QĐND - Đường Trường Sơn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ vừa là nơi thử thách ý chí của bộ đội, thanh niên xung phong (TNXP), vừa là nơi xuất hiện những tấm gương dũng cảm mà thế hệ trẻ ngày nay tưởng như huyền thoại. Một trong những người con ưu tú ấy là “kiện tướng” phá bom nổ chậm - liệt sĩ Trần Đức Hè. Quê anh ở Phù Hóa, Tuyên Hóa, Quảng Bình.

Năm 1965, mặc dù hoàn cảnh gia đình rất khó khăn, là con một nhưng theo tiếng gọi của Đảng, Trần Đức Hè lên đường tham gia lực lượng TNXP. Đường 12A, nơi Đại đội 759 (c759) của anh đảm bảo mạch máu giao thông, là một con đường nổi tiếng ác liệt, được ví như “túi bom” của máy bay Mỹ. Vừa làm trinh sát, Trần Đức Hè vừa chịu khó học hỏi bộ đội công binh cách phá bom. Với sự gan dạ và sáng tạo, cùng kinh nghiệm học được, anh luôn tìm mọi cách phá hết những quả bom chưa nổ để đơn vị yên tâm san đường. Ngày 15-9-1965, máy bay địch thả hàng trăm quả bom đủ các loại. Khói bom chưa tan, anh đã lao ra lăn 2 quả xuống suối và nhanh chóng làm cho 5 quả khác trở thành “bom câm”. Đây là chiến công đầu nên Đảng ủy Công trường 119 biểu dương và cử anh đi phổ biến kinh nghiệm cho các đơn vị khác trên toàn tuyến.

Trận bom ngày 22-6-1966 của không quân Mỹ ở khu vực Y Leng với cường độ cao, gây tổn thất lớn về xe và hàng ra tiền tuyến. Chúng còn để lại hàng trăm quả bom nổ chậm, gây khó khăn cho việc thông đường. Trần Đức Hè cùng đội cảm tử xông ra mặt đường, các anh nhanh chóng lăn 10 quả bom xuống vực, dùng bộc phá kích nổ nhiều quả khác, tạo điều kiện để đơn vị thông tuyến.

Trần Đức Hè đang theo dõi bom rơi. Ảnh tư liệu

Những cựu TNXP của c759 còn nhớ như in trận oanh kích ngày 3-7-1966 ở cây số 21, nay gọi là “Đồi 37”. Máy bay địch liên tục ném bom nhiều ngày trước, đến ngày 3-7, c759 và bộ đội công binh đang sửa đường thì nửa quả đồi sụp xuống làm nhiều người thương vong. Trần Đức Hè cũng bị thương. Đồng đội khuyên can Trần Đức Hè lùi về tuyến sau, nhưng anh cương quyết nói: “Vết thương của tôi không thấm gì so với các đồng chí đã hy sinh và bị vùi lấp, tôi không nỡ lòng nào đi điều trị”. Rồi anh lao đi đào bới, cứu sống được chị Sâm, anh Hòa. Sau nhiều giờ làm việc quá sức, máu ở vết thương ra nhiều nên anh đã bị ngất.

Cùng quá trình phấn đấu không ngừng và có nhiều hành động dũng cảm, ngay sau trận bom ấy, Trần Đức Hè đã vinh dự được kết nạp vào Đảng tại mặt trận. Khi đó anh vừa tròn 19 tuổi. Năm 1967, c759 được điều về tuyến đường Ba Trại. Đây là con đường quan trọng nối phà Gianh với tuyến đường Trường Sơn. Trên cung đường này sau nhiều trận oanh kích của giặc Mỹ nhiều quả bom nổ chậm và bom từ trường vẫn nằm rải rác khắp nơi. Ngày 12-2-1968, giặc Mỹ tập trung đánh phá làm con đường bị tắc nhiều chỗ. Đặc biệt, 13 quả bom chưa nổ gây tắc nghẽn hoàn toàn các tuyến vận tải của ta. Nhận lệnh của đơn vị, Đội cảm tử phá bom gồm 11 đồng chí, tuổi đời còn trẻ, trong đó có 6 đảng viên và 5 cảm tình Đảng, do Trần Đức Hè làm Đội trưởng triển khai nhiệm vụ rà, phá những quả bom chưa nổ để đơn vị nhanh chóng thông tuyến. Trận quyết chiến này cam go hơn bởi địch thả xuống một số bom lạ, mật độ dày đặc, dễ nổ dây chuyền. Mặt khác, bom nằm lẫn trong đất đá hoặc chui xuống nền đường, khó xem thân nhiệt để phán đoán giờ nổ, rất nguy hiểm. Trong lễ truy điệu sống, Trần Đức Hè thay mặt anh em hứa: "Dù có hy sinh tính mạng, chúng tôi vẫn sẵn sàng quyết tử cho Tổ quốc, máu chúng tôi có thể đổ nhưng đường Ba Trại sẽ không bao giờ tắc". Anh đã anh dũng hy sinh trong lần cảm tử này để khu vực đường Ba Trại được thông tuyến.

Hôm nay, sau 40 năm, thế hệ trẻ huyện Bố Trạch đã phủ lên Ba Trại một màu xanh. Không còn dấu vết của con đường sinh tử, nhưng khi nhắc đến Trần Đức Hè, các thế hệ đều cảm phục ý chí của người đảng viên trẻ. 19 tuổi vào Đảng, 21 tuổi anh đã hiến dâng tuổi xuân cho sự sống của con đường. Ở tuyến lửa, anh là người TNXP đầu tiên phá bom nổ chậm hiệu quả nhất. Sau khi anh hy sinh, Đảng ủy Công trường 119 đã bầu bổ sung anh vào cấp ủy danh dự; c759 đã đề bạt anh là Đại đội phó danh dự; Nhà nước đã truy tặng Huân chương Chiến công hạng nhất và Huân chương Lao động hạng hai. Và mới đây, Chủ tịch nước đã ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho liệt sĩ Trần Đức Hè.

Xuân Vui