1. Những vụ án cướp- giết-hiếp kinh hoàng, gây chấn động dư luận xã hội, được gọi chung bằng từ "trọng án". Lực lượng gánh vác trách nhiệm phá án, luôn có vị trí đặc biệt quan trọng ở bất kỳ đơn vị Công an nào. Có thể nói, làm rõ hàng trăm vụ thường án, nhưng để vài vụ giết người bị "thối", thì uy tín danh dự của đơn vị sẽ về "mo". Bởi vậy mà quân trọng án luôn chịu áp lực cực lớn trước cấp trên, trước dư luận xã hội.

Cũng vì đặc thù công việc mà họ luôn phải gồng mình lên. Và rồi những thử thách đó, ngày lại ngày hun đúc lên trong họ những phẩm chất quý của một cán bộ điều tra. Đó là "một trái tim nóng, một cái đầu lạnh và đôi bàn tay sạch". Tôi biết, rất nhiều vị chỉ huy "thèm" xin quân trọng án về "dưới trướng", bởi tinh thông cả nghiệp vụ trinh sát lẫn điều tra theo tố tụng hình sự, chỉ có thể là những người lính đã "thử lửa" nơi đây, chưa kể cái chất hào hoa, đa tài, biết nhiều, hiểu rộng luôn tiềm tàng trong họ.

Hãy hình dung từ một xác chết phát hiện ở bên đường, trong rừng núi hay vớt dưới sông lên, họ phải "giải mã" hàng loạt câu hỏi. Trước tiên, đó có phải là cái chết tự nhiên, do tai nạn hay chết do ngoại lực tác động, do đầu độc.v.v. Công tác khám nghiệm hiện trường, tử thi cung cấp cho họ những "thông số" đầu tiên về vụ việc. Khi cái chết được xác định là án mạng, từ lúc này mọi tâm huyết, trí tuệ, sức lực của họ được dồn vào việc nhanh chóng tìm cho ra thủ phạm. Điều tra trọng án như giải một bài toán chứng minh. Hàng loạt giả thuyết về tính chất vụ án, số lượng hung thủ, công cụ gây án, thời gian địa điểm gây án… được đặt ra.

 

Thưởng nóng thành tích khám phá trọng án tại PC45 - Công an Nghệ An.

Hoạt động truy xét dựa trên các giả thuyết này. Giả thuyết đúng thì điều tra đúng hướng và tìm ra đối tượng. Giả thuyết sai thì án "câu dầm bế tắc" và "thối án" là đương nhiên. Vì vậy, "cãi nhau" về chứng cứ, hiện trường là "chuyện cơm bữa". Lúc này, chỉ huy và lính bình đẳng, vì việc đánh giá chứng cứ không phụ thuộc vào chức vụ, mà theo óc quan sát, khả năng phán đoán, nhận định của từng người, trên cơ sở khoa học và kinh nghiệm thực tiễn chiến đấu. Người "làm" trọng án giỏi, là người biết xâu chuỗi theo lô gic những "thứ" tưởng chừng như chẳng liên quan đến nhau.

Hành trình truy xét trong các vụ trọng án luôn bắt đầu từ các thông tin về con người và tang vật. Hàng núi công việc đè nặng lên vai những người làm án. Đã có những vụ phải tra cứu hay lập danh chỉ bản (lăn tay) hàng ngàn người để đối chiếu với dấu vết đường vân tại hiện trường. Có vụ phải giám định hàng trăm chiếc xe để tìm số khung, số máy nguyên thuỷ. Lại có vụ lính ta cả tháng lặn ngụp mò tìm khẩu súng, con dao hung thủ vất xuống sông, hồ…

 

Tang vật trong một vụ trọng án.

