nguyên là diễn viên Đoàn Văn công Quân khu 5, người phụ nữ dân tộc thiểu số đã được vinh dự gặp Bác Hồ 5 lần.

1. Vào những ngày giữa tháng 5 lịch sử, khi cả nước đang hân hoan tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm 122 năm ngày sinh nhật Bác Hồ (19/5/1980-19/5/2012), trong cái nắng nóng đến ngột ngạt của những ngày đầu mùa hè, chúng tôi tìm đến gặp người nữ nghệ sỹ già Đại úy Từ Thị Công Lễ - nguyên diễn viên của đoàn Văn công Quân khu 5. Tiếp chúng tôi trong căn nhà nhỏ, bà Lễ run run lần giở từng trang của cuốn nhật ký bằng hình ảnh mà bà đã cất giữ từ rất lâu và luôn coi đó là báu vật của đời mình. Tuy đã hơn 70 tuổi và hơn 50 năm kể từ lần đầu tiên được gặp Bác Hồ, nhưng bà Lễ vẫn nhớ như in những khoảnh khắc đầy vinh dự, tự hào đó. Từng kỉ niệm chợt ùa về như những thước phim chiếu chậm được bà kể lại vanh vách như mới xảy ra hôm qua.

Mang theo lời dặn dò của dân làng Hơ Rê, trong 2 năm học tập tại trường học sinh miền Nam tại Gia Lâm, Hà Nội cô bé Từ Thị Công Lễ đã phấn đấu không ngừng, luôn đạt danh hiệu học sinh ngoan, trò giỏi. Tết Trung thu năm 1956, với những thành tích xuất sắc, cô bé Lễ đã vinh dự có mặt trong đoàn giáo viên, học sinh đến Phủ Chủ tịch để gặp Bác Hồ. Bà Lễ bồi hồi nhớ lạ lần đầu tiên gặp Bác: “Sáng sớm ngày 10/9/1956, tôi và hơn 50 giáo viên, học sinh miền Nam ở các trường trên địa bàn Hà Nội được vào gặp Bác Hồ. Xe vừa dừng lại trước Phủ Chủ tịch chúng tôi chạy ào lên cầu thang dẫn lên phòng khách. Tuy nhiên, Bác Hồ lại đi vòng từ phía sau Phủ Chủ tịch ra đón chúng tôi. Tôi nghe cô giáo chủ nhiệm hô “Bác Hồ đã đến, Bác Hồ đến rồi các em ơi, Bác ở phía sau các em đây, các em mau quay lại để gặp Bác.” Tôi đã chờ đợi phút giây này từ rất lâu nên khi gặp Bác, tôi cố sức chen đến tận nơi để được ngắm nhìn Người rõ hơn.

Bác Hồ dẫn các cháu đến chân cầu thang rồi ra hiệu cho chúng tôi cùng ngồi xuống bên Bác. Tôi được vinh dự ngồi ngay sát cạnh Bác Hồ. Khi Bác hỏi, cháu nào bắt được nhịp bài hát “Kết đoàn”, lập tức cả một rừng tay giơ lên. Bác ân cần hỏi tiếp: “Thế cháu nào là người dân tộc thiểu số?”, có khoảng 7-8 cánh tay giơ lên, trong đó có tôi. Có lẽ vì ngồi gần nhất nên tôi được Bác ưu tiên chỉ định, thế là tôi vừa hươ tay bắt nhịp cho mọi người cùng hát vừa nhìn ngắm Bác mà hát. Chúng tôi hát rất say sưa, vui vẻ. Rồi Bác hỏi: “Các cháu có ăn kẹo không?” – “Dạ có ạ!” – Tất cả đồng thanh đáp. Bác lại bảo: “Các cháu có thích xem phim không? Bác sẽ chiêu đãi các cháu 1 bộ phim nhé!” – “Dạ có ạ!” cả hội trường đồng thanh đáp lời Bác.

Trong thời gian chờ được phát kẹo và xem phim, tôi tranh thủ nắm thật chặt tay Bác Hồ và nói: “Cháu là con em đồng bào dân tộc thiểu số ở miền Nam. Trước khi cháu được ra Bắc học tập, đồng bào có căn dặn, ra miền Bắc phải học tập cho thật tốt để còn được gặp Bác Hồ. Bà con kính yêu Bác Hồ lắm! Bác cho cháu cầm tay Bác thật lâu nhé, cho cháu vuốt chòm râu, cho cháu ngắm Bác Hồ cười…”. Bác khẽ gật đầu, đôi mắt Người rưng rưng, nhìn tôi âu yếm. Hôm ấy, Phủ Chủ tịch chiếu phim gì tôi cũng không biết, bởi suốt cả buổi tôi chỉ mải mê ngắm nhìn Bác. Những gói kẹo Bác cho, chúng tôi không ai dám ăn, giữ gìn nâng niu như một báu vật.

