Nhà báo Hồng Lĩnh - Tổng biên tập mẫu mực

Tôi còn nhớ hồi thập niên 70 của thế kỷ trước, sau chiến thắng 30-4, khoảng những năm 1979-1980, tình hình Biển Đông lúc ấy đã có những chuyện “khó hiểu”, bất ngờ của Trung Quốc.

Họ giúp đỡ ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ nhưng lại đem quân đánh chiếm Hoàng Sa và dọa nạt chiếm tiếp các đảo chìm, đá ngầm, cản trở ngư dân ta đánh bắt cá. Ông Hồng Lĩnh triệu tập cuộc họp đột xuất toàn cơ quan để phổ biến quán triệt tình hình và thái độ của Nhà nước ta đối với việc đó. Trong lúc cả phòng họp im phăng phắc lắng nghe từng lời của Tổng Biên tập thì bỗng phía cuối phòng họp có ai nói vọng lên:

- Cách xa đất liền mấy trăm cây số, liệu điều được ai ra đấy mà giữ?

Đặt quyển sổ ghi chép xuống bàn, Tổng Biên tập Hồng Lĩnh nghiêm nét mặt, nhẹ nhàng nói:

- Tôi đang phổ biến ý kiến của cấp trên, đồng chí nào vừa nói câu đó, sau cuộc họp này đề nghị lên phòng tôi nói lại để ta cùng trao đổi, có được không?

Cuộc phổ biến tình hình nóng hổi chỉ diễn ra hơn nửa giờ đồng hồ, ai nấy lại về làm việc bình thường.

Có tiếng gõ cửa phòng Tổng Biên tập.

- Mời vào!

Một người đẩy cửa bước vào. Ông Hồng Lĩnh đứng dậy:

- Mời ngồi!

- Thôi, không muốn làm phiền Tổng Biên tập nữa. Đoạn anh ta nói tiếp với giọng ân hận:

- Hồi nãy, trong cuộc họp tôi có đùa nhưng tự thấy thiếu ý thức. Tôi lên gặp để có lời xin lỗi.

Ông Hồng Lĩnh vẫn biết đồng chí mình nói đùa nhưng đùa như thế là không nên. Ông không “để bụng”, không “nâng lên quan điểm”, mấy năm sau còn cử đồng chí này thay mặt cơ quan đi thăm nước cộng hòa dân chủ Đức.

Trong các cuộc họp, giao ban của cấp trên, ông Hồng Lĩnh không bao giờ vắng mặt. Ông nói không đi nghe thì biết gì mà làm. Ông luôn luôn xác định cho anh em phóng viên làm báo là làm chính trị. Là cơ quan ngôn luận của cấp ủy, của chính quyền thành phố, báo không chỉ làm nhiệm vụ định hướng mà còn phải là người tuyên truyền, cổ động, tổ chức cho mọi tầng lớp nhân dân chấp hành nghiêm chỉnh các chủ trương chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước.

Báo không thể lợi dụng “phản biện” để rồi “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” với sự chỉ đạo của cấp trên. Ông ý thức rất rõ Hà Nội Mới là cơ quan báo Đảng, phải truyền đạt kịp thời, chính xác các chỉ thị, nghị quyết của thành ủy; các quyết định, biện pháp tổ chức thực hiện của chính quyền thành phố; đấu tranh không khoan nhượng với tệ tham nhũng, quan liêu, lãng phí và các hiện tượng tiêu cực khác.

Chủ trì các cuộc họp Ban biên tập cũng như các cuộc họp cơ quan, ông lắng nghe, ghi chép ý kiến, tranh luận sau đó mới kết luận. Ông bám sát sự chỉ đạo của thành ủy, của trung ương và chắt lọc dư luận xã hội để đề ra kế hoạch công tác cho cơ quan. Ông thường nhắc nhở cán bộ phóng viên phải đi sát cơ sở, thu thập tình hình bài viết mới phản ánh được hơi thở của cuộc sống. Ông bảo, làm được như thế đã tốt, xong cũng mới được một vế: truyền đạt ý kiến của lãnh đạo. Còn vế thứ hai cũng rất quan trọng là ý kiến của nhân dân đối với các chủ trương, chính sách thì sao?

