Cũng không phải dền dứ gì nhiều, chuyến về Nghệ của 3 anh em chúng tôi được “quyết” trong một cuộc cà phê sáng ở vỉa hè Pleiku.

Phải nói ngay rằng, Nghệ là xứ có số dân đi tứ xứ có lẽ là đông nhất nước. Họ có mặt ở khắp nơi trong nước đã đành, trên khắp thế giới, chân trời góc bể, đâu cũng có họ. Mà “Nghệ nhân” thì lại có tính liên kết rất cao, đi đâu là kết đồng hương ở đấy, rồi thì là về nhà, về quê đưa bà con anh em tới nơi lập nghiệp, tạo thành những cụm “Nghệ gia” ở… khắp thế giới, nên cái sự chúng tôi về Nghệ, nó chả có ý nghĩa gì khi mà số người Nghệ đi đi về về hàng ngày nó là cả vạn lượt.

Nhưng với tôi, nó lại hết sức ý nghĩa, khi, lần đầu tiên tôi về, về đúng nghĩa, lâu nay có chăng là chỉ đi qua, với tư cách là người có tổ ở Nghệ An hơn 600 năm trước.

Vâng, hơn 600 năm trước, tổ của họ Văn được chôn ở một ngọn núi thuộc phường Mai Hùng, thị xã Hoàng Mai. Giờ nơi ấy có di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh Mộ và nhà thờ Họ Văn Đại tôn. Bao nhiêu năm lưu lạc, con cháu họ Văn tứ tán, không biết gốc tích ở đâu. Gần đây có mấy bác họ Văn ở Hoàng Mai tìm ra cụ tổ rồi phong trào “tìm về” xuất hiện. Hàng vạn con cháu họ Văn ở khắp nơi kéo về nhận tổ. Tôi cũng là một kẻ như thế.

Lâu nay tôi cứ nghĩ mình người Huế. Lý lịch khai rất rõ: Ba người Huế, mẹ người Ninh Bình, sinh ra ở Thanh Hóa, hiện làm việc tại Pleiku. Và lâu nay cũng cứ thắc mắc là họ Văn của mình xuất xứ từ đâu. Hồi cố giáo sư Trần Quốc Vượng còn sống, ông khẳng định tôi là người… Chăm. Mà giáo sư Vượng đã nói thì chỉ từ đúng trở lên. Té ra trật lất. Cách đây mấy năm, GS Văn Như Cương nhắn tôi, gốc họ Văn 600 năm trước là từ Quỳnh Lưu, giờ là Hoàng Mai, Nghệ An, và ông rủ tôi cũng về vì con cháu dòng học Văn đang làm nhà thờ, tu bổ mộ tổ. Nhưng tôi chưa kịp ra để đi cùng ông thì ông đã mất, đương kim chủ tịch danh dự hội đồng tộc Văn Việt Nam.

Bí thư thị xã Hoàng Mai đón chúng tôi như đón… người nhà. Ông này là… vua đọc. Ông đọc chúng tôi và khi biết chúng tôi ra Hoàng Mai thì nhắn tin là sẽ đón chúng tôi theo nghi thức… thân mật, rằng là khi xe lăn bánh tới Hoàng Mai thì sẽ là thượng khách của ông. Và đúng là ông đã hết sức nhiệt tình với chúng tôi suốt 2 ngày ở đấy. Hoàng Mai là thị xã mới nhưng đầy tiềm năng, ở khu vực chứ không chỉ tỉnh, mà 2 thế mạnh lớn là du lịch và công nghiệp. Và nó đã nhỡn tiền rồi chứ không còn là tiềm năng nữa. Nhìn cái cách ông bí thư thuộc vanh vách đường đi lối tắt khi dẫn chúng tôi đi, từ lên khe núi đầy sim mua tới xuống ngách đá ven biển sóng dập dờn thân thuộc như ông vẫn đi lại hàng ngày, cái cách người dân chào ông, rồi chọn chỗ ngồi tiếp chúng tôi ngay giữa… sân nhà hàng chứ không vào phòng kín chứng tỏ ông tự tin và cũng thân thiện với dân thế nào. Rồi những “quan chức” tộc Văn cũng như các giám đốc doanh nghiệp gặp ông buổi sáng, cứ thân thiết như người nhà đủ thấy sức hút của anh chàng nom rất thư sinh nhưng cũng khá quyết liệt này.

Dân Nghệ giờ rất giàu, nhiều người giàu. Những bà con họ Văn nhà tôi đều rất giàu. Mấy ông tộc trưởng tộc phó ở Hoàng Mai đều là những doanh nghiệp có tiếng. Có ông có cả đoàn tàu thủy chạy xuyên đại dương và nội thủy, lại còn cả đoàn xe tải nữa. Ở Vinh có ông nhà như… lâu đài, tất cả bà con họ Văn khắp nước mà về Hoàng Mai viếng Tổ, “quá cảnh” ở Vinh đều được ông “bao” hết về nhà, không cần khách sạn vì nhà… sang hơn khách sạn, to hơn khách sạn. Xưa, người Nghệ đi làm xa mang tiền về, giờ những người như Phạm Đức Long về quê lại ngơ ngẩn vì… quê giàu hơn mình. Nhưng cái tình, cái nghĩa, những sản vật Nghệ thì mới là những điều khiến anh cảm động. Chỉ nguyên bà con họ Văn ở Hoàng Mai, ở Vinh, tiếp tôi, lần đầu tiên biết nhau, đã khiến 2 anh bạn Phạm Đức Long và Lê Vinh vừa… kinh ngạc vừa xúc động. Còn tôi thì khỏi nói rồi, khi ngồi viết những dòng này, cảm xúc vẫn còn dâng lên run cả ngón tay gõ phím.

Viết đến đây, tôi nhắn hỏi Long, về chưa, Long reply: Chưa bác ạ, và chưa biết lúc nào…