Nhân dịp kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944-22/12/2014), Bảo tàng Hà Tĩnh phối hợp với Bộ chỉ huy Quan sự và Hội cựu chiến binh Hà Tĩnh tổ chức triển lãm trưng bày với "Chuyên đề Kỷ  vật chiến tranh qua hai cuộc Kháng chiến chống Mỹ và chống Pháp". Triển lãm diễn ra từ ngày 10/12 đến 15/12/2014.

Trong 200 hiện vật được trưng bày, nhiều hiện vật được gắn kết với nhau thành câu chuyện vô cùng cảm động.

Chuyện ở tiền tuyến

Nhìn những chiếc lược, cây dao nhỏ, điếu thuốc, gạt tàn thuốc lá, dao cạo râu, dụng cụ xâu dép...  chẳng ai nghĩ tất cả những vật dụng này đều được làm từ những thứ vũ khí giết người của quân địch.

 

 

Chỉ vào chiếc album được bằng mảnh vỏ thiếc, anh Võ Trung Đức – hướng dẫn viên tại triển lãm cho biết: “Đúng ngày 19/5/1972, khi máy bay Mỹ đang oanh tặc tại bầu trời Hà Tĩnh, trận địa phòng không chúng ta sẵn sàng lập công chào mừng ngày sinh Bác Hồ. Trung đoàn 223 đã lập thành tích bắn rơi 2 chiếc may bay A7B tại khu vực cầu Cày (huyện Thạch Hà) và địa phận xã Thạch Quý (Tp Hà Tĩnh). Để kỷ niệm chiến thắng này, trung đoàn đã làm 1 chiếc album tặng cho tỉnh ủy và nhân dân Hà Tĩnh nhân dịp đầu xuân 1973”.

 

 

Đối diện với cuốn album, một phần mảnh vỡ của máy bay cũng được trung bày tại đây như một minh chứng cho chiến công oanh liệt của quân và nhân dân ta.

 

 

 

 

Những vật dụng này cũng phản ảnh một phần đời sống rất khó khăn của những người lính Việt Nam trong chiến trường. Thiếu thốn đủ bề nhưng họ cũng là người thợ vô cùng sáng tạo, tài hoa, biến những phế phẩm thành những đồ vật tiện dụng hàng ngày.

 

 

Trong hàng trăm kỷ vật tại đây, có những kỷ vật “vật còn người còn” nhưng có những kỷ vật thay các anh kể lại câu chuyện cuộc đời mình.

Chiếc áo của anh hùng LLVT Phan Như Cẩn (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) được bạn bè gửi lại cho gia đình sau khi ông hy sinh. Ông là người lái máy bay đầu tiên của Đoàn bay 919, tham gia chiến đấu từ những năm 1950 tại chiến trường Lào. Năm 1968, ông hy sinh trên đường trở về sau khi hoàn thành nhiệm vụ tại nước bạn.

 

Hay là câu chuyện từ một lá thư thiêng của chàng thanh niên trẻ Nguyễn Quang Trí (trú quán tại Thị trấn Đức Thọ) gửi gia đình 10 ngày trước lúc anh hy sinh.

Những trang giấy đã hoen ố ấy là những dòng tâm sự đẫm nước mắt nhưng rất bi tráng. Trong thư, anh viết: …“Con đã cứng rắn chống chọi với quân thù nhưng con chưa trả công nuôi nấng của cậu mẹ (bố mẹ - PV) được thì phải xa cậu mẹ các em lên đường làm công tác lịch sử nhất của dân tộc Việt Nam và cũng là vinh dự nhất của lứa tuổi thanh xuân của chúng con. Dù có đổ máu hoặc phải hy sinh đi chăng nữa vẫn cam lòng để nhân dân ta được sống tự do, độc lập chứ không để làm nô lệ cho giặc Mỹ”...

 

 

Mùa thu năm 1968, tại chiến trường Cam Lộ (tỉnh Quảng Trị) chàng thanh niên Nguyễn Quang Trí đã mãi mãi ra đi. Gần 50 năm kể từ ngày anh hy sinh, gia đình vẫn chưa tìm được hài cốt của ảnh để đưa về đất mẹ.

Tâm thư của liệt sỹ Nguyễn Quang Trí cũng là lý tưởng của hàng triệu thế hệ thanh niên thời ấy. Trong hàng ngàn bức quyết tâm thư, có cả những bức được các anh, các chị viết bằng chính dòng máu đỏ của mình.

 

 

Chen lẫn trong những bức thư từ chiến trường, có những bức thư có mối lương duyên kỳ lạ. 2 bức thư được đặt cạnh nhau tại triển lãm cùng viết gửi một người con gái tên Thư. Bức thư thứ nhất là của nhà thơ Phạm Tiến Duật viết gửi Thư nhân dịp đầu Xuân. Trong bức thư nhà thơ động viên cô Thư và cầu chúc cho cô và người bạn mình sẽ sớm nên duyên vợ chồng. Bức thư thứ 2 là của người lính Lê Đình Hy (xã Thạch Mỹ, huyện Thạch Hà) – bạn của nhà thơ Phạm Tiến Duật gửi cho cô Thư khi hai người đã nên duyên vợ chồng.

 

 

Như vậy niềm mong mỏi và lời chúc của nhà thơ Phạm Tiến Duật đã thành sự thật chỉ sau đó ít năm.

