng bày, nhà thờ, các cụm tượng và nhà làm việc. Bao bọc lấy di tích là những hàng cây xanh mát, không gian yên bình, thoáng đãng. Trải qua nhiều biến cố thăng trầm cùng thiên nhiên và lịch sử nhưng nhờ sự gìn giữ của gia đình và dòng họ nên đến nay ngôi nhà tranh vẫn còn khá nguyên vẹn. Đó là một ngôi nhà nhỏ, giản dị với 3 gian, 2 hồi. Cũng trong ngôi nhà này, đồng chí TBT đã mở các lớp dạy học để tuyên truyền đường lối chính sách của cách mạng, kêu gọi nhân dân đứng lên chống ách áp bức trong những năm 1925 - 1927 mỗi khi về nghỉ hè hay trong những năm tháng bị quản thúc tại quê nhà. Đặc biệt, đây cũng là chính nơi đã chứng kiến những giây phút cuối cùng của đồng chí khi bị địch bắt lại vào ngày 30 tháng 3 năm 1940.

Khách tham quan nhà trưng bày - ảnh: V.H.

Bên cạnh những công trình mới, ngôi nhà tranh xưa vẫn được bảo lưu nguyên gốc nằm nép mình bên vườn xoài quanh năm xanh tốt. Mỗi lần ghé thăm du khách sẽ có dịp hình dung về thời thơ ấu của Cố Tổng Bí thư để rồi lặng mình bên những hiện vật thật đơn sơ và giản dị như chiếc giường tre, chiếc sập gỗ hay cái bàn nhỏ... Những kỷ vật ấy in dấu tháng năm tuổi thơ bên người mẹ tảo tần và người cha vốn là một nhà nho yêu nước đỗ Cống sinh nhưng không ra làm quan mà ở nhà dạy học và bốc thuốc cho dân.

Đến với Khu lưu niệm du khách còn được hiểu rõ hơn những chặng đường đấu tranh cách mạng của đồng chí Hà Huy Tập qua các bức ảnh cũng như qua các hiện vật để lại. Phòng trưng bày với có hơn 60 bức ảnh cùng các hiện vật tái hiện sinh động cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vẽ vang của đồng chí Hà Huy Tập như cặp sách, đĩa men, một số đồ dùng cá nhân, các bài báo, các bài lý luận chính trị cách mạng, bức thư viết cho người em rễ Nguyễn Đình Cương trước lúc bị địch xử bắn, các bài báo viết về đồng chí Hà Huy Tập... Để rồi qua đó chúng ta lại thêm khâm phục và tự hào một con người 36 tuổi đời nhưng có đến 16 năm hoạt động cách mạng, 2 năm làm Tổng Bí thư và trước lúc từ biệt cõi đời, dưới họng súng của kẻ thù vẫn hô vang “Cách mạng Việt Nam muôn năm. Nếu còn sống tôi vẫn tiếp tục chiến đấu”.

Ngôi nhà tranh của gia đình Cố TBT Hà Huy Tập - ảnh: V.H.

Mảnh đất này càng linh thiêng, níu chân nhiều du khách trong và ngoài nước hơn khi sau 60 năm xa cách hài cốt đồng chí Hà Huy Tập đã được tìm thấy và đưa về an táng tại đồi Đồng Lem, cách khu lưu niệm gần 3km, giữa bạt ngàn cây xanh quanh năm vi vu gió hát, phía trước là mộ của 2 cụ thân sinh Hà Huy Tương và Nguyễn Thị Lộc. Mộ nhìn về hướng Đông, có địa hình phong thuỷ rất chuẩn, cảnh sắc thiên nhiên đẹp, đứng ở đây có thể quan sát cả một vùng rộng lớn của huyện Cẩm Xuyên.

Để nơi đây ngày càng xứng đáng là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống và ý thức cách mạng cho thế hệ trẻ, là điểm đến du lịch hấp dẫn, ngày 8/12/2009, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã có Quyết định số 3927/QĐ-UBND về việc thành lập Ban quản lý khu di tích Tổng Bí thư Hà Huy Tập. Trong thời gian tới, Ban Quản lý khu di tích sẽ tập trung kiện toàn tổ chức bộ máy, đẩy mạnh công tác nghiên cứu, sưu tầm, bổ sung tài liệu hiện vật; thực hiện việc trùng tu, tôn tạo, nâng cấp di tích; phối hợp tổ chức các hoạt động văn hóa, du lịch nhằm tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu di tích đến với đông đảo các tầng lớp nhân dân; gắn kết và phát huy hiệu quả khu di tích với một quần thể di tích lịch sử trong vùng như Miếu Nặc, Miếu Bà Chúa Sơn, Chùa Kim Nặc và đặc biệt là Động Choác - nơi Tướng Nguyễn Biên lập căn cứ sau đó hợp quân với Lê Lợi để chống giặc Minh; Miếu Cồn Thờ là nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Cẩm Xuyên.v.v.

Tượng đá trong Khu lưu niệm - ảnh: V.H.

Phát huy truyền thống lịch sử, văn hoá của cha ông đi trước, hiện nay Cẩm Hưng đang nỗ lực xây dựng xã ngày càng phát triển. Với mục tiêu lấy kinh tế làm trọng tâm, văn hoá làm nền tảng, an ninh quốc phòng làm chỗ dựa vững chắc cùng cách làm sáng tạo của cấp uỷ đảng, chính quyền, UBMTTQ và các tổ chức thành viên, sự vận động vươn lên của các tầng lớp nhân dân nên các mặt đời sống kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng, giáo dục, y tế... của xã ngày càng đạt được những kết quả hết sức tích cực. Về với Cẩm Hưng hôm nay, điều dễ nhận thấy nhất đó chính là sự đổi thay từng ngày của bộ mặt nông thôn mới. Nhà cửa khang trang, hệ thống đường nhựa, đường bê tông vào tận thôn cùng ngõ xóm, cơ sở vật chất, phương tiện đi lại, tiện nghi sinh hoạt hiện đại. Năm 2009, mặc dù gặp khá nhiều bất lợi do thời tiết diễn biến thất thường, dịch bệnh phát triển trên diện rộng nhưng toàn xã vẫn đạt diện tích gieo trồng 801ha, tổng sản lượng lúa đạt 3.746,7 tấn. Tổng thu ngân sách đạt trên 5.940 triệu đồng, thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 7 triệu đồng trên năm, số hộ nghèo hiện chỉ còn 12,08%. Toàn xã hiện có 3 thôn đạt danh hiệu văn hoá cấp tỉnh, 1 thôn văn hoá cấp huyện, 70,8% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hoá, trên 26% đạt danh hiệu gia đình thể thao.

Chặng đường đi tới của Đảng bộ và nhân dân xã Cẩm Hưng tuy còn nhiều khó khăn nhưng cũng đang mở ra nhiều thời cơ và vận hội mới. Tin tưởng rằng với truyền thống lịch sử và văn hoá lâu đời, với những tiềm năng và lợi thế của mình, Cẩm Hưng sẽ phát triển, xứng đáng là quê hương của Cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập.

Nguyễn Tùng Lĩnh

Trưởng BQL Khu di tích Hà Huy Tập