Chiến tranh đi qua nhưng có một nơi trong lòng thành phố Vinh (Nghệ An), ký ức về những cuộc chiến vệ quốc thần thánh của dân tộc vẫn hiển hiện, sống động bằng những hiện vật của người lính. Những vỏ đạn pháo, chiếc bình tông hay chiếc dép, chiếc khăn tay của người chiến sĩ được sắp xếp ngay ngắn theo từng khu vực của Bảo tàng quân khu 4.

Trong những hiện vật, kỷ vật tìm kiếm, cất bốc cùng các ngôi mộ liệt sĩ có tên và chưa biết tên có những lá thư đã mủn vì thời gian hay rách nát, thủng lỗ chỗ vì bom đạn chiến tranh. Ở đó có lý tưởng, hoài bão của cả một thế hệ và cả tình yêu nồng nàn cháy bỏng của những người đã mãi mãi nằm lại ở tuổi đôi mươi. 

 

 

136 bức thư của liệt sĩ Nguyễn Anh Mậu (đoàn 559) gửi cho người vợ mới cưới Hoàng Thị Síu (quê ở Hưng Yên) được xếp riêng một khu vực. Đó là những bức thư được viết trong khoảng thời gian 1963 - 1968. Ngoài 136 bức thư, Bảo tàng quân khu 4 còn lưu giữ cả nhật ký, cuốn sổ ghi lại lời thề của anh chị ngày nên vợ, nên chồng. Những kỷ vật này đã được chính chị Síu tặng lại bảo tàng.

Những lá thư được gửi từ những địa chỉ khác nhau, dọc đường hành quân của người lính trẻ. Tất cả đều thấm đẫm những yêu thương nồng cháy của người lính gửi cho người vợ - hậu phương vững chắc của mình. Nhưng bao trùm trong đó là tình yêu đất nước, là hoài bão “vì Tổ quốc quyết sinh” của cả một thế hệ trong thời kỳ “cả nước ra trận”.

Trong một bức thư, anh Mậu viết: “Síu ạ! Vì chiến tranh chúng mình có bị thiệt thòi mọi mặt, nhất là về tình cảm em nhỉ? Đó là tất nhiên em ạ. Trong giai đoạn lịch sử vĩ đại này, việc giải phóng miền Nam là thời cơ hiếm có. Rồi mai đây cách mạng thành công, chúng ta còn có một ít vốn để nói chuyện với con cháu chứ”. 

 

 

Những bức thư được viết với nét chữ mềm mại, nắn nót. Cũng có những lá thư viết vội vã giữa những lần nghỉ hiếm hoi trên đường hành quân hay giữa những trận bom ác liệt của quân thù. Rồi những lá thư đó đã không còn được tiếp tục gửi về hậu phương bởi anh đã ngã xuống trên đường ra trận. Những lá thư của anh được chị cất giữ như báu vật. Cho đến khi chị đi bước nữa và yên ấm mới gia đình mới với 3 đứa con, chị vẫn dành cho anh, cho những lá thư nối dài yêu thương một góc thiêng liêng trong lòng mình.

Một lần nằm viện, chị Síu tình cờ gặp thượng tá Nguyễn Thị Tiến – hồi đó là Phó Giám đốc Bảo tàng quân khu 4 và đồng ý trao lại 136 bức thư của liệt sĩ Nguyễn Anh Mậu cho bảo tàng. Và câu chuyện tình yêu của anh chị đã trở thành câu chuyện cảm động tại phòng trưng bày di vật liệt sĩ Bảo tàng quân khu 4. 

 

 

Bức thư của liệt sĩ Đậu Sỹ Hùng (SN 1941, quê xã Công Thành, Yên Thành, Nghệ An), là Trung đội phó đơn vị C2D45764 viết cho vợ là Nguyễn Thị Tâm cũng chứa đựng tình yêu đất nước lớn lao, tình yêu đó đã gói gọn tình yêu trai gái đơn thuần. Anh hy sinh tại mặt trận phía Nam vào giữa năm 1967, hài cốt được tìm thấy ở bản Mây, xã Tà Ria, Sepin, tỉnh Xavannakhet, nước bạn Lào.

Trong những ngày chiến đấu ác liệt với kể thù cướp nước, đứng giữa ranh giới mong manh của cái sống và cái chết, anh viết những dòng thư vội vã gửi về động viên người vợ trẻ đau đáu chờ đợi ở quê nhà. “Anh ra đi, có hy sinh tính mạng cho Tổ quốc thì em cũng phải can đảm, bớt đau khổ, đừng khóc lóc buồn nản. Em thay anh dạy dỗ con, để có người nối nghiệp. Giọt máu đầu tiên của anh và em cũng có thể là giọt máu cuối cùng. 

 

 

Đó là lẽ dĩ nhiên trong cuộc sống của những người lính chiến đấu. Nếu anh có chết đi em nhớ sau này nói cho con nghe về người cha của nó chưa bao giờ nhìn thấy. Em cố gắng giữ bức thư này cho đến ngày thống nhất nếu anh còn về với mẹ con em. Nếu không, bức thư này em sẽ giữ mãi cho tới khi con khôn lớn, em giao lại cho con.

Em yêu, kể từ tháng này anh sẽ gửi về cho em mỗi tháng một lá thư. Nếu vắng đi vài ba tháng không gửi thì coi như anh vừa có việc xảy ra không lành. Và nếu mỗi khi bắt được thư thì em sẽ viết ngay thư trả lời em nhé!...”.

Nào ngờ lời dặn dò của anh lại thành nỗi đau tiên đoán - trong một trận đánh ác liệt, anh đã nằm lại giữa chiến trường, khi chưa một lần được gặp mặt giọt máu của mình.

Bức thư ngắn nhất, đau xót nhất và cũng ám ảnh chúng tôi nhất là trang giấy cuối cùng trong cuốn nhật ký của liệt sĩ Cao Cự Thìn. Bức thư chỉ vẻn vẹn 2 câu, thấm đầy máu của người lính khi đang ở khoảnh khắc cuối cùng của cuộc đời. Bức thư là lời tạm biệt của người lính gửi tới mẹ, tới những người thân yêu trước khi ngã xuống. “Em không thể sống được. Chào mẹ, anh, cháu”. 

 

Trong hàng trăm, hàng ngàn bức thư được trưng bày tại Bảo tàng Quân khu 4, ngoài những bức gửi cha mẹ, gia đình, có rất nhiều thư của người lính trận gửi cho vợ hay người yêu. Tình yêu đã giúp người chiến sĩ quên đi mọi khó khăn nhọc nhằn và cả sự đe dọa của cái chết để chiến đấu, hy vọng và tin tưởng.

Trên cái nền xám xịt của chiến trận, trên gam màu tàn khốc của chết chóc, họ vẫn dành một góc trong tâm hồn mình để yêu, để nhớ, để khát vọng về hòa bình, về một ngày mai đẹp đẽ - tương lai mà các anh sẵn sàng hy sinh cả sự sống của mình để có được!

Hoàng Lam