Với môi trường sống ở trên các sườn núi cao, khí hậu lạnh khắc nghiệt, môi trường đã hình thành nên nét độc đáo trong văn hóa kiến trúc của ngôi nhà trình, tường bằng đất, lợp ngói hay tranh là phù hợp nhất, với ưu điểm chống được kẻ gian, thú dữ, và đặc biệt mùa hè rất mát, ngay cả khi trời nóng như đổ lửa...

 

Ưu điểm của những ngôi nhà tường trình vừa chống được kẻ gian, thú dữ, vừa mát như có "điều hoà".

Lên vùng cao Tây bắc, bạn sẽ thấy thấp thoáng trong biển mây là những ngôi nhà trình tường của người bà con người Mông nơi đây mộc mạc với tường đất và mái xanh rêu tuyệt đẹp. Những ngôi nhà hệt như cây nấm khổng lồ nằm thoai thoải trên những sườn núi tạo nên một bức tranh đẹp như trong chuyện cổ tích.

Những người Mông khi chọn được đất ở,họ bắt đầu hành san nền, kê móng, trình tường nhà. Công việc trình tường được làm khá công phu. Trong quá trình trình tường, người lạ không được đến, nhất là phụ nữ. Để trình tường người ta phải làm những chiếc khuôn gỗ có chiều dài 1,5 mét, rộng 0,45- 0,5 mét. Khi trình tường người ta đổ đất vào khuôn gỗ và dùng những chiếc vồ nện chặt đất. Đất dùng để trình tường được loại bỏ sạch rễ cây, đá to, cỏ rác.

 

Dù vô tình hay hữu ý, người dân bản địa nơi đây đã tạo cho mảnh đất khô cằn và khắc nghiệt này một vẻ đẹp tuyệt vời bởi chính những ngôi nhà trình tường độc đáo của mình.

Khác với nhiều loại nhà sàn không kiên cố, nhà Trình Tường là loại nhà khá chắc chắn và phù hợp với điều kiện sống trên núi cao của bà con dân tộc.

Nhà Trình Tường được xây từ khoảng tháng 10 âm lịch trở đi. Sở dĩ người ta chọn thời điểm này để xây nhà bởi chỉ mất khoảng 2 tháng để thợ xây có thể hoàn thiện nhà và chủ nhà có thể dọn đến ở vào trước Tết.

 

Nét độc đáo trong kiến trúc ngôi nhà của người Mông tương đối thống nhất theo một khuôn mẫu, dù to hay nhỏ đều phải có ba gian hai cửa (gồm một cửa chính, một cửa phụ và tối thiểu là hai cửa sổ). Ngôi nhà có thể có một hoặc hai chái nhà, nhưng đều không liên quan trực tiếp đến ba gian nhà chính

Nhà Trình Tường được xây dựng theo cách khá đơn giản nhưng lại rất chắc chắn. Người thợ sau khi san nền sẽ dùng khuôn gỗ đặt dọc theo các khu vực xác định là bờ tường. Sau đó họ đổ đất và và dầm chặt tạo thành tường nhà. Công việc cứ như vậy diễn ra cho đến khi những bức tường cơ bản được hình thành. Bên trong nhà sẽ là hệ thông cột gỗ để phân chia các phòng. Mái nhà Trình Tường được lợp bằng cỏ, rơm, những loại cây có khả năng cách nhiệt tốt.

 

Do tường được nện bằng đất dày tới nửa mét, được lợp bằng mái tranh nên dù khí hậu mùa hè khắc nghiệt đến mấy những ngôi nhà này vẫn giữ được độ ẩm và rất mát. Để làm được những căn nhà đơn sơ này người dân phải làm ròng rã hàng tháng với nhiều công đoạn chủ yếu làm thủ công bằng sức người

Nếu kinh tế khá giả, nhà Trình Tường có thể được xây thành 2 tầng, nhiều gian nhìn không khác gì một căn nhà gạch được người đồng bằng xây dựng. Công đoạn trình tường nhà công phu nhất với đất đưa vào ván khuôn nẹp chắc, dùng chày gỗ giã để nén chặt với nhau cùng cốt đá núi, tạo nên bức tường vững chắc sau đó đến làm xà nhà bằng gỗ để lợp mái.

Người Mông làm nhà dựa lưng vào núi; mỗi bản thường có từ vài ba nóc nhà trở lên, có bản chỉ có một dòng họ hoặc nhiều dòng họ chung sống quây quần bên nhau trên một sườn núi. Đặc biệt, đối với người Mông, hầu như nhà nào cũng trồng một vài cây đào, cây mận, cây lê. Hình ảnh mùa xuân với hoa đào nở đỏ, hoa lê trắng bên những bức rào đá tựa như một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ. Bên trong hàng rào đá là một đời sống sinh hoạt hết sức ấm cúng của các gia đình người Mông.

(Theo Dân trí)