Để có một chuyến ra nước ngoài trong thời buổi này có vẻ không khó lắm. Tấm hộ chiếu Việt Nam có thể đi 48 nước mà không cần đến visa; còn những nước đòi hỏi có thị thực nhập cảnh thì hoặc là xin giấy mời của dân sở tại, hoặc qua đường ngoại giao; cách cuối cùng là theo tours du lịch. Mà cánh tay của các hãng du lịch chúng ta giờ đây đã vươn ra có thể nói là khắp bốn biển, năm châu.

Nhưng có những nước không thể nào nhờ đến dân sở tại; không thể chi tiền; cũng không thể vin vào cánh tay các tours du lịch, chỉ duy nhất bằng con đường ngoại giao mới tới được. Cộng hòa Qatar – Thủ đô Doha là một nơi như vậy.

Dập dình hơn một năm trời, khi thì lý do sức khỏe, khi thì thời tiết, khi thì ngần ngại vì lo sợ con đường thiên lý từ châu Âu tới miền sa mạc Trung Đông, mãi đến tháng Ba này, tôi mới hạ quyết tâm tự duyệt quyết định cho phép mình nhổ neo, coi như là một thử thách thước đo lòng dũng cảm và đánh giá lại bầu nhiệt huyết còn sót lại.

Khác với visa Schengen đi châu Âu, đương sự mang giấy mời trực tiếp đến Lãnh sự quốc gia mời để hoàn tất thủ tục và người ta sẽ dán visa vào trong hộ chiếu, thì Cộng hòa Qatar không hề cấp visa tại Lãnh sự. Đơn giản quốc gia này không hề khai thông con đường du lịch, thăm thân, họ chỉ mời người sang lao động và công tác. Khi tôi có giấy mời ngoại giao, giấy mời đó phải được bên Bộ An ninh của họ đồng ý, Cục biên phòng cho phép, Bộ Ngoại giao sẽ cấp visa ngay tại Doha và gửi thông tin tới các hãng hàng không, các cửa khẩu bằng telech. Và họ cũng gửi cho tôi một thư điện thử có scan bản visa này. Tôi photo copy visa cặp vào quyển hộ chiếu bất li thân và lên đường.
 
Cũng đã qua lại chừng năm chục nước, nhưng đây là lần đầu tiên đi bằng visa photo copy, tôi rất lạ lẫm và chẳng có một chút tự tin nào khi đứng chờ trước lối vào cửa khẩu. Thật ngạc nhiên, các cửa khẩu nổi tiếng ngặt nghèo như Nga, Thổ Nhĩ kỳ, Dubai, hầu như công an biên phòng không ai hỏi về mảnh giấy photo mà tôi cứ chực trình qua cửa kính. Mọi dữ liệu cần thiết đã có trong hệ thống kiểm soát của họ rồi.

Và khi ngồi viết những dòng này sau khi từ Qatar trở về Nga, tôi vẫn cứ tưởng như một giấc chiêm bao, hóa ra mình đã đến được một miền đất mà trong mơ cũng chưa dám nghĩ đến.

Đặt chân đến xứ sở thu nhập cao nhất thế giới

Rời Thổ nhĩ kỳ chừng hai tiếng, ngồi trên máy bay đã có thể nhìn thấy đất và biển Quatar. Trắng xóa và xanh biếc là hai màu chủ đạo của Qatar, đó là màu trắng nhức mắt của sa mạc bao phủ, kéo dài, và màu xanh thẫm như tranh vẽ của biển cả. Lác đác trên sa mạc có những chấm xanh, khẳng định nơi đây tồn tại sự sống.

Nhưng khi máy bay hạ thấp chiều cao, càng gần đến Thủ đô Doha, thì hai vệt trắng- xanh hiện hình thêm hàng loạt cao ốc, những con đường kéo dài như đặt thước kẻ, hai bên là những vệt cây, những ốc đảo xanh và trong vịnh biển, hàng loạt tàu buồm neo đậu.

