QĐND - Tôi không có may mắn được sống, chiến đấu và học tập công tác dưới quyền Trung tướng Vũ Xuân Chiêm, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, nguyên Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, nguyên Chính ủy Bộ tư lệnh Đoàn 559; Đại biểu Quốc hội khóa IV, khóa V, khóa VI; Cán bộ lão thành cách mạng, Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng. Mới chỉ được gặp một đôi lần, còn phần nhiều tôi biết về Trung tướng Vũ Xuân Chiêm qua sử sách, các phương tiện truyền thông và lời kể của các cựu chiến binh với những câu chuyện đậm chất huyền thoại về Bộ đội Trường Sơn, về Đoàn 559... Dẫu vậy khi hay tin Trung tướng Vũ Xuân Chiêm (bí danh Vũ Xuân Chi) – một vị tướng tài ba, một người con ưu tú của dân tộc về cõi vĩnh hằng, chúng tôi không khỏi bàng hoàng, xúc động, nuối tiếc khôn nguôi.

Trung tướng Vũ Xuân Chiêm, sinh tháng 2 năm 1923 tại thôn An Mỹ, xã Trực Đông (nay là xã Trung Đông), huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. Sinh trưởng trong một gia đình nông dân nghèo, từ quê hương giàu truyền thống cách mạng, năm lên 8 tuổi, Vũ Xuân Chiêm đã lên Hà Nội làm thợ. Sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng, thấu hiểu cảnh lầm than, cùng cực của người công nhân do bị chế độ thực dân đế quốc áp bức bóc lột, năm 1936, khi chưa tròn 14 tuổi, Vũ Xuân Chiêm đã tham gia cách mạng với nhiệm vụ vận chuyển công văn tài liệu. Năm 1938, Vũ Xuân Chiêm tham gia vào Thanh niên Phản đế, tập hợp thanh niên đứng lên chống lại chế độ thực dân ở Hà Nội, đòi quyền lợi cho người công nhân dưới chế độ thực dân, phong kiến... Với những đóng góp xuất sắc cho cách mạng, năm 1940, Vũ Xuân Chiêm được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Tháng 12 năm 1940, Vũ Xuân Chiêm bị địch bắt. Dù không tìm được tài liệu trên người, nhưng địch vẫn kết án ông 15 năm khổ sai, biệt xứ giam tại nhà tù Sơn La rồi đày ra Côn Đảo. Kẻ thù tra tấn rất dã man nhằm uy hiếp tinh thần, lấy lời khai. Chết đi sống lại nhiều lần vì những đòn tra tấn của bọn cai ngục nhưng Vũ Xuân Chi (bí danh trong tù của ông) vẫn giữ vững khí tiết người cộng sản. Cách mạng Tháng Tám thành công, tháng 9-1945, Vũ Xuân Chiêm được ra tù và tiếp tục hoạt động cách mạng. Vũ Xuân Chiêm được đồng chí Hồ Tùng Mậu đưa về Huế tham gia Ủy viên Ban Chấp hành Công đoàn Trung Bộ, Ủy viên Quân sự khu C. Tháng 1-1947, Vũ Xuân Chiêm là Tỉnh ủy viên tỉnh Thừa Thiên, Phó bí thư Thành ủy Huế.

Trung tướng Vũ Xuân Chiêm (thứ 2 từ trái sang) cùng Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Thượng tướng Song Hào và Thượng tướng Hoàng Văn Thái bàn kế hoạch giải phóng miền Nam năm 1975. Ảnh tư liệu

Tháng 3 năm 1950, Vũ Xuân Chiêm được cử đi học Trường Nguyễn Ái Quốc. Cùng năm đó vào tháng 7, Vũ Xuân Chiêm được cử vào Quân đội và được giao phụ trách công tác chính trị - hậu cần cho các chiến dịch lớn. Trong ký ức của mình Trung tướng Vũ Xuân Chiêm không bao giờ quên kỷ niệm lần đầu tiên được gặp Bác Hồ. Trong Chiến dịch Biên giới, ngày 28-7-1950, Trung ương Đảng quyết định thành lập Đảng ủy chiến dịch do Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp làm Bí thư, Tư lệnh chiến dịch. Đầu tháng 8-1950, Đại tướng Võ Nguyên Giáp tổ chức đoàn cán bộ trực tiếp đi nghiên cứu địa hình thị xã Cao Bằng - một mục tiêu trọng yếu phải giải phóng. Sau cuộc thị sát, Đại tướng Võ Nguyên Giáp họp Đảng ủy Mặt trận mở rộng lấy ý kiến dân chủ. Bác Hồ đến Sở chỉ huy chiến dịch, nghe Đại tướng Võ Nguyên Giáp báo cáo chủ trương của Đảng ủy Mặt trận. Trong giờ giải lao, Bác Hồ hỏi Vũ Xuân Chiêm: "Chú làm công việc gì?". Vũ Xuân Chiêm đáp: "Báo cáo Bác! Cháu làm công tác chính trị ạ!". Bác Hồ tiếp: "Đó là việc tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện chủ trương, đường lối cách mạng. Công việc đó quan trọng lắm, nhưng phải có cặp tai thính, đôi mắt tinh tường mới làm tốt được. Chú hiểu chứ?". Thấy Vũ Xuân Chiêm chưa rõ ý, Bác Hồ vui vẻ nói: "Bác kể chú nghe một chuyện nhé. Một lần Bác ở chỗ làm việc về nhà, chú bảo vệ đón, Bác khẽ gật, đưa tay lên miệng nói: "Cho Bác chút nước...". Chú bảo vệ quay vào rồi ra ngay, đưa thuốc và lửa cho Bác. Thấy vậy mấy chú đứng gần cười ồ rồi nói: "Bác khát hỏi nước sao lại đưa lửa". Bác nhận thuốc, đưa mọi người cùng hút và khuyên anh em không nên trách chú ấy, rồi hỏi: "Tại Bác nói không rõ hay tại chú ấy nghe nhầm, nhưng tại ai thì cũng có bài học là cán bộ nói cho dân nghe phải rõ ràng, dứt khoát và cũng chớ làm như chú bảo vệ: Dân xin nước, cán bộ lại cho lửa". Rồi Bác cười hỏi Vũ Xuân Chiêm: "Chuyện chỉ có thế, chú thấy cái tai, con mắt, cách nói khi làm công tác tuyên truyền với quần chúng quan trọng thế nào chứ?". Bài học về công tác chính trị mà Bác Hồ dạy trong lần gặp gỡ đầu tiên ấy được Vũ Xuân Chiêm ghi nhớ và làm theo đến hết đời.