Chuyện hậu phương

Đặc biệt, những hình ảnh, hiện vật, tài liệu… còn tái hiện sinh động đời sống hậu phương của nhân dân Hà Tĩnh. Vừa tham gia sản xuất, nhân dân Hà Tĩnh còn tham gia chiến đấu lập được nhiều thành tích cao.

Một trong số đó phải kể đến tiểu đội nữ dân quân Kỳ Phương (huyện Kỳ Anh) với thành tích “bắn chẻ đầu” máy bay Mỹ.

 

 

Năm 1967, chín cô gái xã Kỳ Phương (Kỳ Anh) được trang bị ba khẩu súng thượng liên trực chiến đấu bắn máy bay Mỹ. Qua thực tế chiến đấu, các cô thực hiện tác chiến với phương châm “phải bắn chẻ đầu máy bay Mỹ”, chờ cho địch nhào xuống thấp nhất, gần nhất, nhằm thật trúng để những viên đạn bắn lên găm thẳng vào máy bay Mỹ. Bằng cách đánh ấy, trong 27 ngày (từ ngày 26-7 đến ngày 21- 8) tiểu đội đã độc lập bắn rơi ba máy bay Mỹ và phối hợp với các đơn vị bạn bắn rơi bốn chiếc khác.

 

 

Năm 1968, trong một lần về thăm Hà Tĩnh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nghe chuyện về tiểu đội đã tặng đội trưởng Tưởng Thị Diên chiếc bi đông đựng nước làm kỷ niệm. Chị Diên cũng là người vinh dự được thay mặt tiểu đội đi gặp Bác Hồ tại Phủ Chủ tịch và được Người gửi tặng mỗi cô một huy hiệu Chiến sĩ giải phóng.

 

 

Năm 1971, tiểu đội chín cô gái Kỳ Phương đã được tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

 

 

Cũng từ những vật dụng thô sơ, quân và dân ta cũng đã biến chúng thành những vũ khí chống lại thứ vũ khí hiện đại của 2 đế quốc hùng mạnh như bàn chông, chông, mìn nón, giáo, mác... 

 

 

Tại triển lãm còn lưu giữ thiết bị dùng phá bom của anh hùng Vương Đình Nhỏ. Chỉ với 1 cây tre, 1 đoạn dây, anh đã sáng tạo ra cách phá bom “làm cho nó câm, không cho nó nổ.

 

 

Bằng cách tính toán sử dụng một lượng thuốc nổ vừa phải và đặt ở một hướng hợp lý để tách đầu nổ ra khỏi quả bom, hoặc dùng lượng bộc phá đủ để hất quả bom ra xa đường hoặc cho nó nổ trên không, không cho nổ dưới đất phá hỏng đường. Trong những ngày địch đánh ác liệt ở Ngã ba Đồng Lộc, anh đã cùng đồng đội phá hơn 500 quả bom nổ chậm, riêng anh phá 150 quả, xứng đáng danh hiệu “Dũng sĩ phá bom nổ chậm”. Nhờ những chiến công của anh đã góp phần chắt đứt âm mưu của đế quốc Mỹ hòng cắt con đường chi viện ra tiền tuyến.

 

 

Hay cuốn số nhật ký của người dân có tên Trần Bá Túc (xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà). Năm 1964, đế quốc Mỹ sử dụng nhiều chiêu bài chiến tranh tại Việt Nam trong đó có chiêu trò “Tâm lý chiến” bằng cách thả những cuốn sổ có nội dung kếu gọi người dân buông súng, ca ngợi đế quốc Mỹ. Thế nhưng  chính từ những trang giấy của bọn chúng, ông Túc đã ghi những tội ác hàng ngày của Mỹ trên quê hương ông như: bao nhiêu người thương vong; số gia súc, gia cầm bị chết; số công trình sinh hoạt bị phá hoại…

 

 

 

Vào những năm 1968, khi tuyến đường giao thông huyết mạch quốc lộ 1A bị chia cắt bởi sự ném bom ác liệt của Mỹ, 130 hộ dân đã tự nguyện dỡ nhà lấy gỗ lát đường cho xe vận tải qua... Một trong những kỷ vật được trung bày tại triển lãm là xà nhà bằng gỗ của ông Phạm Tiến Đông được tháo dỡ trong đêm 18/3/1968. Chính xà nhà là vật chứng lịch sử cho tinh thần “xe chưa qua, nhà không tiếc” của nhân dân Hà Tĩnh trong kháng chiến chống Mỹ.

 

Đèn phòng không của bác Trần Văn Đông (làng K130, xã Tiến Lộc, huyện Can Lộc) dùng để soi đường cho xe bộ đội qua đường QL 1A đoạn qua địa phận xã Tiến Lộc.

Hơn 200 hiện vật, mỗi hiện vật là một câu chuyện tái hiện sinh động bức tranh về đời sống của quan và dân ta qua hai cuộc chiến. Chiến tranh đã đi qua, hàng ngàn người con Hà Tĩnh đã ngã xuống, có người trở về tiếp tục xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Nhưng câu chuyện về họ mãi là khúc tráng ca còn vang mãi...

Phượng Vũ

http://dantri.com.vn/xa-hoi/nhung-cau-chuyen-xuc-dong-buoc-ra-tu-ky-vat-chien-tranh-1007031.htm