Ngày Tết họ của dòng họ Sầm ở xã Châu Tiến ở Quỳ Châu chiều 21/2 chợt có mưa rào kèm theo những tràng sấm. Hôm đó là mồng 6 Tết, bản Hoa Tiến 1 đang diễn ra tiệc rượu cần. Có hai ché rượu được bày ra cho hai nhóm uống thi, 3 người mỗi nhóm. Bên cạnh là người dự khán.

Tràng sấm khiến ai nấy đều rời khỏi ché rượu và reo hò. Tiếng sấm vào đầu năm mới là một tín hiệu đặc biệt theo quan niệm tâm linh của cư dân bản địa. Tiếng sấm đầu năm mới là âm thanh được nhiều người trông chờ.

Người dân trong bản Thái cổ Hoa Tiến 1 xã Châu Tiến (Quỳ Châu) vui Tết họ năm 2018. Ảnh: Hữu Vi

Những người dự tiệc tại bản Hoa Tiến 1 tỏ ra phấn khích vì cho rằng đó sẽ làm một năm sung túc, yên ấm. Người Thái ở một số huyện miền núi Nghệ An quan niệm khi nghe tiếng sấm đầu năm trong lúc đang ăn uống, cả năm sẽ no ấm. Nếu đang cấy ruộng hay làm lụng ngoài trời thì năm đó sẽ vất vả.

Người Ơ đu là cộng đồng thiểu số vào loại ít ỏi nhất ở Việt Nam. Họ từng cư trú dọc lưu vực sông Nậm Nơn thuộc huyện Tương Dương. Sau đó dân tộc thiểu số chưa đến 1.000 người này phải quy tụ tại bản Văng Môn xã Nga My (Tương Dương) khi Nhà máy thủy điện Bản Vẽ bắt đầu xây dựng từ năm 2005. Cộng đồng này từng tồn tại phong tục đón tiếng sấm đầu năm mới.

Ông Lo Văn Phúc, một cao niên ở bản Văng Môn xã Nga My, huyện Tương Dương từng chia sẻ: Sau khi có tiếng sấm đầu năm, người đứng đầu dòng họ thường gõ một hồi chiêng để báo hiệu cho cả bản biết. Đó cũng là thời điểm được cho là bắt đầu một năm mới. Sau đó, hội mừng tiếng sấm năm mới được bắt đầu. Người Ơ đu tin rằng, cuộc vui có cả “người nhà trời” là những bậc tối thượng trong quan niệm tâm linh của họ tham gia. Mừng tiếng sấm đầu năm mới cũng là dịp lễ hội của người Ơ đu.

Những nghiên cứu về dân tộc học thì cho rằng lễ hội mừng tiếng sấm là phong tục bản địa cổ xưa từng rất phổ biến ở cư dân nông nghiệp khu vực Đông Nam Á có lẽ chỉ còn sót lại ở cộng đồng Ơ đu. Tuy nhiên quan niệm về tiếng sấm đầu năm mới cũng có trong tâm linh người Thái.

Những bà mẹ lớn tuổi ở huyện Con Cuông mỗi khi nghe tiếng sấm thường khấn rằng: “Sấm năm mới, mong cho cả nhà mạnh khỏe.”. Một số tài liệu đã đăng tải thì cho rằng tiếng sấm còn báo hiệu mùa lễ Xăng khan của người Thái ở Nghệ An.