Nhà báo Nguyễn Hồng Lĩnh (thứ hai từ trái sang) cùng các đồng nghiệp.

Tổng Biên tập thường đến cơ quan trước giờ làm việc ít nhất 15 phút và thường 9-10 giờ đêm mới rời nhiệm sở về nhà ăn bữa tối. Có lần tôi hỏi: “Anh thường về muộn như thế, chị và các cháu không kêu à? Ông Hồng Lĩnh cười: “Làm cách mạng làm gì có giờ!”. Làm Tổng Biên tập, ông Hồng Lĩnh còn tham gia thành ủy, Phó trưởng ban Tuyên giáo, trong Ban Thư ký Hội Nhà báo Việt Nam và làm việc ở một số ban ngành khác của thành phố. Việc nào được giao ông cũng hoàn thành xuất sắc.

Dù phải bận rộn họp hành tối ngày, nhưng cứ về đến cơ quan là lao vào đọc, duyệt bài. Vì nếu để sai sót, thì như ông nói, Tổng Biên tập phải là người chịu trách nhiệm trước hết. Đọc, duyệt, ký tên, bài nào không “ưng” thì ghi vào góc “để trao đổi thêm” (không biết có trường hợp nào bài được trao đổi thêm không hay đấy chỉ là ký hiệu loại bỏ bài không đạt). Tòa soạn nhận được bài nào có câu “để trao đổi thêm” thì hiểu ngay ý tứ của Tổng biên tập, lập tức yêu cầu ban chủ quản cho bài khác thay thế. Ông rất nghiêm khắc với bài báo nào viết sai sự thật, xử lý kỷ luật với người viết sai đó. Người ta không xấu, không có tội, báo lại nói có tội. Như vậy “tòa án dư luận” “kết tội” còn nặng hơn cả án tư pháp, bởi lẽ “đi tù ba năm không bằng đăng báo”. Đến khi báo đính chính thì “kêu được mạ, má đã sưng!”.

Cứ khoảng 5-6 giờ chiều hàng ngày, ông Hồng Lĩnh vào Ban bạn đọc cầm tất cả thư bạn đọc nhận được trong ngày đem về phòng đọc. Rất ngạc nhiên là thư nào của bạn đọc (mỗi ngày báo nhận được hàng chục thư) cũng có bút phê hướng giải quyết. Nào là gặp trực tiếp trả lời. Nào là phải đi điều tra xem có đúng không. Nào là phải làm việc với cơ quan hữu quan can thiệp cho bạn đọc… Nhiều trường hợp qua thư bạn đọc ông yêu cầu phóng viên theo dõi chuyên ngành đi cùng xuống cơ sở để điều tra. Cách làm việc như thế không chỉ được anh chị em trong cơ quan khâm phục mà cán bộ cơ sở cũng nể trọng. Vì thế mà vị thế của tờ báo ngày càng nâng lên.

Có lần trong một cuộc giao ban báo chí, ông Hoàng Tùng, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương cầm tờ  Hà Nội Mới lên nói:

- Đây là một tờ báo chững chạc, bài vở, tầm nhìn vượt ra khỏi khuôn khổ tờ báo địa phương,  các báo địa phương khác nên tham khảo.

Nhân ý kiến nhận xét của ông Hoàng Tùng, trong một cuộc họp giao ban cơ quan đầu tuần, ông Hồng Lĩnh nói:

- Thành công của báo đâu có phải của riêng tôi, mà chính là của toàn thể cán bộ, phóng viên, công nhân viên ta chứ! Nếu không có các anh Dương Linh, Doãn Chiêm, Lê Tam Kính và các đồng chí khác giúp cho về chuyên môn thì làm sao báo hay được (ông Dương Linh 20 năm nghỉ hưu còn dịch gần 40 đầu sách tiếng Pháp).

