DI TÍCH NHÀ THỜ CHU THƯỜNG YÊM Nhà thờ Chu Thường Yêm - địa chỉ văn hóa

(Baonghean) - Tọa lạc trên đất quê lúa Yên Thành giàu truyền thống lịch sử, di tích nhà thờ Chu Thường Yêm ở xã Hoa Thành (Yên Thành) từ lâu được biết đến như là một điểm nhấn truyền thống yêu nước, cách mạng và dày dặn giá trị lịch sử - văn hóa của địa phương.

Nhà thờ Chu Thường Yêm là một công trình kiến trúc cổ được xây dựng cách ngày nay hàng trăm năm, thờ các vị tổ họ Chu mà tiêu biểu là ông Chu Thường Yêm - người có công lớn trong khai khẩn vùng làng Nam ngày xưa, nay là xã Hoa Thành; phối thờ là những hậu duệ tiêu biểu của dòng họ Chu như: Chu Trạc một nghĩa sỹ Cần Vương tiêu biểu; Chu Văn Biên - người đảng viên cộng sản kiên cường.

Chu Thường Yêm, hiệu là Chất Phác Phủ Quân, gốc người làng Long Ân, tổng Hoàng Trường, phủ Diễn Châu (nay thuộc xã Diễn Trường, huyện Diễn Châu). Ông sinh vào năm 1722 là hậu duệ của cụ Thủy tổ Chu Hồng Nguyên - người có công lớn dưới triều Lê sơ và đã được phong đến chức “Chinh vụ uy lĩnh thủy lục Đại tướng quân đô chỉ huy sứ”.

Sinh ra trong một gia đình có dòng dõi, nhiều đời làm quan trong triều đình nên từ nhỏ ông Chu Thường Yêm được biết đến là người thông minh, lanh lợi, học giỏi và giàu lòng nhân ái. Song lớn lên, ông không theo sự nghiệp quan trường của gia đình mà đi tìm những vùng đất mới để khai canh, lập ấp, chiêu tập nhân dân ly tán, nghèo khó để vỗ về, giúp nhân dân cày cấy làm ăn.

Di tích nhà thờ Chu Thường Yêm tại xã Hoa Thành, huyện Yên Thành.

Năm 1742, ông Chu Thường Yêm quyết định chọn nơi lập cư mới là vùng làng Nam thuộc xã Hoa Thành, huyện Yên Thành ngày nay. Tại đây, ông đã cùng các cư dân đầu tiên thuộc họ Đậu, họ Lê, họ Đào tích cực khẩn hoang, đắp đập be bờ “dẫn thủy nhập điền”, tổ chức sản xuất, đào giếng để lấy nước sinh hoạt, đắp đường đi lại cho dân thôn. Nhờ sự thông minh, am hiểu và tài vận động, tổ chức của ông, nên công cuộc khẩn hoang lập làng đã nhanh chóng đạt hiệu quả. Diện tích canh tác đất đai được mở rộng, sản lượng thu hoạch lúa, hoa màu ngày càng tăng, đời sống vật chất, tinh thần của cư dân ngày một no đủ. Nhiều dòng họ và cư dân nghe tiếng về vùng đất mới này đã kéo đến sinh sống.

Khi đời sống sinh hoạt, sản xuất của người dân làng Nam dần đi vào ổn định, ông Chu Thường Yêm lại cùng con trai là Chu Thường Sơn tạo lập một nghề thủ công mới trên đất làng Nam, đó là nghề trồng mía và kéo che nấu mật. Nhờ sự nỗ lực truyền dạy, tổ chức, hướng dẫn của ông, những bãi mía và những cỗ che kéo mật đã hình thành, đi vào hoạt động. Sản phẩm mật của làng Nam ngon nổi tiếng, được nhiều nơi biết đến. Và một xóm chuyên nghề kéo che nấu mật được ra đời, có tên gọi Nương Che (tên gọi này hiện vẫn còn được lưu truyền trong địa phương). Nhờ vậy, đời sống của nhân dân làng Nam ngày càng khấm khá, làng xóm trở nên trù phú, yên vui.

Giữa lúc công cuộc khẩn hoang, lập ấp đang đạt được những thành quả nhất định, do tuổi cao sức yếu, ông Chu Thường Yêm qua đời. Để tưởng nhớ công lao của ông, nhân dân làng Nam lập đền thờ phụng, tôn ông làm phúc thần của làng và đời đời tưởng nhớ. Các triều đại phong kiến đều sắc phong cho ông là “Dực bảo Trung hưng Linh phù Bản cảnh Triệu cơ Chu Yêm tướng công Chính trực Tối linh Tôn thần”.

