Trang chủ Liên hệ       Thư ba, Ngày 24/12/2024
 
 
THÔNG TIN
Giới Thiệu Hội
Trang Thể Thao
Sức khỏe & Đời sống
Ẩm thực Nghệ Tĩnh
Việt Nam Đất Nước Con Người
Khoa học & Môi Trường
Chuyện lạ đó đây
Nhịp cầu Nhân ái
DANH SÁCH TẤM LÒNG VÀNG
Tin tức Nghệ Tĩnh
Truyền thống Nghệ Tĩnh
  -  Đất và người Xứ Nghệ
  -  Dân ca Nghệ Tĩnh
Tâm sự cuộc sống
Văn hóa - Xã hội
Văn Nghệ
Thư Viện
Góc Cười
Tin Trong nước -Tin Quốc Tế -Tin Ucraina
Tin Cộng Đồng
Người Việt Trên Thế Giới
BÀI DỰ THI VỀ XỨ NGHỆ
QUẢNG CÁO

 
Trang chủ > Truyền thống Nghệ Tĩnh > Dân ca Nghệ Tĩnh >
  Lược trích trong cuốn “Ví Phường Vải” của Nguyễn Tất Thứ Lược trích trong cuốn “Ví Phường Vải” của Nguyễn Tất Thứ , Người xứ Nghệ Kiev
 

Đã đi nhởi đến phường vải, dù khó thế nào cũng phải đối, nếu không sẽ bị phường ví kháy, đến xóc xương. Kể cũng khổ biết bao cho các thầy nho đi ví, không những đã đối là phải đối cho chỉnh, lại còn phải đáp nữa. Nếu đối mà không đáp tức sẽ bị sổ truôn, đáp mà không đối cũng bị chị em loại ra ngoài ngõ…

a)  Chơi tiếng :

 

Là khi ví tới cái gì, người ta gò gập những tiếng cùng loại vào một câu:

Ví dụ: Muốn nói về thú uống rượu thì câu ví sẽ là:

 

Ấm thân hồ hởi chai lơ  

Bàn hoàn chung chén nhắm chờ ai đây?

 

Cái nghĩa chính của câu ví là: Thân phận của thầy nho đã đầy đủ, hả hê, say say, tỉnh tỉnh rồi, bây giờ còn rắp ranh nhòm ngó ai đây? Những chỗ dụng công của câu ví lại là ấm, hồ, chai, bàn, chung, chén và còn thêm cả nhắm thì thật là đầy đủ về tửu soạn lẫn tửu hứng.

 

Nhớ lại một câu rút từ ca dao:

 

Ai lên xứ Lạng cùng anh  

Uổng công bác mẹ sinh thành ra em  

Tay cầm bầu rượu nắm nem  

Mảng vui quên hết lời em dặn dò  

 

Nhưng về đến Phường vải, nó phải biến dạng đi một chút:

Tay cầm bầu rượu, nắm nem  

Mảng lòng, chả nhớ lời em dặn dò.

 

Phường vải đã gò thêm hai món đồ nhắm “lòng, chả” vào câu ví cho đủ bộ với “bầu rượu, nắm nem” và “giò”. Lối chơi tiếng này làm lợi thêm hai món ăn ngon lành, chắc các tữu đồ phải vui lòng lắm lắm.

 

Nói về thú chơi cờ, cũng như thú uống rượu, Phường vải có những câu ví:

  

Tướng chàng nho sĩ tốt tươi  

Ước chi thầy mạ xe đôi cho chàng.


Ý tứ đã duyên dáng mà nghệ thuật chơi tiếng cũng tái tình. Ta thử xem: Tướng, sĩ, tốt, mã, xe, toàn là những quân cờ trọng dụng trong cái thú “cháy đến nhà giữa vẫn chưa nôn”.

 

Muốn ghép nhiều quân cờ hơn, người ta sẽ ví:

  

Lên voi, xuống ngựa, tốt chiều,  

Chàng gan tướng sĩ, thiếp liều pháo xe.

