LTS: Tiếp tục loạt bài viết về chủ đề kỷ niệm 70 năm “Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9”, Đại tá Đặng Việt Thủy gửi tới Tòa soạn bài viết này. Tại đây, ông nhắc lại những mốc son lịch sử cụ thể từng ngày trong tháng 9 lịch sử năm xưa, Tòa soạn trân trọng giới thiệu cùng độc giả.

Ngày 2/9/1945

Tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản "Tuyên ngôn độc lập" khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ngày 3/9/1945

Phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa. Chính phủ đã thảo luận và tán thành sáu vấn đề cấp bách nhất do Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu ra là:

1. Phát động phong trào tăng gia sản xuất để chống nạn đói, mở ngay cuộc lạc quyên gạo để giúp đỡ người nghèo. 

2. Mở chiến dịch chống nạn mù chữ. 

3. Tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu, soạn thảo hiến pháp dân chủ. 

4. Mở chiến dịch giáo dục cần, kiệm, liêm, chính để bài trừ những thói hư tật xấu của chế độ thực dân để lại. 

5. Bỏ ngay thuế thân, thuế chợ, thuế đò, tuyệt đối cấm hút thuốc phiện. 

6. Ra tuyên bố tự do tín ngưỡng và đoàn kết lương giáo.

Ngày 4/9/1945

Sắc lệnh Tổ chức Quỹ độc lập

Chính quyền cách mạng đang gặp muôn vàn khó khăn, nhất là về tài chính. Ta tiếp quản Ngân khố Trung ương chỉ có hơn một triệu đồng mà một nửa là tiền hào rách sắp hủy. Mọi chi tiêu của Chính phủ đều dựa vào dân.

Ngày 2/9/1945, Quốc khánh nước Việt Nam độc lập

Nhân dịp Chính phủ phát động "Tuần lễ Vàng" (17 – 24/9) Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước, chỉ trong một thời gian ngắn đã quyên góp được 370kg vàng và 40 triệu đồng cho quỹ Quốc phòng và 20 triệu đồng cho quỹ Độc lập.

Ngày 7/9/1945

* Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh bãi bỏ thuế thân, thứ thuế dã man nhất là nhằm đánh vào mỗi người đàn ông từ 16 tuổi trở lên. Mặc dù thứ thuế này đang chiếm 60% tổng số thuế trực thu, nhưng chính quyền cách mạng cũng cương quyết bãi bỏ.

* Thành lập Bộ Tổng tham mưu - cơ quan tham mưu cao nhất của quân đội. Nhiệm vụ của Bộ Tổng tham mưu được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị: "Tổ chức, huấn luyện quân đội cho giỏi; tổ chức nắm địch, nắm ta rõ ràng: bày mưu kế khôn khéo; tổ chức chỉ huy thông suốt, bí mật, nhanh chóng, kịp thời, chính xác để đánh thắng mọi kẻ thù, bảo vệ thành quả cách mạng". Đồng chí Hoàng Văn Thái làm Tổng Tham mưu trưởng.

Ngày 8/9/1945

* Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh thành lập Nha Bình dân học vụ để phụ trách việc chống nạn mù chữ trong cả nước. Chỉ sau một năm, có hơn một triệu người biết đọc, biết viết.

* Thành lập cơ quan Quân lực Bộ Tổng tham mưu. Ngày 8 tháng 9 trở thành ngày truyền thống của ngành Quân lực.

Ngày 9/9/1945

Thành lập Phòng Thông tin liên lạc quân sự thuộc Bộ Tổng tham mưu, do đồng chí Hoàng Đạo Thúy phụ trách. 

Phòng Thông tin liên lạc quân sự ra đời góp phần quan trọng giúp Trung ương Đảng, Chính phủ và Bộ Tổng tư lệnh chỉ đạo, chỉ huy quân đội tập trung, thống nhất, nhanh chóng và chính xác. Ngày 9 tháng 9 trở thành ngày truyền thống của Bộ đội thông tin liên lạc.