Thấm thía lời dạy của Bác Hồ: “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”, ông Hồng Lĩnh rất chú trọng đào tạo cán bộ và đặc biệt khuyến khích các “cây bút trẻ”. Có gần 10 người “thế hệ Hồng Lĩnh” được đề bạt tổng biên tập, phó tổng biên tập ở nhiều tờ báo ở Hà Nội và báo ngành. Ông rất chú trọng nâng lương cho các phó tổng biên tập, cán bộ chủ chốt và anh em, có người bằng và hơn cả lương của mình. Còn ông, gần 20 năm làm Tổng Biên tập, không được nâng một bậc lương nào. Ông nói, năm 1954 hòa bình lập lại, ông đã làm Phó Trưởng ban Tổ chức thành ủy Hà Nội, có mức lương cao hơn Tổng Biên tập rồi.

- Nhưng cũng phải có cách nào đề nghị tăng phụ cấp trách nhiệm chứ? Tôi nói.

Cảm ơn sự quan tâm của chúng tôi, ông Hồng Lĩnh cười, nói vui:

- Từ hồi cách mạng thành công đến giờ, Bác Hồ có được tăng lương đâu!

Hà Nội Mới có chặng đường lịch sử 57 năm, ông Hồng Lĩnh “cầm quân” 19 năm, chiến đấu ngoan cường trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội… lúc khó khăn cũng như lúc thuận lợi, báo vẫn ra đúng kì, đều đặn, có sức chiến đấu cao, song không bao giờ có sai sót về chính trị và nội dung. Khó khăn, gian khổ ác liệt nào bằng những năm tháng Hà Nội, miền Bắc bị Mỹ ném bom rải thảm nhất là những ngày cuối năm 1972, máy bay B52 Mỹ định san bằng Hà Nội, đưa Hà Nội trở về thời kỳ đồ đá, Báo Hà Nội Mới phải tổ chức đi sơ tán, lấy tài liệu nơi bom rơi đạn nổ, viết bài, làm maket dưới hầm với vài ngọn nến, đèn dầu mà cứ 5 giờ sáng hàng ngày, nhân dân thủ đô đã đọc được tin chiến thắng bắn rơi máy bay Mỹ trên tờ Hà Nội Mới. Sau chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”, ông Hồng Lĩnh đã mang 12 số báo của 12 ngày đêm chiến đấu anh dũng ấy tặng các bạn Đức tại Berlin nhân chuyến thăm hữu nghị, khiến các bạn đồng nghiệp của ta ở xa hàng vạn cây số vô cùng thán phục.

19 năm làm Tổng Biên tập, không có một lá thư, không có một dòng chữ nào phàn nàn về tinh thần công tác, đạo đức, tác phong của ông Hồng Lĩnh. Trong cơ quan anh em coi ông như một “thần tượng” về đạo đức, tư cách. Trước các quyền lợi được hưởng ông không bao giờ nhận phần hơn. Ông bảo, “điều cốt yếu nhất là yên dân”. Người đứng đầu cứ chịu thiệt đi một tí thì cơ quan sẽ êm. Ông thường nhường tiêu chuẩn được hưởng ngày tết cho những người có hoàn cảnh khó khăn và thường xuyên dành thời gian đi thăm hỏi cán bộ công nhân viên lúc đau yếu, trái nắng trở trời.

Sau chiến thắng 30/4/1975, Tổ chức Xuất khẩu dầu lửa thế giới (OPEC) mời đích danh Tổng biên tập báo Hà Nội Mới đi thăm một số cơ sở sản xuất của họ ở nhiều quốc gia. Ông Hồng Lĩnh nói với ông Dương Linh - Phó Tổng biên tập:

- Anh đi OPEC thay tôi.