Rồi khi lần ra manh mối thủ phạm, việc truy lùng bắt đầu với bao gian truân, nguy hiểm rình rập. Lính trọng án lại lên đường, hành trang là những khẩu súng đầy ắp đạn. Với những kẻ thủ ác, luôn biết rõ "giá" phải trả, nên chúng cũng không ngần ngại gì khi giương súng bắn lại Công an, hay rút chốt lựu đạn lúc anh em xông vào đánh bắt. Bởi vậy, cùng với Cảnh sát phòng chống ma tuý, lực lượng điều tra trọng án thường phải đương đầu với tội phạm có vũ khí nóng. Nhiều chiến sỹ đã vĩnh viễn nằm lại sau những trận đánh giữa thời bình.

Đó là những phác họa đầu tiên về nghề cùng những con người đang chiến đấu lặng thầm, đầy trách nhiệm và hy sinh ở các đơn vị điều tra trọng án.

2. Phòng làm việc của Đội án nhân thân - Phòng PC45 Nghệ An luôn vắng vẻ, bởi quân cán có thể đang ngoài hiện trường chủ trì khám nghiệm, hay trên núi truy xét đối tượng, hoặc vào trại hỏi cung bị can. Chỉ có vài anh chỉ huy ở nhà, cũng đang chúi mũi vào duyệt kết luận điều tra hay lập kế hoạch đấu tranh chuyên án nào đấy.

Đêm 27 Tết Nguyên đán Quý Tỵ (07/02/2013), hai tiếng nổ chát chúa vang lên ở đầu cầu Cửa Tiền, đường Phạm Hồng Thái, TP Vinh. Khói tan, người ta thấy một nam thanh niên ngã vật xuống đường, máu từ những lỗ đạn trên ngực trào ra lênh láng. Khi Thiếu tá Lê Tiến Nam - Đội trưởng dẫn quân xuống thì nạn nhân đã chết do trúng đạn vỡ tim, thủng phổi. Bỏ cả việc lo tết nhất cho gia đình, vợ con, toàn đội đã lăn xả vào việc. Hiện trường ngổn ngang gạch vỡ, mảnh chai, dao, kiếm... cho thấy đây là cuộc ẩu đả giữa hai băng nhóm. Từ cát tút đạn, suy đoán hung thủ có súng quân dụng Carbine.

 

Đối tượng chuyên án bị bắt giữ.

Hoạt động rà soát, dựng nhân chứng hiện trường được tiến hành khẩn trương, hàng chục nhóm thanh thiếu niên hư, côn đồ hung hãn, nghiện hút ma tuý, ngáo đá, cờ bạc.. trong toàn thành phố bị triệu tập, đấu tranh xét hỏi. Hồ sơ ngày một dày, nhưng ít thông tin, bởi chúng đều khai láo, tạo chứng cứ ngoại phạm, hoặc "cho các chú leo dây". Bước đột phá chỉ được mở ra khi dựng lên được nhóm đi cùng nạn nhân trước thời điểm xảy ra án mạng.

Sau bao nỗ lực băng qua những ngày tết, vụ án đã được làm sáng tỏ: chỉ vì câu chửi trong lúc bán chậu quất tết, Nguyễn Đình Cường (tức Cường hen) ở phường Cửa Nam, TP Vinh và Đào Mạnh Hà ở xóm 12, Hưng Thịnh, Hưng Nguyên, Nghệ An đã dàn quân đánh chém nhau. Chưa hả giận, hai bên gọi thêm người, chuẩn bị đao kiếm, súng đạn, chọn đầu cầu Cửa Tiền làm nơi "huyết chiến". Trong lúc giúp nhóm Cường hen "truy sát" đối thủ, Trần Văn Thành (ở khối 3, phường Đội Cung, TP Vinh) đã bị Trần Văn Đô (thuộc nhóm Hà) bắn chết. Tính đến ngày 16/3/2013 cả hai mươi tên tham gia trong vụ ẩu đả dẫn đến án mạng đã bị bắt giữ về nhiều tội danh khác nhau.