So với nhưng sân bay loại tầm cỡ tôi có dịp ghé qua như Hongkong, Seremetievo, Singapo, Charles de Gaulle … thì sân bay Doha khiêm tốn hơn, nhưng sự hào nhoáng và hiện đại thì chưa chịu đứng sau một sân bay nào. Đặc biệt là giàn máy bay, có đường bay khắp thế giới, gần như mới tinh mua từ đủ các hãng nổi danh nhất. Trong lúc ở các nước, có những máy bay tuổi 25, 20 vẫn đang được sử dụng, thì hàng không Qatar chỉ chơi toàn máy bay hầu như chỉ mới bay xong rốtđa, tức là đang trong chế độ bảo hành ban đầu.

Mặc dù nằm ở Trung Đông, nhưng sân bay Doha là địa điểm trung chuyển của cả phương Đông và phương Tây với đường bay ngắn và tiết kiệm nhất. Sự nhộn nhịp của sân bay suốt 24 giờ trong ngày với lượng khách rất lớn, nhưng không gian khu chờ và hệ thống các cửa hàng rộng rãi tạo cho hành khách một không khí giống như du ngoạn, nghỉ ngơi. Còn chất lượng phục vụ trên máy bay, theo đánh giá hàng năm của các trung tâm thăm dò có uy tín nhất khẳng định là số một, xứng với câu chúng ta vẫn tụng: khách hàng là Thượng đế!

Cảnh đêm ở khu trung tâm

Đường từ sân bay vào Thủ đô Doha chừng 25 km, các dòng xe sáng loáng đi giữa một bên là thảm cây mát mắt, một bên là biển rất lặng và xanh biếc. Cây xanh đủ loại được chọn nhập khắt khe từ khắp các nước trên thế giới với yêu cầu là khả năng chịu nóng cao và tiêu thụ ít nước. Những hàng chà là cao vút như cây cọ vùng Phú Thọ được trồng suốt hai bên đường và các loại dây leo bìm bìm, hoa giấy cùng hàng chục loại khác, phủ quanh tường nhà, công sở. Mỗi một cây trồng trên đường phố đều có một lý lịch theo dõi riêng, được chăm sóc theo một chế độ riêng để đảm bảo sống và tươi tốt suốt hai mùa, mùa mát và mùa nóng. Có thể ví, ở Doha, cây được coi như một sinh vật, một bệnh nhân đặc biệt luôn được quan tâm và theo dõi. Quanh mỗi gốc cây có tới ba hệ thống tưới bao chằng chịt, được điều khiển tự động từ các trung tâm theo các chế độ phụ thuộc vào thời tiết: tưới nước bình thường, tưới phân vô cơ và phun thuốc.

Nằm giữa sa mạc nóng bỏng, không hề có một dòng sông, một hồ nước ngọt nào, nhưng Doha vẫn dư dả nước dùng. Hầu như biệt thự nào, nhà nào cũng có bể bơi, có bể chứa và bất cứ điểm công cộng nào cũng có hệ thống nước đầy đủ. Bởi một lẽ, Doha có hệ thống máy chế biến nước biển thành nước ngọt, mà nguồn này thì có thể khẳng định là vô cùng.

Kiến trúc nhà cửa ở Doha rất đặc biệt, nó dựa trên địa hình và đặc điểm khí hậu tại đây, yêu cầu tường phải rất dày để chống nóng; mọi ngôi nhà đều quay lưng ra mặt đường, từ dưới phố nhìn lên chỉ thấy cửa sổ đóng kín để tránh bão cát bất thường. Mỗi gia đình đều có biệt thự, khuôn viên nhỏ nhất cũng không dưới 1200 met vuông. Sở dĩ có diện tích như vậy, là bởi theo quy định, khi thanh niên Doha lập gia đình, Nhà nước cấp không đất theo diện tích từ 1200 đến 1800 mét vuông và họ tự xây nhà lấy. Những gia đình giàu có thì diện tích rộng đến vài ba hecta, biệt thự lộng lẫy và vườn rợp bóng cây. Hình như số lượng cây đo độ sang giàu phú quý của dân Doha thì phải?

