MỘT THỜI TÔI TỪNG CÓ - Tuyển thơ viết về nước Nga của nhà thơ Nguyễn Huy Hoàng , Người xứ Nghệ Kiev

Gần một phần ba thế kỷ đó, tôi đã dành thời gian

rong ruổi, ngang dọc hầu khắp nước Nga, đến nhiều

thành phố, làng mạc nước Nga, tiếp xúc với nhiều

hạng người trên các vùng miền của nước Nga rộng lớn.

Nếu như dưới thời Xô Viết , xung quanh tôi là

những giáo sư, công chức, là không gian thanh bình

của giảng đường, thư viện, của công việc học hành, thì

khi màu cờ đổi khác, nước Nga chuyển sang một quỹ

đạo mới, thì giống như trong chuyện cổ tích, những

điều xẩy ra, tôi chưa từng tưởng tượng đến bao giờ.

Cơ chế thị trường mở toang cánh cửa, một Liên Xô

hàng chục năm quen bó gò trong chế độ bao cấp, chỉ

trong khoảnh khắc đã trở thành thương trường, chợ

búa tự do. Sự ngạc nhiên, ngỡ ngàng của những người

dân Nga an phận trong phút chốc được thay bằng sự

bất ổn, lo toan và một cảm giác luôn nơm nớp, bất an

trước cảnh vật đổi, sao dời:

... Mốt thời thượng phô mình trên phố xá

Nét vàng son pha lẫn với tân kì

Nơm nớp sống giữa thực hư, thật giả

Giữa thấp hèn và trang trọng, uy nghi

Matxcơva - thiên đường cao vòi vọi

Của lớp người gặp vận, mới phất lên!

Matxcơva, đáy thẳm sâu cơ cực

Của những người Nga nhỏ bé, thấp hèn!

Bao quý ông từng ôm hôn cờ đỏ

Thấy cảnh ăn xin, giờ chẳng động lòng

Đám thanh niên kẻ say mê băng nhóm,

Kẻ phớt đời trước mọi cảnh hưng vong.

(Matxcơva bây giờ đã khác)

Đó là sự chứng kiến và cảm nhận cay đắng thật

lòng của bất cứ một ai đã từng sống ở nước Nga vào

những năm hậu Xô Viết đầy thiếu thốn và bất trắc,

không nơi bấu víu.

Không chỉ ở Matxcơva mà dường như khắp cả

nước Nga mênh mông đều rơi vào trong cơn hỗn loạn,

đâu đâu cũng lẩn quất sự hiểm nguy rình rập với nạn

khủng bố tràn lan, với sự trỗi dậy của lớp người Nga

mới sau chính sách tư hữu hoá, một tâm trạng tuyệt

vọng, bế tắc bao trùm lên cuộc sống của xã hội Nga.

Bối cảnh chung của nước Nga trong những năm

chín mươi của thế kỷ trước là như thế.

Tôi đã đi qua những tháng ngày đó với nỗi đau

nhân đôi vì khổ nạn gia đình khi con gái đầu lòng của

tôi thất lạc vào đầu năm học mới:

Đã chớm lạnh cơn mưa đầu tháng Chín

Gió thay chiều, đổi hướng những rừng cây

Rồi băng giá sẽ phủ đầy sông vắng

Con ở đâu trên cõi nước Nga này?

(Matxcơva 9-1993)

Trước đây, trong văn học Trung Hoa có nhân vật

Ngũ Tử Tư sau một đêm bất miên đầu trở nên bạc

trắng; còn tôi, chỉ trong một khoảng thời gian ngắn

ngủi đi tìm con, bỗng một sáng nhìn vào gương, thấy

tóc mình không còn lấy một sợi xanh, và có thể nói là

suy sụp hoàn toàn. Bàn tay của những người Nga nhân

ái và tấm lòng của những người Việt tha hương đã

nâng đỡ tôi, giúp tôi không gục ngã. Tôi trả giá cho

tình yêu nước Nga bằng máu thịt và cuộc sống chật

vật, khốn khó của mình.

Cứ mỗi năm, mùa thu đến, cây một lần thay lá,

một mùa đông băng tuyết lại qua đi, nhưng nỗi buồn

của tôi thì vẫn luôn nhức nhối, như một vết sẹo giấu

kín trong tim suốt đời vẫn không lành.

Và từ bấy đến nay, tôi gắn với nước Nga không

chỉ bằng một tình yêu chưa mảy may sứt mẻ bên lòng

mà còn bằng một nỗi đau riêng rớm máu.

Nền văn hoá cao vời vợi của nước Nga, thiên

nhiên Nga muôn phần tươi đẹp thấm sâu vào tôi hơn

là sự hùng vĩ, đồ sộ của quảng trường, đền đài, lăng

tẩm. Tôi đắm mình vào sự dịu dàng vĩnh cửu của thiên

nhiên Nga, sự nhân hậu của những người dân Nga

bình dị, và từ đó khơi dậy niềm cảm hứng, niềm an ủi

và nỗi khát khao, hy vọng. Cách ứng xử với thiên

nhiên, với con người trong những sáng tác của tôi, chịu

ảnh hưởng nhiều của những nhà thơ cổ điển Nga mà

tôi hằng mến mộ.