Tiếp chúng tôi, Thiếu tá Nam tâm đắc mãi chuyên án điều tra vụ giết anh Nguyễn Thế Thi. Anh kể: "Đêm 24/4/2013 chúng tôi nhận tin báo có một nam giới bị đâm thủng cổ bằng vật sắc nhọn, đã chết bên đường Mai Hắc Đế, phường Hà Huy Tập, TP Vinh. Án trên đường giao thông và án mạng hộ độc thân là loại án khó "mần" nhất, vì giữa hung thủ và nạn nhân thường không quen biết, nhiều khi chỉ là mâu thuẫn nhất thời bột phát hay cướp giết tại chỗ. Trong khi đó, công tác truy xét lại rất cần "bấu víu" vào các mối quan hệ của nạn nhân".

Giữa thành phố gần nửa triệu người, lại là địa bàn trọng điểm về phạm pháp hình sự, nên việc tìm ra hung thủ hoàn toàn không phải chuyện dễ dàng. Nhận định tính chất vụ án là giết cướp, Ban Giám đốc đã giao Phòng PC45 xác lập chuyên án, đội án nhân thân làm chủ công, chịu trách nhiệm vạch kế hoạch đấu tranh chuyên án và tổ chức thực hiện. Lúc này, hướng truy xét dựa trên mô tả của nhân chứng về đặc điểm hung thủ. Một mũi khác truy theo tang vật. Những ngày sau, các đối tượng sưu tra hình sự, tù tha về tội cướp, cướp giật, sử dụng ma tuý… lần lượt được Ban chuyên án đưa vào tầm ngắm. Sàng đi lọc lại hàng chục hiềm nghi, cuối cùng "đọng" lại hai cái tên: Hồ Mạnh Cường ở khối Vinh Quang, phường Hưng Bình và Hồ Viết Linh ở khối 8, phường Cửa Nam, TP Vinh.

Sau một tuần bí mật củng cố tài liệu chứng cứ, lệnh bắt khẩn cấp đã phát ra. Đối tượng cần bắt đều rất manh động, luôn mang theo "đồ lạnh". Cân nhắc kỹ lưỡng chiến thuật bắt, các trinh sát quyết định "điều hàng" đến vị trí thuận lợi, an toàn để thi hành lệnh. Về đến Công an TP Vinh, dù ngoan cố chối tội, "đổ bê tông" hàng giờ trước những câu hỏi "khó", nhưng gặp lính trọng án thiện chiến, bậc thầy về kỹ năng xét hỏi và sử dụng chứng cứ, thì chúng không thể "trụ" được lâu, đành phải lí nhí khai nhận. Do cần tiền tiêu, hai tên rủ nhau lượn lờ phố xá "tăm tia" những người để tài sản hớ hênh sẽ xông vào cướp. Tình cờ nhìn thấy anh Thi đứng bên đường gọi điện, chúng áp sát giật đồ. Trong lúc vật lộn, một tên đã rút kéo xọc thẳng vào cổ họng nạn nhân khiến anh Thi gục tại chỗ. Chúng nhanh chóng nhặt lấy chiếc điện thoại di động rồi mang bán được một triệu đồng…

Chuyện phá án đang hay thì điện thoại trực chiến réo vang, họ vội vã đứng dậy mở tủ cất hồ sơ, lận khẩu súng ngắn vào bụng rồi nhanh chóng tan biến vào đường phố thành Vinh tấp nập. Chúng tôi biết những nhọc nhằn, vất vả cùng niềm hy vọng của người dân đang đợi chờ các anh ở phía trước.
 

Lính trọng án, đừng tưởng chỉ biết có súng đạn. Họ dấn thân, dám đối mặt với sống chết, để bắt kẻ thủ ác về quy án, để có câu trả lời cho những người dân vô tội bị giết hại, chính bởi ngọn lửa tình người, tình yêu lẽ công bằng ở đời luôn cháy trong họ. Tôi đã chứng kiến những khoé mắt rớm ướt khi hai cánh tay hung thủ đã nằm trọn trong khoá số 8, lúc họ thắp hương chia buồn với tang quyến, hay khi trao đứa bé bị bắt cóc trở lại vòng tay cha mẹ...