Buổi tối ven bờ biển

Điều đặc biệt là dân Doha không sống ở trung tâm Thủ đô. Trong các ngôi nhà cao tầng là các văn phòng công ty, Trung tâm tài chính, ngân hàng và công sở. Các khu nhà của Bộ An Ninh, Bộ Thương Mại, Nhà Chính phủ, đặc biệt là cung Vua đều to lớn và lộng lẫy như những lâu đài. Dọc các phố trung tâm, người lại qua thưa thớt, trên vỉa hè thỉnh thoảng mới có những người nước ngoài xách cặp đi làm việc, trên phố những chiếc ô tô sang trọng ra vào tầng ngầm. Toàn bộ các tầng một ở phố Trung tâm không có hàng hiệu, kiot, quán ăn, các tụ điểm giải trí, các điểm giao dịch như mọi thủ đô trên thế giới. Câu ngạn ngữ “Nhà mặt phố, Bố làm to” dường như không phù hợp một chút nào ở Doha!

Cư dân chủ yếu sống ở vòng ngoài cách  trung tâm chừng dăm km, có thể đó là một thói quen, một phong tục, nhưng có lẽ đó là một sự lựa chọn để tránh xa sự ồn ào, vì người Doha hướng nội, ít giao tiếp.

Với diện tích 11437 km2, nhỏ hơn tỉnh Nghệ An và to hơn Thanh Hóa chút đỉnh, quốc gia Qatar được cả thế giới biết đến bởi sự giàu có khác thường.
Quốc gia Qatar trẻ về mọi phương diện: ngày 2/4 năm 1970 Qatar ra Hiến pháp sơ bộ và ngày 29/4 năm 1970 thành lập chính phủ đầu tiên gồm mười bộ trưởng; bảy trong số đó là các thành viên của triều đại Thani; ngày 1/9 năm 1970 Quatar được các nước chính thức công nhận, được thông qua tại Liên hiệp quốc và Liên đoàn Arap.

Gần mười lăm năm trước, tháng 4 năm 2003, Qatar tổ chức trưng cầu dân ý và đã thông qua Hiến pháp mới, Quốc hội bao gồm 45 thành viên, trong đó 2/3 được bầu cử trực tiếp, 1/3 thành viên còn lại do Quốc vương chỉ định. Cuộc bầu cử Quốc hội mới được tiến hành vào năm 2004. Hiến pháp mới cho phép thành lập ngành Tư pháp độc lập, tách rời các cơ quan lập pháp, Hành pháp và Tư pháp, đảm bảo quyền tự do Hiệp hội, bày tỏ ý kiến nhưng không cho phép thành lập các đảng phái chính trị.

Năm 2005 nước ta đặt quan hệ ngoại giao với Qatar, từ bấy đến nay có nhiều đoàn công tác chính phủ, các tập đoàn, công ty đến thăm và ký các dự án hợp tác. Các đội bóng Việt Nam cũng nhiều lần đến Doha tập huấn. Hiện tại ở Doha có tới 18000 công nhân Việt Nam làm việc trong lĩnh vực xây dựng nhà cửa và cầu đường.

Qatar có lượng dầu dự trữ  khổng lồ 15 tỉ thùng, hơn nửa tỉ m³, đảm bảo cho việc khai thác dầu mỏ liên tục trong 23 năm nữa với mức xuất khẩu như hiện nay. Lượng dự trữ gas tự nhiên của Qatar hơn 7000 km³, chiếm trên 5% tổng lượng gas tự nhiên của địa cầu, xếp hạng thứ 3 thế giới.

Nhìn vào trung tâm thành phố

 Qatar sống trên nguồn khí đốt hầu như là vô tận đó, chiếm trên 70% tổng thu ngân sách chính phủ, hơn 60% tổng sản phẩm quốc nội và khoảng 85% thu nhập từ xuất khẩu.