Ngày 12/9/1945

Thành lập Ban Mật mã quân sự (thuộc Phòng Thông tin liên lạc quân sự Bộ Tổng tham mưu) có nhiệm vụ nghiên cứu, biên soạn và sử dụng luật mật mã, bảo đảm bí mật nội dung lãnh đạo và chỉ huy các cấp trong quân đội khi chuyển qua các phương tiện thông tin.

Cán bộ phụ trách: Tạ Quang Đệ.

Ngày 12 tháng 9 trở thành ngày truyền thống của ngành Mật mã (cơ yếu) của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Ngày 13/9/1945

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh (số 13c/SL) thiết lập các tòa án quân sự.

"Điều 1: Sẽ lập tòa án quân sự ở Bắc Bộ: tại Hà Nội; Hải Phòng, Thái Nguyên, Ninh Bình; ở Trung Bộ: tại Vinh, Huế, Quảng Ngãi; ở Nam Bộ: tại Sài Gòn, Mỹ Tho.

Điều 2: Tòa án quân sự sẽ xử lý tất cả các người nào phạm vào một việc gì có phương hại đến nền độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trừ phi phạm nhân là binh sĩ thì thuộc về nhà binh tự xử lấy theo quân luật".

Ngày 13 tháng 9 trở thành ngày truyền thống của ngành Tòa án quân sự.

Ngày 15/9/1945

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh thành lập phòng Quân giới thuộc Bộ Quốc phòng, do đồng chí Nguyễn Ngọc Xuân phụ trách, có nhiệm vụ thu thập, mua sắm vũ khí và tổ chức cơ sở sản xuất vũ khí.

Ngay sau khi ra đời, Phòng Quân giới tổ chức thu thập, mua sắm vũ khí ở một số tỉnh miền Bắc và xây dựng được một số cơ sở chế tạo vũ khí quanh Hà Nội.

Ngày 15 tháng 9 trở thành ngày truyền thống của Bộ đội quân giới Việt Nam.

Giữa tháng 9 năm 1945

* Nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho học sinh, thư Bác có đoạn: 

"Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai cùng với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu".

* Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị chấn chỉnh, mở rộng Giải phóng quân Việt Nam và đổi tên thành Vệ quốc đoàn - quân đội Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. 

Người căn dặn Vệ quốc đoàn, các lực lượng vũ trang và nhân dân thực hiện sách lược mềm dẻo đối với quân đội Tưởng Giới Thạch (dưới danh nghĩa quân Đồng Minh, kéo theo bọn phản động tay sai vào miền Bắc, giải giáp quân đội Nhật).

Thực hiện chỉ thị mở rộng lực lượng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ một số chi đội, đại đội (khoảng 5.000 người), trong những ngày Tổng khởi nghĩa, đến cuối năm 1945, Vệ quốc đoàn đã phát triển lên 50.000 người gồm 40 chi đội (mỗi chi đội từ 1.000 đến 2.000 người).

Ngày 19/9/1945

Chi đội Thiện Thuật (sau đổi tên thành Trung đoàn Thiện Thuật - Trung đoàn 95) chi đội Giải phóng quân đầu tiên của Quảng Trị được thành lập tại thị xã Quảng Trị. Quân số chi đội gồm 1.500 người. Chi đội trưởng: Quản Xuyên. Chi đội phó: Trường Linh.

Tháng 9/1945

Thành lập Ủy ban Binh lương (sau đổi thành Phòng Quân lương) có nhiệm vụ giúp Trung ương Đảng và Chính phủ về bảo đảm ăn, mặc cho quân đội. Ủy ban Binh lương do đồng chí Vũ Anh - Ủy viên quân sự toàn quốc phụ trách. 
 
Từ 17 đến 24/9/1945

Chính phủ phát động "Tuần lễ Vàng", giải quyết kịp thời những khó khăn trước mắt, đồng thời "dùng vào việc cần kíp và quan trọng nhất lúc này là việc quốc phòng".