Con cháu trong dòng họ Chu làng Nam - Hoa Thành đã chọn đất có vị trí phong thủy tốt tại đây để cất lên một ngôi nhà 3 gian bằng gỗ lim, mái lợp lá mía trên mảnh đất làng Nam để làm nơi thờ ông và hậu duệ của dòng họ Chu với mong muốn nối nghiệp cha ông và lưu truyền cho con cháu mai sau. Đến năm 1902, dưới triều Vua Thành Thái thứ 12, nhà thờ được tu sửa lại thành 3 tòa: thượng, trung, hạ điện như ngày nay.

Không chỉ là một di tích đơn thuần về mặt thờ cúng tổ tiên, trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhà thờ Chu Thường Yêm còn là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của địa phương, góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc như: Năm 1946 đến năm 1954 là nơi làm việc của các cơ quan thuộc Huyện ủy, Huyện đội Yên Thành; từ năm 1964 đến năm 1972, nhà thờ được sử dụng làm trụ sở hành chính của cơ quan huyện, nơi diễn ra nhiều cuộc họp quan trọng để chỉ đạo chính quyền và nhân dân chống Mỹ. Ngày 13/7/1988, nhà thờ Chu đại tôn ở Hoa Thành được Nhà nước tặng thưởng Huy chương Kháng chiến hạng Nhất.

Nhà thờ Chu Thường Yêm, xã Hoa Thành còn là một di sản văn hóa vật thể nguyên vẹn còn lại trên vùng đất Yên Thành với kiến trúc quy mô, cổ kính, nơi lưu giữ nhiều tài liệu, hiện vật quý có giá trị cho công tác nghiên cứu lịch sử và biên soạn lịch sử địa phương như: Gia phả, sắc phong, câu đối, đại tự, long ngai, bài vị, hương án cổ, lư hương cổ, kiệu Long đình cổ... Những hiện vật đó đã được các thế hệ con cháu lưu giữ cẩn trọng.

Bên cạnh đó, thông qua hoạt động văn hoá tâm linh vào các ngày lễ như ngày lễ tế tổ, lễ cầu an, cầu phúc, lễ giỗ… đã thể hiện sự quan tâm của con cháu, trong việc tôn vinh và tưởng nhớ công lao của các bậc tiền nhân với quê hương, dòng tộc. Đặc biệt, với vị tổ Chu Thường Yêm, không chỉ được con cháu trong dòng họ mà còn được nhân dân trong vùng truyền tụng, ca ngợi.

Hiện nay di tích đang được con cháu dòng họ Chu chăm sóc, bảo vệ và phát huy giá trị, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh của con cháu dòng họ và một bộ phận nhân dân địa phương. Di tích nhà thờ Chu Thường Yêm ngày càng thể hiện giá trị giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc cho con cháu dòng họ Chu xã Hoa Thành nói riêng và huyện Yên Thành nói chung.

Với ý nghĩa, giá trị lịch sử, văn hóa to lớn của di tích cũng như để tôn vinh công lao của ông Chu Thường Yêm nói riêng và các vị tiên tổ dòng họ Chu nói chung, ngày 24/4/2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ra Quyết định số 1346/QĐ-BVHTTDL xếp hạng di tích Nhà thờ Chu Thường Yêm xã Hoa Thành, huyện Yên Thành là Di tích Lịch sử cấp quốc gia.

Việc xếp hạng di tích nhà thờ Chu Thường Yêm, xã Hoa Thành, huyện Yên Thành là Di tích Lịch sử cấp quốc gia là niềm tự hào của con cháu dòng họ Chu xã Hoa Thành, vừa nhắc nhở ý thức chung trong việc bảo tồn, phát huy những di sản của cha ông và các giá trị văn hóa của dân tộc để giáo dục truyền thống cho các thế hệ trẻ.

Mạnh Hà

(Sở VH -TT& DL)

Nguồn Baonghean.vn:

http://baonghean.vn/nghe-an-dat-va-nguoi/201505/di-tich-nha-tho-chu-thuong-yem-nha-tho-chu-thuong-yem-dia-chi-van-hoa-lich-su-606650/