Quatar hiện là nước giàu có nhất trong các nước Hồi giáo với thu nhập bình quân đầu người GDP gần 150.000 đô la một năm.

Một đô la Mỹ đổi được 3,56 đồng ryan Qatar, tỉ giá bao nhiêu năm nay vẫn thế không có gì thay đổi, nó dường như bất chấp mọi biến động dầu xuống, dầu lên, các cuộc khủng hoảng nhỏ to của thế giới.

Khoảng ba chục năm trước, Qatar được coi là một trong những nước nghèo khổ nhất thế giới, nhưng dầu mỏ đã đưa họ vượt qua những nấc thang ngoạn mục để trở thành một đất nước đủ đầy và viên mãn, được cả thế giới chú ý và đặt quan hệ. Không biết câu ca dao Việt Nam xưa có ứng vào được trường hợp này chăng: “ Khó khăn thì chẳng ai nhìn – Đến khi đỗ đạt ba nghìn chị em”?

Đã có lúc tôi chợt nghĩ, giá như Qatar không có dầu mỏ, thì nơi bây giờ nơi tôi đến chỉ là những làng chài nghèo đói thiếu gạo, thiếu bánh mì, thiếu nước, thiếu mọi thứ, chứ nói gì đến xe hơi và cao ốc!

Theo thống kê đầu năm 2017, dân số của Quatar là 2.168673 người, trong số đó người Ấn Độ là 545 ngàn, người Nepan 341 ngàn, Philippin185 ngàn, Banglades 137 ngàn, Srilanka 100 ngàn, Pakistan 90 ngàn và những nước khác khoảng 50 ngàn. Dân bản địa Qatar chỉ chiếm 1/16 dân số hiện có mặt trên đất nước họ, nhưng họ được hưởng những lợi quyền cao ngất ngưởng không dân nước nào tại đây có được.

Đến Doha nếu không biết tiếng Arap thì phải biết tiếng Anh, ngôn ngữ thứ hai của Quatar, không biết hai thứ tiếng  đó thì khó khăn trăm bề, từ bắt tacxi đến mua bán và thăm thú.

Dân Quatar có quyền sống nhàn hạ, được chăm lo đủ đầy trong mọi lĩnh vực cuộc sống từ ăn ở, nghỉ ngơi, học hành và có đầy đủ tiện nghi. Trẻ con từ 6 tuổi đến 16 tuổi học hành miễn phí hoàn toàn; sau khi tốt nghiệp phổ thông, nếu chọn du học nước nào trong chỉ tiêu nhà nước thì được chu cấp 100%. Với cách đào tạo và khuyến học thế này, trong khoảng chục năm nữa, mật độ trí thức cao cấp của Quatar sẽ không thua kém bất cứ một nước văn minh nào trên thế giới.

Cư dân Quatar được miễn phí toàn bộ điện nước sinh hoạt, không phải trả bất cứ một đồng viện phí nào và được bảo hiểm trọn đời về sức khỏe.

Không phải vì giàu có mà dân Quatar phung phí, họ tiết kiệm từng giọt nước, mua bán cũng nhấc lên, đặt xuống như thể dân nghèo; các loại giao dịch đều tính toán chặt chẽ để không bị thiệt; nhưng đã tiêu pha thì nói đến công tử Bạc Liêu cũng ngán! Một đại gia đã bỏ ra 2,75 triệu đô la để sở hữu một sim điện thoại bảy số 6, số được cho là thần thánh theo quan niệm của Đạo Hồi; hoặc Thái tử Mohamet Al Thani đã chi 2,4 triệu đô la cho một trái bóng có chữ ký của Đội tuyển Ytalia trong World cup 2006…