Đã bao năm, từ Matxcơva, như một khách lữ

hành, tôi đã đến nhiều thành phố ở Bạch Nga,

Ukraina, Trung Nga, Xiberi và cả những nơi trước ₫ây

là thành phố cấm. Tôi đã qua miền cực Bắc của nước

Nga lạnh giá, đến tận những vùng heo hút, cách Thủ

đô hàng ngàn cây số. Và dường như ở đâu, tôi cũng

được gặp những người Việt xa quê. Họ là những công

nhân sang Liên Xô từ đầu thập kỷ tám mươi với Hịệp

định Lao động và Hợp tác, và sau khi xẩy ra chính

biến, họ ở lại Nga kiếm sống.

Họ mang theo trong hành trang của cuộc mưu

sinh nơi xứ tuyết cả bầu văn hoá phương Đông mà

khoảng cách và thời gian không dễ gì xoá nhoà được.

Dòng máu Đại Việt ngàn năm ẩn náu tiềm tàng trong

sự lam lũ, chịu khó, chịu thương, chảy âm thầm nhưng

mãnh liệt.

Chúng tôi sống hồn nhiên như cây cỏ

Ăn miếng thơm biết trả lại miếng bùi

Chỉ biết cho, ít khi chìa tay nhận

Những thứ gì không trả giá mồ hôi

Chúng tôi sống âm thầm, vai nặng gánh

Đi muôn nơi vẫn nhớ đến cội nguồn

Lòng nhẫn nhục trước bao ₫iều ngang trái

Mặt đẫm tràn nước mắt, vẫn bao dung!

(Người Việt)

Trong số gần một trăm ngàn người Việt ở Nga, có

nhiều người thành đạt, tự vươn lên trở thành những

doanh nghiệp có tuổi tên và gia sản; nhưng vẫn có

hàng chục ngàn người vẫn sống nổi chìm, tạm bợ cảnh

"rủi ro, thân vạc, thân cò". Tôi gửi gắm vào họ sự đồng

cảm về thân phận, về tình người và những phẩm cách

chỉ có riêng ở những con dân nước Việt. Và dù đi đến

nơi đâu thì nỗi nhớ thương nước Việt vẫn luôn thẳm

sâu ở trong lòng:

Nghe hồn ngọn gió ly quê

Len trong lãng đãng bốn bề tuyết sương

Tấc lòng non nước, cố hương

Tiếng ru sầu lắng, buồn thương vơi đầy

Những là muối mặn, gừng cay

Đói nghèo đeo đẳng luống cày ngàn năm

Ruộng vườn, ngõ xóm, mái tranh

Mồ hôi thấm đất mới thành quê hương

Nghe hồn ngọn gió tha phương

Xõa lay mái tóc điểm sương quê người

(Cố hương)

Càng xa đất nước thì hình ảnh bến nước, con đò,

sân đình, mái rạ càng hiện lên rõ mồn một như những

cuốn phim chiếu đi, chiếu lại không chỉ một lần trong

nỗi nhớ. Nó hiển hiện qua bóng dáng người Mẹ Việt

Nam nghèo, suốt đời chỉ biết nhẫn nhục hi sinh; qua

hình ảnh những gương mặt thân yêu của tuổi ấu thơ

và qua bao nhiêu buồn vui, gian truân một thuở.

Những khung trời kỷ niệm này là một mảng đề tài

quen thuộc trong những bài thơ của tôi viết từ nước

Nga cách hàng vạn dặm, hồi tưởng lại bến bờ Tổ quốc

xa xăm:

Nước Nga ơi!

Mặc ai theo gió thả buồm,

tôi vẫn lội ngược dòng

Vẫn hướng về Người,

bởi không thể nào nghĩ khác

Tôi luôn mang trong mình tình yêu hai Tổ quốc

Một nước Việt lầm than mang nặng, đẻ đau tôi

Và nước Nga, nơi gánh chịu

biết bao nhiêu tủi cực

Tôi tự nguyện đặt trái tim

rớm máu dưới chân Người!

(Nước Nga)

Tuyển thơ này thấm đẫm dấu vết cuộc hành trình

hai mươi năm của tôi kể từ khi Liên Xô tan vỡ, nước

Nga đắm chìm vào trạng thái hỗn độn, nói như những

nhà chính trị là "xã hội ngoài tầm kiểm soát", đến hôm

nay, nước Nga đã vươn lên với tầm cường quốc hùng

mạnh như nó từng có. Băng qua những sự kiện, thời

gian, là cảm hứng về thiên nhiên vĩnh hằng, huyền

diệu của nước Nga, là tình yêu đối với nước Nga bao la

không một mảy may vụ lợi, là nỗi lòng của một người

con nước Việt xa nhà.

Đó là một thời tôi từng có.

Tôi thiển nghĩ rằng, những ai đã từng trải qua bao

ghềnh thác của cuộc đời, đã chịu nhiều đòn roi của số

phận nhưng vẫn không gục ngã; và những ai đã từng

dành cho nước Nga dù một thoáng tình yêu, thì tôi tin

khi đọc những bài thơ tuyển này, bạn sẽ đồng ý với tôi

rằng, đó là một thời chúng ta từng có.

Matxcơva 8-10-2012

Nguyễn Huy Hoàng

BBT (Theo nhà thơ Nguyễn Huy Hoàng)