Dù xa quê đã rất lâu, cuộc sống vốn mỏi mệt xô bồ, thời gian cứ trôi. Có những lúc kỷ niệm nhạt nhòa trong ký ức… Gần bốn mươi năm trí nhớ hoài niệm như xôi đỗ chỗ có chỗ không… Lang thang nơi góc bể chân giời… Có dịp những đứa con làng Quỳnh gặp nhau ở nơi nào đó xa xôi, chúng thường ép nhau uống đến thật nhiều và sau đó là cãi nhau về gốc gác về họ hàng… thằng ni con ni con cháu nhà ai… phải gọi bằng gì. Khi đã ngà ngà say tranh nhau nhắc đến những món ăn xưa của làng rồi lại khoe: Nhà tau toàn ăn đồ quê gửi vào. Cũng cá nướng, cũng lá lằng, cá thửng kho khô… Nhưng giờ ăn sao chẳng thấy ngon như trước. Tôi ngậm ngùi, giọng như một triết gia “Ăn là cả một văn hóa, là môi trường là hoàn cảnh, thời tiết. Các ông giờ bụng phưỡn ngồi xe hơi ăn trong phòng VIP máy lạnh bên cạnh còn có các em xinh như mộng cao trên mết bảy bóp vai châm thuốc, HE NI KEN, TAI GƠ tọng đầy mồm lấy đâu ra mà ngon nữa…

      Ôi! Nhiều khi như bảo thủ cố chấp, người ta vận động vươn tới những điều hiện đại cao siêu… khoe nhà mấy chục tỷ con du học nước nào… Mình  bấm đốt ngón tay tính ngày trở lại. Quê hương, là nơi chôn nhau cắt rốn, một định nghĩa thật sinh học thật vật lý. Cái khái niệm ấy thấy nó  phũ phàng. Quê hương ngoài nơi chôn nhau cắt rốn nơi mình sinh ra nó còn có một trái tim với những nỗi niềm, nơi đó có những kỷ niệm tuổi thơ gian khó có tình người man mác bao la, có những điều  mắc nợ quê hương mà không bao giờ trả hết… Nơi đó có những mùa đông rét mướt, cõng em chờ mẹ phía đồng xa; có ông bà và những người thân thích với lũ bạn bè nghịch ngợm quanh năm .Những cánh đồng khói rơm sau mùa gặt, đào chuột, nướng cá cóng coi tru chận chắc và cả những trưa hè trầm mình dưới cống nông giang…

     Xa quê giờ trở về đã thành thượng khách. Thằng cu ở lỗ rút cọc rào đào củ chuối năm nào giờ cũng có vẻ ra phần quan trọng. Mỗi lần về ít ỏi, anh em nội ngoại thì nhiều. Các ông các bà cô dì chú bác bạn bè nghe tin về là kéo đến. Có những người đa sầu đa cảm gặp lại thằng cháu ôm lấy khóc nấc lên như cha chết, nước mắt nước mũi chảy dài… Cháu phải ăn một bữa cơm nhà chú… nhà cậu… nhà ông, nhà tau… Giờ nhiều khi nghĩ lại vẫn rưng rưng…

          Một nét quê! Một bữa ăn như trăm ngàn bữa ăn khác nhưng điều gì đã làm tôi ám ảnh một cách lạ lùng về những bữa ăn??? Ngày ấy đã lâu lắm rồi khi tôi còn học lớp một lớp hai gì đó. Xóm trong, nhà bà Mười ở chung với bà giáo Ngạch, cái siêu thị của làng không thiếu thứ gì từ gói mực tím bé như con tem mỏng hơn lá lúa cho đến những lạng hàn the, cây kim sợi chỉ. Ngày đó bọn tôi đêm nằm mơ thấy thịt, chân trời vời vợi là được bữa lòng lợn đã thèm. Tôi đứng chờ bà giáo bán cho một hào mực tím, phía gian chái mâm đã bày ra. Hình như có vài lạng thịt vì thấy hơn mươi miếng được đựng trên một cái đĩa đất cũ cạn lồi và một bát nước kho với những khúc lá hành lung linh xao động chao nghiêng. Mùi thơm của nó lan tỏa, nước miếng ứa ngập mồm tôi. Bà Mười dặn chú Luyện thật quan trọng, tôi vẫn nhớ sắc mặt và từng lời nói của bà… Sang nói với anh Hoe (cậu Hoe Chởi) sang mệ nói việc ni quan trọng lắm… làm việc di cũng bỏ đó mà đi… Chú Luyện đã đưa được anh Hoe sang. Trời ơi!.. Thái độ tình cảm nó khó diễn đạt bằng lời. Anh ngồi xuống đi, bựa ni có miếng thịt, gọi anh sang ăn cơm… ăn đi cho khỏe, cho có sức, tay gắp cho anh Hoe. Cái biểu hiện nó quan trọng nó gần gũi thân thương trách nhiệm làm sao… Mùi thịt lợn quyện với lá hành quyện với cái gì đó nữa của hoàn cảnh của tình cảm mà tôi lúc đó còn trẻ thơ chưa thể hiểu hết nhưng tôi biết rằng ngôn ngữ mọi học thuyết trên đời đã bất lực và sẽ bất lực. Nó là cái gì… mãi mãi không có lời giải đáp.

