Một ngày đầu tháng 11, khí trời se lạnh, tôi đến với bộ đội Đồn Biên Phòng Môn Sơn, nhân chuyến đi thực tế sáng tác.

Đoàn văn nghệ sỹ được các anh bộ đội, đưa xuống một đơn vị bản - Nơi bộ đội Đồn Biên Phòng Môn Sơn, cùng chính quyền và nhân dân quyết tâm bảo tồn và phát triển nền văn hóa đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Chúng tôi được xem một đêm sinh hoạt của CLB dân ca Thái, ở Bản Cằng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An rất ấn tượng 
Đã thành thói quen, khi tiếng trống, tiếng Cồng Chiêng nổi lên, các hội viên lần lượt đến nhà văn hóa Bản Cằng. Những người già, trẻ con trong bản cũng í ơi gọi nhau đến xem. Không gian vốn tĩnh lặng, vào đêm, ở vùng rừng núi cao, ít ai ra đường- Nhất là những ngày gió lạnh - Vậy mà, nhà văn hóa bản, bỗng chật ních người. Ở đây mọi người rất yêu ca hát, nhảy múa. Không ai nói chuyện ồn ào. Tất cả im lặng như uống lấy từng câu lăm, câu Nhuôn - Những làn điệu dân ca Thái mượt mà, ngọt ngào… Chủ nhiệm CLB Lương Nghiệp cho biết:
- CLB dân ca Thái- bản Cằng-gồm 42 thành viên. Lớn tuổi nhất là 62 tuổi. Bé nhất là 8 tuổi. Hát Lăm, Khắp, hát đồng dao , Múa hội, nhảy sạp, hòa tấu nhạc cụ dân tộc. Chúng tôi thường hòa tấu đàn tính tự tạo và xì xà lò- hai nhạc cụ này đều lấy nguyên vật liệu từ trong rừng. Chỉ cần mình yêu thích và thổi hồn vào là cây tre cây gỗ đều biết hát …– Chủ nhiệm Lương Nhiệp vừa nói vừa cầm đàn tính lên tấu luôn một bản nhạc (ảnh 1- song tấu). Tiếp đến là tiết mục hòa tấu: Trống, xì xà Lò, đàn tính ( Ảnh 2), nhuôn xuối( Ảnh 3) nhảy sạp ( Ảnh 4) v v…
- Bí quyết nào đã giúp CLB tồn tại và phát triển như hôm nay? Tôi hỏi
- Chả có bí quyết gì đâu. Muốn giữ gìn vốn dân ca thái thì cùng nhau bảo vệ thôi. Nhờ lòng đam mê ca múa, từ trưởng bản Lô Thị Hương, đến chi hội trưởng phụ nữ, đoàn thanh niên… đã khơi dậy niềm đam mê múa hát của mọi người dân nơi đây. Chúng tôi làm với tính tự nguyện . Lại được bộ đội Biên Phòng Đồn Môn Sơn- đặc biệt là tổ vận động quần chúng, của Đại úy Nguyễn Xuấn Tuấn, ngày đêm xuống bản, góp phần làm nên diện mạo hôm nay. Các anh không chỉ bày vẽ công việc, mà còn tham gia như một hội viên của CLB (ảnh 5).CLB đã phục vụ, trong các ngày lễ lớn của đất nước, của quê hương và của bản: Ngày tết cổ truyền, ngày quốc tế phụ nữ, ngày 26/3, ngày 19/5, 2/9, 20/10, ngày quốc phòng toàn dân… Nhất là ngày 3/3 hàng năm giữa Đồn Biên Phòng và CLB, càng thắt chặt mối tình đoàn kết quân dân …Có nghệ nhân tham gia lễ hội Làng Sen, hội diễn dân ca các dân tộc tỉnh Nghệ An. Năm ngoái, hội thi dân ca 8 tỉnh khu vực miền trung, CLB dàn dựng tiết mục Lễ Hội Chá Chiêng đạt huy chương Vàng. Năm nay, tôi vinh dự được làm đại biểu đi dự đại hội thi đua yêu nước... 
- CLB đã làm gì để duy trì và bảo tồn vốn quí này? 
- Khi chúng tôi già rồi, nếu không truyền lại cho thế hệ trẻ, thì chỉ mang xuống đất thôi. Hiện nay chúng tôi đã có lực lượng kế tiếp. Các cháu là chủ nhân , bảo tồn vốn dân ca của bản mường mình. CLB có lịch tập vào tối thứ 7 hàng tuần. Những ngày khác các cháu học sinh phải học bài. Đây là lực lượng tiếp nối cho tương lai. CLB có nhiệm vụ duy trì và bảo tồn vốn quí dân ca Thái. Giá mà cấp trên quan tâm, cho ít vốn để duy trì phong trào thì hay biết mấy.
Trong xu thế mới, các thứ nhạc rock, rap , các quán karaoke đang là mốt của lớp trẻ, thì giữa đại ngàn xanh mênh mông, có được CLB dân ca Thái như Bản Cằng thật đáng quí, đáng trân trọng biết chừng nào. Về lâu dài chính quyền địa phương huyện, tỉnh cần có chế độ đãi ngộ xứng đáng, tạo điều kiện cho các nghệ nhân dân gian phát huy hết tài năng và truyền lại cho con cháu mai sau…chung tay giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc...
Bản Cằng-Môn Sơn, ngày 4/11/2015

Bài và ảnh : Cẩm Thạch