 

Tài tình và kín đáo biết bao! So về ý tứ có lẽ hai câu này tế nhị mà lại đáo để hơn hai câu thơ của Hồ Xuân Hương:

 

Thoạt mới vào chàng liền nhảy ngựa  

Thiếp vội vàng vén phứa tịnh lên.  

 

Muốn cho tao nhã văn vẻ hơn, phương vải ví:

  

Bấy lâu cờ tướng quân ngà  

Chờ chàng xa mã độ hà sang chơi.

Lối chơi tiếng này còn có trong những làn đối khác. Ví dụ muốn ghép những tiếng về hoa quả, người ta ví:

  

Đã cam quấn quýt má đào  

Cậy ai tin nhãn mái trao lầu hồng.

 

Ghép về màu sắc

 

Cắn trong giữ giá nhà vàng  

Răng đen, má đỏ đợi chàng đầu xanh.

 

 

Ghép các bộ phận của cây: 

Ngọn ngành, cội rễ tỏ tường  

Cũng tay lèo lá, cũng phường tài hoa.

Ghép tên khoáng sản, kim loại:   

Sắt son đanh đá vững vàng  

Đã không phụ bạc, lại càng đồng tâm.

 

 

Mấy khi người ngọc, hội đồng,  

Trăng in vẻ bạc, gió rung tiếng vàng.

 

   

Xa tiền, viễn chí tiêu dao  

Thiên môn đồng nữ ra chào đồng nam.


b) Chơi chữ :

 

Ngoài việc làm sáng tỏ các ý trong câu ví, câu đáp, những người chơi chữ còn phải dụng công tìm tòi những chỗ lắt léo, cầu kỳ trong việc ghép các chữ Hán (có khi cả chữ Tây) làm cho câu ví sinh động, tài tình mang ý nghĩa thú vị bất ngờ.

 

Muốn cho nhật nguyệt đồng minh  

Ngày Nghiêu, tháng Thuấn thái bình câu ca.

 

Mới nghe người ta có thể hiểu: Phường vải tỏ ý muốn mặt trăng, mặt trời được tỏ rạng như nhau và ngày tháng nào cũng được thái bình, vui vẻ như đơi Nghiêu, Thuấn. Nhưng các thầy nho đi nhởi còn phải hiểu thêm về dụng công của câu ví: chữ nhật gép với chữ nguyệt thành chữ minh, lại còn có nghĩa chữ nhật là ngày, nguyệt là tháng (đều có trong câu ví).

 

Câu ví còn cầu kỳ khắt khe hơn:

Muốn cho một tháng đôi trăng  

Muốn cho lưỡng nguyệt tác bằng cho vui.

 

Theo luật tuần hoàn thì mỗi tháng chỉ có một tuần trăng. Nhưng phường vải lại muốn có một  tháng có hai tuần trăng và còn muốn hai tuần trăng ấy hòa hợp nhau cho thêm vui vẻ. Vậy đã là thầy nho đi nhởi thì phải hiểu thêm: nguyệt là tháng, nguyệt là trăng lại lưỡng nguyệt là đôi trăng và hai chữ nguyệt ghép lại là thành chữ bằng.

 

Với lối chơi chữ thì những câu trên vẫn chưa phải là quá hắc búa, còn có những câu rắc rối hơn nhiều.

Muốn cho tử tế nhất môn  

Nhị văn khẩu vấn rể con một nhà

 

Ý của phường vải muốn nói: nếu muốn được tốt lành trong gia đạo, khi ước định lương duyên với nhau phải tai nghe miệng hỏi phân minh, về sau rể con mới có thể chung chạ với nhau một nhà được. Nhưng cái điểm trọng yếu của câu ví lại ở chỗ: chỉ một chữ môn mà thêm chữ nhị vào sẽ thành chữ văn. Mà nếu thêm chữ khẩu sẽ thành chữ vấn. Lại còn “tử tế nhất môn” và “rể con một nhà” như ta đã thấy trong câu ví.