Đàn ông mỗi nước đều có những vẻ đẹp riêng, nhưng phải thừa nhận rằng, đàn ông Quatar quả rất đẹp, cao ráo và đường nét rất chuẩn mực. Trừ khi có nghi lễ ngoại giao quan chức mặc comle, còn lại mặc quần áo dài gutra trắng, chít agal đen lên khăn trùm; còn phụ nữ mặc áo chùng đen Shaila chỉ trừ hở đôi mắt đen láy, khổ hạnh và bí ẩn. Mặc dù phụ nữ Qatar có quyền lái xe, nhưng không thể ra đường một mình, trừ khi có chồng hoặc con trai đi cùng bên cạnh. Họ không được dự tiệc với đàn ông, không được ngồi gần đàn ông, thậm chí khi vào lễ nhà thờ, cũng chỉ ở khu vực dành riêng cho nữ giới. Điều rất lạ, là trong khu phố đêm, nơi dành cho khu chợ và sinh hoạt tại trung tâm, trong các quán hàng ăn uống, hòa vào không khí ẩm thực chung của dân các nước, có rất nhiều phụ nữ thủ đô Doha ngồi uống nước ngọt, ăn bánh ngọt và hàng giờ ngồi hút shisa.

Theo truyền thống, đàn ông Qatar có quyền được cưới bốn vợ, nhưng thực tế có ít người dũng cảm lấy bốn cô, bởi một lẽ khi lấy rồi, cả bốn người đều bình đẳng như nhau, không phân biệt bà Cả, bà Hai, bà Ba, bà Bốn, gia sản phải chia đều, “ăn đều, kêu sòng” như dân mình hay nói. Hơn nữa, để tổ chức một đám cưới cực kỳ tốn kém; một đám trung bình cũng phải chi hết 1 triệu Qatari ryal cho cả nhà trai và nhà gái, tức là tầm 6 tỷ.

Trong đám cưới, bên nam và bên nữ không ngồi chung với nhau mà phải tổ chức ra hai nơi, một nơi dành cho cánh đàn ông mày râu, còn một nơi dành cho các bà trùm đầu gặp gỡ. Các đám cưới thường tổ chức lúc mặt trời lặn, kéo dài đến nửa đêm, và sau đó phía nhà trai sẽ đến địa điểm dành cho nữ giới đón cô dâu về nhà mình.

Cưới không giống ai, và tang chay cũng chẳng giống ai, dân Qatar tuân theo một luật lệ bao đời là bình đẳng khi nằm xuống. Bất kể quốc vương hay thường dân khi chết tức là về với Thánh Allah, coi đó như là một sự ra đi nên làm tang rất đơn giản. Không có quan tài, không lễ lạt, chỉ có một buổi cầu nguyện, sau đó họ bọc thi hài trong một tấm vải đưa ra vị trí quy định trong sa mạc, đào hố lấp sâu, chôn chặt, vĩnh viễn không bốc mộ hay thay đổi, xung quanh xếp đá và chỉ có một tấm bia ghi tên tuổi mà thôi.

Thăm Doha ban ngày thì không sướng lắm, nhưng vào ban đêm, thì cả Thủ đô tràn ngập ánh điện, lộng lẫy như cổ tích. Mỗi một khu nhà đều được trang trí như cung cấm, đèn được đặt khắp mỗi gốc cây, cổng ra vào, khung cửa, nóc nhà… Đẹp nhất là khu phố Châu mới gồm hơn năm chục nhà cao tầng và hai trăm biệt thự được cất xây trên biển. Nếu không có các dòng chữ Arap thì nơi đây giống như Thụy Điển hay Oxlo bởi sự phồn vinh, sang trọng và chuẩn mực kiể cổ điển. Nghe nói khu phố này là nơi ở của các tỉ phú dầu lửa và chứng khoán thế giới.

