Trong quá trình nghiên cứu khai quật khảo cổ học tại đường Hoàng Gia và khu vực hào thành mới đây, các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra ba hiện vật. Các hiện vật này đều được chế tác từ đá vôi xanh, tương tự như đá dùng để xây Thành nhà Hồ, mang dáng dấp kiểu quả cân theo (dạng hình thang), có lỗ tròn xuyên qua phần thân phía trên.

 

 

 

Sau khi phát hiện ra các hiện vật trên, các nhà khảo cổ học và các nhà nghiên cứu cũng đã có những nhận định ban đầu khác nhau về công năng sử dụng của loại hiện vật này.

 

Theo nhận định của các nhà khảo cổ học thì đây có thể là đối trọng của đòn bẩy bắn đá (súng bắn đá cơ học) được dùng để bắn các viên bi đá phục vụ quân sự của nhà Hồ. Vào thời kỳ cuối thế kỷ 14, đầu thế kỷ 15, đây có thể xem là loại vũ khí cơ học trong phòng thủ của nhà Hồ và công cụ này còn được các triều đại phong kiến về sau sử dụng lại.

 

Bên cạnh đó, cũng có những ý kiến cho rằng đây chính là đối trọng của ròng rọc kéo đá lên xây Thành. Vào thời kỳ cuối thế kỷ 14, đầu thế kỷ 15, khi kỹ thuật xây dựng còn chưa phát triển, đa phần còn dựa vào sức lao động thủ công thì việc phát minh ra ròng rọc kéo đá lên cao được xem là sự sáng tạo tài tình của những thợ xây dựng thời Hồ.

 

Tùy thuộc vào khối lượng của những khối đá lớn hay nhỏ cần kéo lên để xây dựng mà những người thợ có thể dùng kết hợp một hoặc nhiều dụng cụ này để làm đối trọng cho ròng rọc.

 

 

 

Còn theo các cụ cao niên ở địa phương thì cho rằng, qua các câu chuyện của cha ông kể lại thì đây là một loại công cụ được nhà Hồ sử dụng vào việc cột voi, một trong những loại động vật được nhà Hồ sử dụng phổ biến trong việc vận chuyển đá.

 

Ông Nguyễn Xuân Toán, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản thành nhà Hồ cho biết, hiện các cơ quan chức năng và các nhà nghiên cứu vẫn đang tiếp tục tìm hiểu và xác định về công năng sử dụng của loại hiện vật này. Trung tâm đã đưa các loại hiện vật này vào trưng bày tại phòng trưng bày bổ sung của khu Di sản Thế giới Thành nhà Hồ phục vụ công tác tham quan và phát huy giá trị của khu di sản.

Duy Tuyên