(Baonghean) - Nậm Cắn, tiếng Thái nghĩa là cùng chung dòng suối. Bên kia là đỉnh Đia Đam, Pà Cả của huyện Noọng Hét, nước bạn Lào, bên này là Nậm Cắn (Việt Nam). Đã biết bao lần tôi đến cùng Nậm Cắn (Kỳ Sơn), ký ức về một vùng biên viễn xa xôi vẫn không bao giờ xóa nhòa trong tâm tưởng. 

Tôi luôn nhớ về miền đất ấy. Từ cành hoa đào nở ven con đường chênh vênh lên bản, nơi bờ rào gỗ bên nhà... như những đốm sáng nhỏ xíu mà ấm áp giữa cái mờ sương trên độ cao hơn 1.400m của dãy Puxailaileng. Từ vẻ ngẫm nghĩ của ngọn cỏ khô vương trên cánh cổng gỗ đến cái chênh chao, thoáng đãng của những dãy núi mờ xanh bất tận miền biên viễn, chốn biên cương nơi địa đầu Tổ quốc ấy từng ghi dấu trong tôi hai chữ: Nậm Cắn.

Xã vùng cao ấy nằm bên Quốc lộ 7A nối xứ Nghệ với địa đầu miền Tây, cách Thị trấn Mường Xén 20km lên hướng biên cương. Cùng với những chuyến xe chở bao mặt hàng thông thương, đưa biết bao người Việt, người Lào qua lại làm ăn buôn bán, cái tên Nậm Cắn đã bước ra ngoài những mái gỗ xám, bay cao hơn những con đường mòn vắt vẻo lưng chừng trời, đã trở thành một cái tên quen thuộc với bao người, đặc biệt là với các lữ khách lang thang...

Năm tháng qua đi vẫn không làm miền đất ấy đổi thay, vẫn còn nguyên đó những mái nhà gỗ xám của người Mông nằm im lìm sau hàng rào gỗ, hàng mận xanh, nắng sớm tràn về qua khe núi dệt thành tấm áo lưới óng mềm như tơ lụa, cái lạnh của rẻo cao vẫn ngấm ngầm thấm vào da thịt, và tiếng khèn Mông còn da diết, trầm bổng dưới hiên nhà.

Nậm Cắn ngày tôi qua, có cô gái quay tơ bên khung cửi sớm bên đường. Một cách giản đơn và mộc mạc đến khó tin, chiếc khung cửi được làm từ những gióng tre khô, hình thoi, đặt ngay trước sân nhà. Bóng đứng se sợi in hình dưới nắng sớm, trong không gian tĩnh lặng đến nao lòng, ngỡ như nghe thấy cả tiếng gió đang reo trên cây, tiếng cánh hoa hồng bật nở sau bờ rào gỗ, tiếng trẻ con khóc lẫn trong tiếng vỗ về nghe như xa như gần, tiếng bước chân lạo xạo trên đường...

Qua ngưỡng cửa ấy, có ông già người Mông đang ngồi trên chiếc ghế gỗ, đồ đạc trong nhà hầu như không có gì, chủ yếu là củi khô xếp đầy trong nhà và cũng là thứ chất đầy ngoài ngõ. Nhưng cái sức sống mãnh liệt của những người dân rẻo cao ở sau vẻ mộc mạc và chân phương ấy tựa như những mầm cải, cây ngô đang trỗi mình trong rẫy để vươn lên cao... 

Cái ngưỡng cửa cao nhưng không khó vào, có dây kéo tự đóng lại mỗi khi có người đẩy cánh cổng để bước qua. Bên trong sân nhà, chàng trai Mông trẻ tuổi đang ngồi đục cột nhà mới, trong khi người bố tóc bạc, răng rụng gần hết, phấn khởi chỉ cho vị khách lạc bước xem những bằng khen và hình ảnh mà ông đã ghi dấu thời còn làm cán bộ xã treo đầy trên tường. Hiên nhà phơi đầy những túm ngô lúc lỉu, củi chất đầy sân, con chim nhỏ nhảy lích rích trong lồng. Cuộc sống nơi này thật giản đơn.

Từ hướng Mường Xén lên Nậm Cắn, đứng từ con đèo ngã ba Noọng Dẻ là cao điểm đẹp nhất để có thể ngắm nhìn toàn cảnh thung lũng Mường Xén. Đường 7A mềm như một dải lụa đào vắt ngang lòng thung lũng, hàng sa mộc kiêu hãnh vươn mình dưới ánh mặt trời, và những mái nhà gỗ xám mốc phảng phất làn khói hư ảo sau những bờ rào đá. Ở nơi tận cùng cực Tây ấy, Nậm Cắn giống như một cô sơn nữ mới lớn, vừa căng tràn sức trẻ lại vừa e ấp vụng về. Dưới kia, Thị trấn Mường Xén như một bức tranh bé xíu nhưng sắc nét của một thị trấn vùng biên với rộn rã sắc màu của những mái nhà cao thấp lô nhô bên cái thẫm xanh trầm mặc của đại ngàn và thao thiết chảy một dòng Nậm Mộ như sợi chỉ trắng yêu thương ôm ấp thị trấn miền sơn cước.

Đặt balô xuống, ngồi tận hưởng không gian thanh bình nơi bản nhỏ, đối diện với một cánh đồng ngô bên kia đường. Lòng nhẹ tênh, thấy rộn ràng, vui khi gặp đám trẻ tan học, dăm ba chiếc gùi qua lại, đôi chiếc xe đạp vội vàng. Cũng thấy lòng vương vấn khi gặp em, cô gái Nậm Cắn với ánh mắt buồn rười rượi, quanh quẩn cả buổi bên khung cửi, không quay một vòng, không một lần chạm vào cả gióng tre.

Bất chợt, như dâng lên từ núi, nắng đã xuyên những sợi vàng lung linh lên trập trùng Nậm Cắn. Những người phụ nữ quanh quẩn trong nhà bước ra hiên ngồi hong nắng và thêu thùa. Một buổi sáng lung linh, nắng sớm, sương mai, ánh sáng, hơi thở của núi, của rừng, sắc xanh của trời, tiếng rì rầm của rẻo cao... tất cả kể về một Nậm Cắn đã trong tôi.

Trần Hải

Theo baonghean.vn:

http://baonghean.vn/nghe-an-dat-va-nguoi/201503/nam-can-trong-toi-593159/