Trung tướng Vũ Xuân Chiêm từng giữ nhiều trọng trách. Tháng 10 năm 1951 đến tháng 7 năm 1963, ông là Cục phó rồi Cục trưởng Cục Chính trị Tổng cục Hậu cần. Tháng 8 năm 1963 đến tháng 2 năm 1965, ông là Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần. Trong giai đoạn khó khăn nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (tháng 3 năm 1965 đến tháng 5 năm 1970), với cương vị là Phó chính ủy rồi Chính ủy Bộ tư lệnh Đoàn 559, đồng chí đã tham gia lãnh đạo, chỉ huy góp phần làm nên con đường huyền thoại Hồ Chí Minh lịch sử. Tháng 6 năm 1970, Vũ Xuân Chiêm được điều động trở lại làm Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần. Là cán bộ chủ chốt của ngành Hậu cần Quân đội đồng chí Vũ Xuân Chiêm đã cùng với tập thể cấp ủy, chỉ huy Tổng cục Hậu cần lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức đảm bảo kịp thời cả về con người và vũ khí trang bị hậu cần - kỹ thuật cho chiến trường miền Nam, cùng quân và dân cả nước làm nên Đại thắng mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Sau giải phóng miền Nam, đồng chí được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Bí thư Đảng ủy Tổng cục. Tháng 9 năm 1976, đồng chí được bổ nhiệm giữ chức Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN đồng chí đã có nhiều cống hiến cho sự nghiệp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng và luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Trung tướng Vũ Xuân Chiêm là một người lãnh đạo, chỉ huy uy tín của Đảng, Nhà nước và Quân đội. Đồng chí đã cùng với Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng vận dụng sáng tạo đường lối chính trị, quân sự của Đảng và sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng LLVT cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Đồng chí là người cán bộ tận tâm, tận lực, cần, kiệm, liêm, chính, với mọi nhiệm vụ được giao, sâu sát, khiếm tốn, giản dị và luôn phát huy bản chất tốt đẹp Bộ đội Cụ Hồ. Tháng 10 năm 1987, Trung tướng Vũ Xuân Chiêm được Đảng, Nhà nước cho nghỉ hưu.

Từ buổi đầu tham gia cách mạng đến khi về cõi vĩnh hằng Trung tướng Vũ Xuân Chiêm luôn giữ trọn danh hiệu cao quý của người cộng sản, một lòng một dạ phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phấn đấu hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Trung tướng Vũ Xuân Chiêm là tấm gương sáng về phẩm chất đạo đức của người cán bộ cách mạng. Từ ngoài trận địa, trong nhà tù, cũng như trong công tác, học tập, sinh hoạt đồng chí luôn thể hiện rõ đức hy sinh, lòng dũng cảm, sống liêm khiết, giản dị, trung thực, đoàn kết, thân mật, gần gũi cán bộ, chiến sĩ và đồng bào, đồng chí... Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên, nguyên Tư lệnh Đoàn 559 - một người có nhiều năm gắn bó với Trung tướng Vũ Xuân Chiêm đã nói: “Tôi đã từng công tác với nhiều đồng chí, ở nhiều cương vị khác nhau, nhưng ở đồng chí Chiêm có những nét đặc biệt quý hiếm của một chính ủy. Anh luôn chăm lo xây dựng đơn vị, thể hiện tinh thần đoàn kết chân thật trong Đảng ủy, Bộ tư lệnh; tiêu biểu tinh thần ủng hộ sự đổi mới, sáng tạo; tiêu biểu ý chí thống nhất tư tưởng nghệ thuật lãnh đạo chỉ huy hiệp đồng. Trong những năm tháng gian nguy ác liệt, anh vẫn lạc quan kiên định niềm tin tất thắng… Với Vũ Xuân Chiêm, tôi quý nhất một con người trung thực, thủy chung, giản dị, tiêu biểu nhân cách vị tướng của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng”. Quá trình hoạt động của Trung tướng Vũ Xuân Chiêm là tấm gương sáng để chúng ta học tập, noi theo.

Trung tướng Vũ Xuân Chiêm không còn nữa, song những tình cảm thân thương, quý mến và công lao cống hiến của đồng chí vẫn còn mãi trong niềm thương tiếc của chúng ta và những người thân yêu của đồng chí.  

PHÙNG KIM LÂN