Không còn những ngày nắng non xen lẫn với ngày se se lạnh nữa. Rét nàng Bân, cái rét thương chồng của một cô gái vụng về cũng đã ở phía sau và bài thơ tôi yêu thích từ thuở còn binh nhất vẫn thấp thoáng đâu đây: "Đom đóm bay ra hoa gạo đỏ / Mẹ ở nhà đã cất áo bông / Mẹ có ra bờ sông / Qua bến đò tiễn con dạo trước / Đường xuống bến có mười sáu bậc / Mẹ nhớ thương đã bạc mái đầu…" (Hữu Thỉnh - Sức bền của đất).

Nhiều người đi qua chiến tranh chắc cũng như tôi còn nhớ những câu thơ ăm ắp tình cảm đó. Bốn mươi ba năm mang áo lính dãi dầu, sắp rời xa quân ngũ, mỗi khi tháng Năm về, lòng tôi vẫn bâng khuâng nhớ những mùa hè mình từng đi qua. Chiến tranh và hòa bình. Mùa hạ in dấu ấn vào tôi những cuộc chia tay có nước mắt và nụ cười với người thân, bạn bè, đồng đội. Mùa hạ. Mùa nhớ. Ký ức đỏ tươi hoa phượng, tím ngát hoa bằng lăng và tiếng ve sôi dưới bầu trời chói nắng.

Đâu dễ kiếm được tấm vé thời gian để trở về thời trai trẻ nhiều lãng mạn, tôi tiếp tục đi tìm cảm xúc mùa nhớ từ những người đang độ tuổi mười bảy, đôi mươi hôm nay. Các bạn khác với chúng tôi ngày xưa nhiều lắm khi đang hiện diện trong một “Thế giới phẳng” bao la nhưng không mấy cách xa. Dẫu vẫn bốn biển năm châu đấy nhưng Trái đất bây giờ cũng chỉ là một cái “Làng” lớn của nhân loại vậy. Trập trùng sông núi, bát ngát đất đai, mênh mông sa mạc, bao la biển cả…không ngăn cản được sự kết nối mau lẹ bằng vận tốc ánh sáng của những công cụ, thiết bị hiện đại. Rất nhiều câu chuyện “Trong nhà chưa tỏ ngoài ngõ đã thông”.

Chúng tôi thời bé, quanh năm ăn không đủ no, mặc không đủ ấm, đầu trần chân đất đến trường. Vớ được cuốn sách nào là đọc ngấu đọc nghiến. Bù lại, đọc đến đâu nhớ mồn một đến đấy và thuộc rất nhiều thơ. Không gian của hầu hết chúng tôi có lẽ chỉ gói gọn trong lũy tre làng; xa hơn một chút là cánh đồng, bờ đê; xa hơn nữa có con đường đến trường huyện sau khi vào cấp ba. Phần đông con trai mười tám tuổi vào bộ đội, không nhiều lắm người bước tới giảng đường. Những cuộc chia tay đơn sơ, chỉ có chiếc khăn mùi soa và cuốn sổ tay giấy màu nâu tặng nhau. Chẳng được như các bạn bây giờ, chỉ cần một chiếc máy điện thoại thông minh không đắt tiền lắm là có thể “nắm” thế giới trong tay, cập nhật đủ mọi thông tin hay dở xa gần. Cơ hội để trở thành công dân toàn cầu có lẽ chẳng khó khăn mấy. Nhưng tôi tin, thời đại kỹ trị dù tối tân đến bao nhiêu cũng không chế tạo ra được cảm xúc của con người. Cảm xúc hầu như đang nằm ngoài tầm với của công nghệ. Tôi tin điều đó, tin lắm, nên mới bình tĩnh đi cùng các bạn trong những ngày khởi đầu của mùa nhớ này.

Tháng Năm về rồi đó các bạn ạ! Thôi, chúng ta cùng tạm quên đi “Thế giới phẳng” nhé, bỏ qua một bên những “con dế” thông minh mang tên Samsung có mẫu mã đẹp nhiều chức năng với hệ điều hành Android ưu việt hay Apple với biểu tượng độc nhất vô nhị là quả táo cắn dở có hệ điều hành iOS đẳng cấp hoặc Oppo được gọi là chuyên gia selfie rất hấp dẫn bạn trẻ để trở về với hoa phượng đỏ, bằng lăng tím, hoa sen hồng và tiếng ve cồn cào trên những tàng cây. Một năm học đã đi qua. Sau những ngày thi cử căng thẳng sẽ là giờ phút chia tay bịn rịn. Nuối tiếc. Nhớ nhung. Lấp lánh từng kỷ niệm trong tâm hồn.