Mọi thứ trên trời, dưới đất của thế giới hầu như mua được trong các đại siêu thị của Doha, trừ rượu và thịt lợn. Hai đặc sản này có bán hạn chế cho nhân viên ngoại giao các nước theo một chế độ đặc biệt. Còn nhớ khi qua cửa khẩu sân bay Doha, nhân viên kiểm tra đưa ra một tấm biển có hình đầu heo và chai rượu, hỏi có các thứ đó trong hành lý hay không? Các siêu thị ở Doha to như một khu phố với một kiểu kiến trúc không độc đáo. Tôi đã từng ngợi ca sự kỳ vĩ của các siêu thị ở xứ sở cái gì cũng to, cái gì cũng lớn và cái gì cũng hoành tráng như ở Nga, nhưng quả là chưa thấm tháp gì với Doha hết. Hàng dãy nhà như một khu phố, rộng, rất đẹp và ngăn nắp nằm trong một siêu thị, kéo dài hơn một km, đi lại phía ngoài có xe điện phục vụ. Còn bên trong nối liền với nhau, có kênh, thuyền mô phỏng như thành phố Vơnizơ của Ý, nhưng mà là kênh thật, thuyền thật, nhìn lên trần siêu thị sáng rực đầy sao như hệt vòm trời.

Hàng cao cấp trong siêu thị thì bạt ngàn, mặc dù khách hàng không lấy gì làm đông lắm. Tại đây, khách hàng có thể mua được mọi thứ từ giá một đô la đến cả triệu đô la tùy theo sở thích và khả năng. Tất cả người bán hàng đều từ nước khác đến, chủ yếu là người Philipin, nhanh nhẹn và nói tiếng Anh như gió.

Không am hiểu gì về giá cả, hàng hóa, nhưng thi thoảng được đi mua thực phẩm ở Nga và Hà Nội, tôi thấy ở đây mọi thứ rẻ và nhiều đến không ngờ. Giữa vùng đất sa mạc này mà có thể mua được khoai môn, sắn, chôm chôm, vải, xoài, thanh long, khoai sọ…thì đủ biết sự đa dạng và đầy đủ của siêu thị của họ thế nào. Tôi tin thực phẩm trong mọi siêu thị Doha là tuyệt đối an toàn, từ ngộ độc chắc là không có trong ý nghĩ của họ.

Lại nói một chút về giá cả. Sang ngày thứ hai ở Doha tôi có nguyện vọng muốn trải nghiệm xe địa hình sa mạc. Một anh bạn đã giúp cho tôi thực hiện ước nguyện đó không mấy khó khăn. Một chiếc xe V8 Land Cruise còn mới, đón chúng tôi từ trung tâm ra khu vực sa mạc dành cho cuộc đua, xa tám chục km. Anh lái xe nhà nghề người Jordan lái xe tốc độ cao chạy ngoằn ngoèo trên sa mạc, vượt qua nhiều loại địa hình, dừng lại các nơi cần thiết để chúng tôi thưởng ngoạn và chụp ảnh suốt cả tiếng đồng hồ. Kết thúc, anh đưa chúng tôi trở lại thủ đô. Tính ra anh đi hết gần ba trăm km, mất hơn 3 giờ 30 phút, thế nhưng chỉ hết 5000 ryan, hơn trăm rưỡi đôla một chút. Kể cho mọi người, ai cũng bảo sao mà rẻ thế!

Ngay bên cạnh hệ thống siêu thị khu châu Âu này là cả một vịnh du thuyền. Trước đây, tôi cũng được ngắm một vài du thuyền của mấy ông lớn ở châu Âu với vẻ “kính nhi, viễn chi”, ngỡ ngàng và kinh sợ sự giàu có. Tưởng thế là ghê lắm, nhưng chẳng thấm gì so với khu vực vịnh Doha, có tới hơn ngàn du thuyền đủ các cấp hạng, các kiểu nhỏ to của dân Doha và các đại gia nhiều quốc tịch đỗ hàng dãy trên biển

Bến du thuyền

Với mức thu nập cao vòi vọi, dân Doha sắm một du thuyền thì có khác chi dân chài Hà Tĩnh mua một thuyền thúng bắt hàu vậy.