Mỹ thay đổi lập trường về vũ khí hạt nhân của Ukraine vào những năm 1990: Sự thật từ cựu nghị sĩ UKRAINE

Sau khi Liên Xô tan rã, Hoa Kỳ đối mặt với một quyết định khó khăn liên quan đến vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ Ukraine—một tình huống mà Nga đã tận dụng triệt để, theo lời cựu nghị sĩ Yuriy Kostenko.

Những điểm chính từ Kostenko:

• Mỹ không chuẩn bị cho sự sụp đổ của Liên Xô.
• Washington ban đầu đề nghị Ukraine gia nhập NATO để đổi lấy việc giải trừ hạt nhân.
• Chính sách của Mỹ về giải trừ hạt nhân của Ukraine thay đổi do áp lực từ Nga.

Mỹ và quá trình giải trừ hạt nhân của Ukraine

Vào ngày 31 tháng 7 năm 1991, vài tuần trước khi Ukraine tuyên bố độc lập, Tổng thống Mỹ khi đó là George H.W. Bush đã phát biểu trước Quốc hội Ukraine, kêu gọi các nghị sĩ bác bỏ độc lập hoàn toàn và ủng hộ cải cách của Gorbachev. Ông gọi khát vọng độc lập của Ukraine là "chủ nghĩa dân tộc tự sát," cho thấy ban đầu Mỹ không ủng hộ chủ quyền của Ukraine.

Vào thời điểm đó, vũ khí hạt nhân từ kho vũ khí của Liên Xô vẫn còn ở bốn quốc gia mới độc lập: Nga, Ukraine, Kazakhstan và Belarus. Quốc hội Ukraine có kế hoạch loại bỏ vũ khí hạt nhân dần dần nhưng vẫn giữ lại vật liệu hạt nhân để sản xuất nhiên liệu cho các nhà máy điện của Ukraine.

Đến cuối năm 1992, Mỹ bắt đầu đề nghị chuyển giao công nghệ xử lý nhiên liệu hạt nhân cho Ukraine, cùng với các đề xuất giải trừ vũ khí. Ukraine phụ thuộc nhiều vào nguồn cung nhiên liệu hạt nhân từ Nga, khiến an ninh năng lượng trở thành một vấn đề quan trọng. Công ty General Atomics của Mỹ đã tìm kiếm các giải pháp xử lý uranium cho Ukraine.

Tuy nhiên, vào tháng 6 năm 1993, Quốc hội Ukraine từ chối đề xuất của Tổng thống Leonid Kravchuk về việc phê chuẩn Hiệp ước START-1 và Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) với tư cách là một quốc gia phi hạt nhân. Điều này khiến Washington phải điều chỉnh lập trường của mình. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Les Aspin sau đó tuyên bố rằng Mỹ sẽ không còn ủng hộ nỗ lực của Nga trong việc buộc Ukraine chuyển giao kho vũ khí hạt nhân cho Moscow. Thay vào đó, Washington xem xét một giải pháp thay thế: giữ các đầu đạn hạt nhân ở Ukraine dưới sự kiểm soát quốc tế.

Nga đã thay đổi cục diện như thế nào?

Bất chấp sự quan tâm ban đầu của Mỹ đối với việc hợp tác, Nga đã tìm cách làm thay đổi lập trường của Ukraine. Chính phủ Ukraine đã thay thế Yuriy Kostenko bằng Phó Thủ tướng Vitaliy Shmarov làm trưởng đoàn đàm phán với Moscow. Không giống như Kostenko—người từ chối ký thỏa thuận chuyển giao đầu đạn hạt nhân cho Nga—Shmarov đã phê duyệt thỏa thuận này chỉ một tuần sau khi nhậm chức.

Sau khi thỏa thuận được ký kết vào tháng 9 năm 1993 tại Crimea, Mỹ đã điều chỉnh chính sách của mình. Chính quyền Clinton ban đầu đàm phán một thỏa thuận ba bên với Ukraine và Nga, nhưng sau khi thỏa thuận của Shmarov được ký kết, Nga tuyên bố không cần các cuộc đàm phán tiếp theo. Mỹ sau đó đã ủng hộ một sáng kiến mới mang tên "Quan hệ Đối tác vì Hòa bình" (Partnership for Peace), qua đó Nga gián tiếp có quyền can thiệp vào các vấn đề của NATO.

Theo Kostenko, đây là bước ngoặt 180 độ trong chính sách của Mỹ—từ việc coi Ukraine là đối tác an ninh hạt nhân sang đứng về phía Nga trong việc chuyển giao vũ khí hạt nhân của Ukraine cho Moscow.

Tiểu sử Yuriy Kostenko

Yuriy Kostenko, một nghị sĩ Ukraine năm nhiệm kỳ và cựu Bộ trưởng Bảo vệ Môi trường và An toàn Hạt nhân, đã đóng vai trò trực tiếp trong quá trình giải trừ hạt nhân của Ukraine. Ông từng dẫn đầu phái đoàn Ukraine trong các cuộc đàm phán với Nga và là một nhân vật quan trọng trong việc định hình chính sách hạt nhân của đất nước.

Sự kiện này vẫn là một khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử địa chính trị của Ukraine, cho thấy cách áp lực bên ngoài, lợi ích chiến lược và các cuộc đàm phán ngoại giao đã định đoạt số phận của kho vũ khí hạt nhân Ukraine.

https://glavred.net/war/pochemu-ssha-izmenili-poziciyu-po-yadernomu-oruzhiyu-ukrainy-v-90-h-pravda-ot-eks-nardepa-10649690.html?utm_source=ukrnet_news