Thời nào, chia tay cũng đong đầy thương nhớ, bíu ríu. Chia tay của những cô cậu học sinh trung học phổ thông. Chia tay của các bạn sinh viên sau mỗi năm học, khóa học. Chia tay của những chàng lính với người thân trước khi trở lại đơn vị. Bao nhiêu cuộc chia tay là bấy nhiêu níu náu dùng dằng. Có phải là thời miếng trầu đầu câu chuyện đâu để được thốt lên: "Người về em chẳng cho về/ Em nắm vạt áo em đề câu thơ". Đây nữa, cái hoang mang bối rối sắp phải xa người thương mến mới nao lòng làm sao: "Rồi mùa toóc rã rơm khô / Bạn về quê bạn biết nơi mô mà tìm…" Câu tỏ tình thời tin học được ký tự hóa, biểu tượng hóa hiện lên trên màn hình có độ phân giải cao và rất ít bạn trẻ dùng ca dao hay thơ để nói hộ nỗi lòng mình. Thì đã sao đâu, mỗi thế hệ có cách thể hiện riêng tình cảm của họ. Con đường từ trái tim đến với trái tim mỗi thời mỗi khác nhưng bâng khuâng xao xuyến vẫn là mẫu số chung. Cái mẫu số được đo bằng rung động của tâm hồn. Tình yêu, tình bạn trong trẻo thắp sáng niềm tin cho chúng ta, chia tay hay gặp gỡ đều ánh lên vẻ đẹp nhân văn của con người. Và, tình cảm ấy chưa bao giờ chối từ sự có mặt của cỏ cây hoa lá như tháng Năm tràn trề dương khí này có phượng đỏ, bằng lăng tím…Hoa góp vào các cuộc chia tay những ngôn ngữ riêng. Phượng gợi nhắc bao kỷ niệm học trò, sinh viên trong mùa thi. Bằng lăng tím như là điều được cất giữ bấy lâu nay sắp muốn cất lên. Những lúc đi bên nhau, ai chẳng muốn dành tặng cho nhau một cánh hoa mùa hè. Một chùm phượng. Một nhánh bằng lăng. Đỏ. Tím. Có bạn trẻ đã không ngần ngại vin cành bẻ hoa để tặng cho người song hành bên cạnh. Người tặng hoa miệng nở nụ cười tươi. Người nhận hoa ánh mắt lấp láy niềm vui. Tôi, người lính già tóc sương bước đi sau họ, đã mường tượng ra như thế. Thoạt đầu như nếm được cảm xúc yêu từ phía trước nhưng sau đó chợt nhận ra có cái gì đó sai sai. Nếu như ai cũng bẻ hoa, ngắt cành như vậy thì người đi sau lấy gì để ngắm. Sao không để phượng thắp lửa trên cành, bằng lăng dệt khăn tím bên đường. Tôi có cảm giác đang nghe một bản tình ca lỗi nhịp. Những nốt nhạc tuyệt vời bị làn sóng xấu xâm nhập làm méo mó âm sắc trữ tình.

Xin được kể lại câu chuyện của tôi. Có một lần mấy anh em nhà văn đi từ Điện Biên về Hà Nội. Đang giữa tiết xuân phơi phới, hoa ban nở tím giăng giăng trên những sườn núi hay hai bên đường cái. Thấy cây ban bên đường nở hoa đẹp quá, chúng tôi dừng xe xuống ngắm, chụp ảnh và mỗi người bẻ một cành mang về Thủ đô. Tội nghiệp cho những cành hoa vốn mang trong nó câu chuyện tình cảm động của nàng Ban và chàng trai nghèo cứ ủ rủ héo dần. Ai cũng cảm thấy ân hận về hành động của mình. Tại sao ta không để những cành hoa này nở giữa núi rừng yên tĩnh, nơi nó đã sinh ra trong rào rạt gió ngàn.

Trở lại câu chuyện của chúng ta. Tại sao trong các cuộc chia tay, không hiếm lúc chúng ta bẻ hoa phượng, hoa bằng lăng bên đường để tặng cho bạn thân hay người yêu. Có cần thiết như vậy không, các bạn? Ai cũng bẻ hoa tặng nhau như thế thì còn gì mùa hè nữa. Sao không để những chùm phượng đỏ, bằng lăng tím trên cây? Những chiếc giỏ xe có cần thiết phải được trang điểm bằng mấy chùm phượng vĩ và bằng lăng không? Tôi nghĩ và mong lắm điều này: ta sẽ “hái” hoa phượng đỏ, bằng lăng tím bằng mắt chứ không phải bằng tay và cất giữ nó trong trái tim mình. Mùa hè sẽ được giữ vẹn nguyên màu sắc lộng lẫy và âm thanh râm ran của nó. Bắt đầu từ tháng Năm tràn ngập ánh nắng và hoa. Cuộc sống sẽ đẹp hơn bằng những việc làm giản dị nhất. Giữ lại một chùm hoa cho người sau đến ngắm. Tại sao không, các bạn nhỉ!