- Họ mời đích danh anh

- Vâng, có thể thay đổi chứ, miễn là có đại diện báo ta.

Nói đoạn, ông Hồng Lĩnh vỗ vai ông Dương Linh, cười nói:

- Anh đi giúp tôi, vì sắp tới tôi bận hai cuộc họp quan trọng là họp thành ủy và cuộc họp ở Ban Tuyên giáo Trung ương.

Ông Hồng Lĩnh nói với người cán bộ giúp việc, các anh ấy ít được xuất ngoại, vả lại đây cũng chỉ là chuyến đi “vui vẻ” thôi mà.

Ông Hồng Lĩnh tên thật là Hoàng Báu Hoằng, sinh năm 1925 ở Hà Tĩnh, là lão thành cách mạng. Ông kinh qua rất nhiều chức vụ quan trọng, được tặng thưởng nhiều huân, huy chương, bằng khen của Nhà nước. Ông nói: “Tôi gặt hái được nhiều thành công và có nhiều kỷ niệm sâu sắc nhất vẫn là ở thời kỳ làm báo. Vì đây là nơi được thử thách, có điều kiện dốc hết sức lực trí tuệ, kinh nghiệm; là nơi khẳng định được rõ ràng bản lĩnh chính trị của một người cách mạng mà tôi đã cống hiến trọn đời cho sự nghiệp giải phóng, xây dựng và đổi mới đất nước”.

Nghỉ hưu, ông sang thành lập Hội nhà báo Hà Nội và được tín nhiệm bầu làm Chủ tịch hai khóa rồi mới nghỉ hẳn. Trong thời gian đó, ông tiếp tục nghĩ đến đội ngũ kế cận cho báo chí thủ đô bằng cách mở nhiều lớp đại học báo chí tại chức. Nay nhiều người này đã trở thành những cán bộ nòng cốt ở nhiều tờ báo. Ông không có nhà riêng, không có vườn để “về vườn”, vẫn “thủy chung ” với căn hộ nhỏ hẹp dăm chục mét vuông thuê của nhà nước ở số 20 phố Quang Trung, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Từ năm 2010, bước vào tuổi U90, sức khỏe giảm sút, ông nói với người bạn đời - bà Lưu Thị Bích Hà:

- “Sinh, lão, bệnh, tử”, ai rồi cũng về với tổ tiên thôi. Nếu có mệnh hệ gì thì gia đình ta phải coi đó là quy luật bình thường.

Ông tự viết sẵn “Tin buồn” và một số lời dặn dò…

Rồi rạng sáng ngày 24/7/2014, trái tim ông ngừng đập. Theo lời dặn của ông, đám tang đã được tổ chức trang nghiêm tại số 5 Trần Thánh Tông. Ban Tổ chức lễ tang đặt biển ở nhiều nơi, nhiều chỗ: “Cám ơn các vị đến chia buồn, gia đình không nhận tiền phúng viếng”.

Nhiều người bùi ngùi xúc động thương tiếc ông vẫn để lại tiền phúng trên bàn thờ.

Thấy vậy, gia đình cho kiểm kê ngay và công bố sau khi đọc hết lời truy điệu: “Mặc dầu chúng tôi đã có lời đề nghị không nhận tiền phúng viếng nhưng gia đình vẫn còn nhận được 108.900.000 đồng. Gia đình xin gửi lại báo Hà Nội Mới để nhờ trao tặng cho các gia đình cảnh sát biển có khó khăn, phần còn lại xây dựng giúp một điểm trường học ở tỉnh Hà Giang”.

Tất cả mọi người vỗ tay kéo dài, quên mất đang là đám tang.

Vâng, ông Hồng Lĩnh là như vậy.

Ông muốn sống xứng đáng với cái tên núi Hồng Lĩnh nơi quê hương mà ông đã mang theo suốt đời