      Có thể nói hơi quá một tý, mọi người tranh nhau chồng lịch để mời cơm người đi xa về… Chiều hôm trước đã dạm, sáng hôm sau sáu giờ đã cho người đến nhắc lại… mười giờ thân chinh… ông, chú… hoặc dì đã chờ ngoài ngõ. Bữa cơm quê tôi cũng minh bạch rõ ràng không cầu kỳ che đậy… cò rim giá, cá thu nướng kho nhiều nước để chan... Thường là tổ chức làm hai mâm, phía trên giường có thêm cái ghế dài, mâm bát đàng hoàng, thằng cháu thằng bạn khi nào cũng được rước chiễm chệ trên góc giường mà phong thủy hay nói “lưng tựa sơn hai bên tay ngai mắt nhìn quảng đại, tiện bề gắp rót”. Dưới nền nhà trên cái mươn tre xỉn màu là của đàn bà con gái, các nồi thức ăn canh cá, thịt thà rau dưa đưa bày ra đấy cả. Mâm trên hết cái gì chủ hộ lại lấy cái đĩa cái tô “e hèm! múc thêm cho cháu… cho bạn nó ăn. Rượu thường một hươu nút lá chuối, chưa hết đã rót, thức ăn gắp cho đầy bát… ăn đi con… ăn đi bạn.Người ta hay nói đến những điều to tát không gian văn hóa ẩm thực PHAN CỜ LO. Hay cái gì gì đó ở đây không biết cái không gian gì… mà nuốt cứ nghèn nghẹn, rượu chưa uống nhiều mà thấy đã lâng lâng… Rồi  hỏi thăm bao nhiêu là chuyện, chia sẻ những ngày đói khổ xa xưa. Thằng cháu thằng bạn đầu óc chữ nghĩa chưa đầy cái ống nhổ, cũng xuýt tiếng Bắc giả cầy lơ lớ… Dồi…dồi… cứ để cháu… để mình. Ăn tục nói phét hết chuyện Miến Điện buôn ma túy bán cho ta, hay là tình hình Cu Ba căng thẳng, rồi huyên thuyên hết thời sự vỉa hè, đại hội tới ông nào làm chức gì...

            Có những bữa cơm thật nhiều kỷ niệm vì cái sự hớ hênh đáng yêu của vợ thằng bạn không biết mình có vô duyên không hề. Đang lắng đọng lại thêm bớt khôi hài… không đâu. Có bữa vợ chồng thằng bạn mời đứt cả lưỡi phải hồi mấy đám, chấp nhận chịu chưởi. Cỗ bàn dọn ra, vợ thằng bạn chợ búa mồ hôi mồ kê trời mùa hè phải lao vào bếp lo cơm nước đãi khách.Trăm sự cũng chỉ tại cái thằng Tung của. Cái quần phíp đứt chỉ do không để ý còn hướng về phía khách, không nhìn thì không được, mà nhìn mãi cũng chán… Đánh mắt ra hiệu cho thằng bạn. Ông bạn nhìn thấy mặt đỏ tía tai… cò lẹ lại nói…..!!! nưng… Sai vợ múc cái gì cũng vô lý vì đầy đủ cả rồi… Không biết làm cách nào, đang ăn ném cái bát xuống nền nhà “choang” con cái sợ rúm ró, nhảy xuống túm tóc vợ kéo ra, mồm chưởi “răng cá kho mặn ri hả”? Vợ thằng bạn mặt tái mét đứng dậy đi ra sau nhà. Lúc sau thấy hớn ha hớn hở lại vui như Tết… Thật là phục cái chiêu điệu hổ ly sơn của thằng bạn… Mình làm như không biết gì tự nhiên như ruồi thong thả chén.

     Ngày này qua ngày khác trong quỹ thời gian ít ỏi… Lại là những giận hờn trách móc… Sáu giờ sáng đã chạy qua dặn lại. Đầu ngõ lại đứng chờ sợ cháu không sang.

      Quê hương ơi! Ông bà cô dì chú bác bạn bè của tôi ơi!... Dù đã đi rất xa những bữa cơm giờ ở nơi nào đã trở nên quá đỗi bình thường. Có những đêm thức giấc, sau những bộn bề bất ổn, khi sơn hào hải vị bia rượu chảy lênh láng vẫn chạnh lòng nhớ những bữa cơm quê. Tôi muốn trở về để ngồi bên mươn tre cũ có bà có ông có các dì các chú cùng các em các bạn… Mùi cá nướng đâu đây, bát canh lằng thơm thảo./.

                                                                                       TPHCM tháng 8/2017