 

Cũng có những câu rõ rệt hơn:

Ba người ngồi bóng mặt trời  

Cửa đông cỏ mọc chàng thời đối chi ?

 

 Chẳng là ba chữ tam nhân nhật ghép lại thành chữ xuân (ba người ngồi bóng mặt trời) và chữ môn thêm chữ đông và cái thảo đầu là thành ra chữ lan (Cửa đông cỏ mọc). Như thế là phường vải xướng lên hai chữ xuân lan thì thầy nho đi nhởi phải cố sức gò làm sao cho câu ví của mình có được hai tiếng thu cúc mà đối.

 

Với lối chơi chữ khắt khe này, họ chẳng những chơi chữ hán mà còn chơi cả chữ Tây và quốc ngữ nữa: 

Sao rua gọi suốt ngày đêm  

Lòng anh mến mãi dạ em mê hoài

Ở câu ví ta thấy có bốn tiếng: rua (jour), ngày em mê (aimer) mến. Lại như câu: 

Anh ca, em hát cũng hay  

E ra khỏi ngõ, o này cu tê !


Ta lại thấy được chữ cái của quốc ngữ như anh(n), ca (k), em (m), hát (h), e (e), o (o), cu (q), tê (t).

 

                                             Mời nghe làn điệu ví: Đi tìm người thương

                                                Nguồn từ trang Ví Dặm Đò Đưa


  Các Tin khác
  + Bế mạc Lễ hội Du lịch và Ẩm thực Sen Nghệ An năm 2024 (02/12/2024)
  + Vượt lũy tre làng, nữ giám đốc HTX ở Hà Tĩnh đưa nước mắm biển Thiên Cầm xuất ngoại (12/11/2024)
  + Một cây cổ thụ là cây trôi đã sống 800 tuổi ở Hà Tĩnh được công nhận cây Di sản Việt Nam (26/09/2024)
  + Đến Hà Tĩnh, ngắm bình minh trên biển Hoành Sơn (17/09/2024)
  + Bản sắc SLNA - sự khác biệt tuyệt vời ở V.League 2024/2025 (31/08/2024)
  + Làng Đỏ - nơi”căm thù như biển lửa, đã đứng lên”… (31/08/2024)
  + Đại gia Trần Quang Luận và hệ sinh thái Thanh Thành Đạt nổi danh xứ Nghệ (15/08/2024)
  + Khát vọng Thanh Chương (11/08/2024)
  + Hà Tĩnh gặp mặt chúc mừng học sinh đoạt HCB Olympic Toán học quốc tế (02/08/2024)
  + Cầu Nhe - nơi ghi dấu tinh thần quả cảm của 53 liệt sỹ (23/07/2024)
  + Vô xứ Nghệ thăm quê Bác (13/07/2024)
  + Về lại Nậm Nơn (02/07/2024)
  + 48 giờ ở Nghệ An (17/06/2024)
  + Bến Thủy - cây cầu thế kỷ của xứ Nghệ (09/06/2024)
  + Đôi vợ chồng "thổi hồn" vào dân ca ví, giặm (06/06/2024)
  + 9 điểm du lịch hấp dẫn không thể bỏ qua khi đến miền Tây xứ Nghệ (26/05/2024)
  + Trần Đình Sơn - "cánh chim đầu đàn” của điền kinh Hà Tĩnh (25/05/2024)
  + Nghệ An: Cả làng kiếm bộn tiền từ con đặc sản "cưỡi máy bay xuất ngoại” (20/05/2024)
  + Chiêm ngưỡng hàng cây xà cừ cổ thụ trên quê hương Bác (20/05/2024)
  + Đổi thay trên quê hương Bác (20/05/2024)
Playlist

GIỚI THIỆU
QUẢNG CÁO
Thống kê
Guests online: 3
Total: 66031698

 
 
 
Người xứ nghệ Kiev
Designed by July