Khu di tích lịch sử Lam Kinh thuộc địa phận hai huyện Thọ Xuân và Ngọc Lặc, nằm cách thành phố Thanh Hóa hơn 50 km về phía Tây Bắc. Đây là quê hương và cũng là nơi an nghỉ của vị anh hùng Lê Lợi cùng các vị hoàng đế, vương hậu thời Lê Sơ. 

Sau nhiều thăng trầm của lịch sử dân tộc, khu phế tích Lam Kinh ngày nay được tôn tạo, tu bổ và trở thành di tích quốc gia đặc biệt. 

Trong khuôn viên rộng lớn của khu di tích có rất nhiều loài cây quý hiếm hàng trăm năm tuổi.

Tuy nhiên, điều khiến du khách tò mò nhất khi tới khu di tích Lam Kinh là những tích chuyện huyền bí về cây ổi cười ngay bên mộ vua Lê Thái Tổ và cây lim vài trăm năm tuổi “hiến thân” cho trùng tu chính điện và chuyện tình cây đa thị. 

Cây ổi cười bên lăng mộ vua Lê Thái Tổ

Cây ổi nằm phía bên phải khuôn viên lăng mộ vua Lê, phía sau hàng tượng quan hầu và tượng con giống hiền từ đang chầu trước mộ vua.

Cây ổi khẳng khiu gầy guộc, cao chừng 3m, lá nhỏ, năm nào cũng ra rất nhiều quả. 

Du khách lạ lùng với cây ổi "biết cười" ở Thanh Hóa (Ảnh: Báo Thanh niên)

Theo hướng dẫn viên tại khu di tích, sự tích về cây ổi “biết cười” bắt đầu khoảng hơn 10 năm về trước và do chính một du khách phát hiện. 

Theo đó, ai đó sờ nhẹ lên thân cây, đầu lá sẽ rung lên bần bật. Từng lá như những ngón tay nhỏ mở ra, cả khi trời lặng gió. Còn nếu du khách nắm tay vào cành và nhắm mắt lại, họ sẽ có cảm giác khác lạ, giống như đang chu du ở nơi nào đó.

Đến nay, rất nhiều người đã thử khám phá cây ổi cười và đều bất ngờ trước hiện tượng lạ này. 

Cây Lim “hiến thân”

Tại khu di tích Lam Kinh có một cây lim cổ thụ khoảng 600 năm tuổi, cao nhất nhì rừng Lam Kinh.

Điều lạ lùng hay sự trùng khớp ngẫu nhiên, cây lim đang xanh tươi, khỏe mạnh bất ngờ trút hết lá ngay khi dự án phục hồi phỏng dựng Chính điện Lam Kinh được phê duyệt năm 2010. 

Cây chết là lúc thiết kế thi công vừa hoàn thành. Khi cây được hạ xuống, thông thường lim rất hay bị rỗng ruột, nhưng cây lim này lại hoàn toàn đặc, rất thuận lợi cho việc làm trụ cột Chính điện với quy mô 9 tòa gỗ lim đồ sộ nhất Việt Nam. 

Chỉ một cây lim nhưng thân và cành đủ để làm một bộ gồm: cột cái, cột quân, cột góc và thượng lương để phục vụ Lễ phạt mộc khởi công cung điện vào tháng 10/2010. 

Đường kính phần gốc cây lim trùng khớp với gương tảng cột cái (xấp xỉ 0,8m), phần ngọn khoảng 0,65cm, vừa với gương tảng cột quân. 

Lý giải cho "sự ra đi" bất thường của cây lim, nhiều người cho rằng: Dường như cây Lim này sinh ra là để xả thân làm nghĩa vụ phỏng dựng lại cung điện cho hậu thế.

Chuyện tình cây đa thị

Theo lời của hướng dẫn viên, những người gắn bó lâu năm với khu di tích Lam Kinh kể lại rằng, xưa kia chỗ cây đa đang áng ngữ là một cây thị, chim chóc thường về đậu trên cành thị mang theo quả đa về ăn nên hạt rơi xuống đất mọc thành cây. 

“Cây đa ôm cây thị” ở Khu di tích Lam Kinh (Ảnh: Thùy Linh)

Sau này, cây đa mọc lên xanh tốt, bộ rễ phụ của cây đa thị rất đặc biệt, không vươn ra xa như các cây đa nhiều “gốc” khác mà ôm trọn gốc thị rồi hóa thành chung một gốc.

Từ gốc đến ngọn đa cao chừng 20m, gốc cây gần chục người ôm không xuể. Cây thị sống trong lòng cây đa vẫn xanh tươi tốt lá, mỗi năm đều ra quả, tuy nhỏ, chát nhưng thơm lừng một góc trời.

Đến năm 2007 cây thị già chết khô, nhưng đến nay vẫn còn một cành khô chĩa ra bên ngoài gốc đa.

Năm 2013, cây đa thị được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản bởi tầm vóc, sự độc đáo và giá trị lịch sử của nó.