2. “Ngày 5/10/1956, Trung đoàn 120 bộ đội Tây Nguyên tập kết ra Bắc, đóng quân tại TP.Vinh, tỉnh Nghệ An thành lập đội Văn công (tiền thân của đoàn Văn công Quân khu 5). Các chú bộ đội có về trường tôi đang học để tuyển diễn viên. Do tôi là người dân khu 5, có vóc dáng xinh xắn lại biết múa, hát nên được chọn vào đội Văn công. Cũng kể từ đấy tôi trở thành chiến sỹ trong Quân đội Nhân dân Việt Nam” – Bà Lễ nhớ lại ngày đầu bước chân vào con đường binh nghiệp.

Công tác ở đội Văn công chưa được bao lâu, năm 1957, Bác Hồ về Vinh nói chuyện với các đơn vị bộ đội miền Nam tập kết ra Bắc, cô diễn viên trẻ Từ Thị Công Lễ lại vinh dự được gặp lại Người lần thứ 2. Nhưng lần này, cô chỉ được đứng từ xa nhìn Bác.

“Tuy nhiên, lần gặp để lại trong tôi nhiều ấn tượng nhất đó là vào năm 1967, đoàn Văn công bộ đội Liên khu 5 vinh dự được vào Phủ Chủ tịch biểu diễn phục vụ Bác Hồ.” – kể đến đây giọng bà Lễ hồ hởi hẳn lên. Trên tường Hội trường trong Phủ Chủ tịch có gắn nhiều tấm gương lớn, chúng tôi chăm chú nhìn vào gương ngắm Bác Hồ. Khi xem tiết mục tấu hài “Tổng ngốc sa lầy” (đả kích Tổng thống Mỹ Nixơn sa lầy trong cuộc chiến tranh Việt Nam), Bác Hồ cười rất sảng khoái, chúng tôi ai nấy cũng vui lây. Tiếp đến là màn múa “Tay chài tay súng” do tốp nữ của đoàn biểu diễn, trong đó có tôi. Do mải ngắm nhìn Bác, tôi quên chưa búi tóc. Khi nhạc nổi lên, chồng tôi (cũng là một diễn viên trong đoàn) nhắc to: Tóc, tóc! Tôi quýnh quáng búi vội mái tóc dài. Suốt thời gian biểu diễn, tôi cứ lo mái tóc bị xổ ra, nếu thế có lẽ tôi sẽ ân hận suốt đời vì không làm tròn nhiệm vụ. Rất may mọi chuyện diễn ra thật tốt đẹp, tiết mục được Bác Hồ vỗ tay khen ngợi. Sau buổi biểu diễn, Bác nói: “Các cháu diễn hay lắm. Các cháu có đói không? Các cháu ăn phở nhé!”. Rồi Bác quay sang nhà thơ Tố Hữu đứng cạnh, dặn dò: “Chú Hữu nhớ cho các cháu ăn thật no, thật ngon vào rồi mới để các cháu về đấy nhé!”. Trước khi ra về, cả đoàn được chụp ảnh cùng Bác. Lần này tôi cũng chen được vào đứng cạnh Bác. Lúc này sức khỏe Người đã xuống, chúng tôi phải đỡ Bác đứng dậy. Đây cũng là lần cuối tôi được gặp Bác Hồ” – bà Lễ vừa kể vừa lau nước mắt.

3. Năm 1968, cô diễn viên Từ Thị Công Lễ được biên chế về làm giáo viên dạy múa tại trường nghệ thuật quân đội. Ngày 19/5/1969, khi hay tin Bác Hồ mất, bà đã khóc như một đứa trẻ lên 3 đến sưng húp cả 2 mắt.

Sau khi giải phóng hoàn toàn miền Nam – Thống nhất đất nước, theo nguyện vọng, vợ chồng bà được cấp trên điều về công tác tại Đoàn Văn công Quân khu 5. Nghỉ hưu năm 1982 với quân hàm Đại úy, Đội trưởng đội múa, những năm qua bà Lễ cùng chồng là Trung tá Lê Tôn Sùng, nguyên Phó trưởng Đoàn Văn công Quân khu 5, luôn tham gia tích cực các hoạt động xã hội, là diễn viên, biên đạo múa của đội văn nghệ Câu lạc bộ Thái Phiên Đà Nẵng. Bà bảo: “Những lúc dàn dựng hay biểu diễn các tiết mục hát múa về Bác Hồ, trong tôi luôn trào dâng niềm xúc động sâu xa. Nhờ có Đảng, có Bác Hồ kính yêu, tôi mới có cuộc sống hôm nay. Suốt đời tôi luôn đinh ninh phải sống xứng đáng là con cháu của Người”. Ngoài ra bà còn dạy 2 cậu con trai, hiện là sĩ quan quân đội phải luôn phấn đấu để xứng đáng trở thành người lính “Bộ đội Cụ Hồ”.

Trước khi chia tay, người nữ nghệ sỹ già Từ Thị Công Lễ bộc bạch: “Nếu ai có hỏi cuộc đời tôi có may mắn nào đặc biệt nhất, tôi sẽ không ngần ngại trả lời đó là 5 lần vinh dự được gặp Bác Hồ”.

Trần Hoàng Anh